Hiệu quả nửa vời

Là một trong những bệnh viện đi đầu về xã hội hóa y tế, có thời điểm gần 100% số thiết bị xét nghiệm, máy chụp cộng hưởng từ, hệ thống máy điều trị ung bướu tại Bệnh viện Bạch Mai là thiết bị xã hội hóa, thiết bị diện liên doanh liên kết.

Tuy nhiên, theo đại diện Bệnh viện, trong 2 năm Covid-19 và sau nhiều rắc rối liên quan đến pháp luật, hàng chục đề án liên doanh, liên kết phải chuyển cơ quan điều tra, nhiều thiết bị phải đắp chiếu, tổng thu của Bệnh viện năm 2020 giảm 2.000 tỷ đồng so với năm 2019. Đến năm 2021, doanh thu Bệnh viện tiếp tục giảm 2.000 tỷ đồng so với năm 2020, kéo theo thu nhập của đội ngũ y, bác sỹ của bệnh viện giảm mạnh. Chính vì thế, mặc dù là một trong 2 bệnh viện đầu tiên triển khai tự chủ tài chính toàn diện, nhưng Bệnh viện Bạch Mai đã gặp nhiều khó khăn khi tiến trình xã hội hóa nhuốm màu sai phạm.

Bệnh viện Chợ Rẫy TP.HCM cũng là một trong 5 bệnh viện hạng đặc biệt với hơn 3.200 giường bệnh và mỗi ngày có 6.000 – 8.000 bệnh nhân đến khám, nhưng hầu hết hệ thống xét nghiệm của Bệnh viện là máy đặt, máy mượn. Nguyên nhân do khi thực hiện tự chủ, hệ thống máy của Bệnh viện đã hết khấu hao. Để mua mới thì chi phí quá lớn, nên phương án của Bệnh viện là dùng máy mượn, máy đặt của đơn vị trúng thầu hóa chất.

Thống kê tại các bệnh viện công lập tại 45 địa phương, Bảo hiểm Xã hội Việt Nam cho biết, có tới hơn 2.000 máy, thiết bị đang được sử dụng là máy mượn, máy đặt của các đơn vị cung cấp sinh phẩm sau khi trúng thầu. Theo các bệnh viện, việc dùng máy mượn, máy đặt phù hợp thông lệ quốc tế, nhưng cần có quy định rõ ràng.

Qua phản ánh của các cơ sở y tế khi thực hiện xã hội hóa là họ đang gặp khó do chưa có quy định để tính phần góp của bệnh viện trong đề án liên kết. Theo đó, Bệnh viện góp mặt bằng, nhân lực, thương hiệu… nhưng những phần đóng góp này quy ra bằng bao nhiêu phần trong liên doanh lại không rõ. Cho nên, có đề án chia bệnh viện 3 phần, nhà đầu tư 7 phần, có đề án lại chia 4/6, thậm chí chia 5/5, nhưng vì sao chia như vậy lại chưa được làm rõ, bởi chỉ thỏa thuận miệng. Vì thế, cơ sở pháp lý của dịch vụ xã hội hóa trong bệnh viện công vừa lỏng lẻo, vừa ẩn chứa nguy cơ lợi ích nhóm xuất hiện.

Khi mà lợi ích chưa rõ ràng thì xã hội hóa y tế tại bệnh viện công hiện nay đang tạo ra những góc khuất nguy hiểm. Tại một số bệnh viện còn “nở rộ” tình trạng nhân viên của bệnh viện góp vốn đầu tư thiết bị để chia lợi tức.

Bên cạnh đó, xã hội hóa y tế không những gián tiếp gây ra tình trạng lạm dụng chụp chiếu, xét nghiệm, mà còn là tiền đề cho một sự bất công khác. Sở dĩ như vậy là do theo cách phân tuyến hiện nay, các bệnh viện tuyến dưới không được phép làm nhiều kỹ thuật tiên tiến, hiện đại. Từ đó, các nhà đầu tư sẽ tập trung vào các bệnh viện tuyến trên, tạo ra sự chênh lệch ngày càng lớn giữa tuyến trên và tuyến dưới, làm cho người bệnh đổ dồn lên các tuyến trên, gây quá tải.

Kiềng ba chân

Theo các chuyên gia y tế, hiện các quy định về hợp tác công – tư trong lĩnh vực y tế chưa chặt chẽ, còn nhiều kẽ hở, nhất là việc xây dựng các định mức kinh tế – kỹ thuật, định mức chi phí, ban hành đơn giá, giá dịch vụ sự nghiệp y tế làm cơ sở giao nhiệm vụ, đặt hàng hoặc đấu thầu còn chậm, thiếu chặt chẽ dễ dẫn đến sai sót, vi phạm.

Bên cạnh đó, khu vực y tế công hiện đang hướng đến thực hiện tự chủ tài chính, nhưng cơ cấu giá dịch vụ y tế chưa được tính đúng, tính đủ, dẫn đến nguồn thu ngày càng giảm. Do đó, càng tự chủ, càng xã hội hóa thì càng khó khăn, nguồn thu ngày càng hạn hẹp, teo tóp dần. Nhiều cơ sở y tế công lập không đủ tiền trả lương cho nhân viên, không tái đầu tư, không đủ kinh phí đào tạo nguồn nhân lực khiến rất nhiều nhân viên y tế bỏ việc.

Ngoài ra, cơ chế quản lý, tài chính trong giữa khu vực công và tư trong lĩnh vực y tế hoàn toàn khác nhau, nên việc kết hợp theo kiểu xã hội hóa là chưa phù hợp, rất khó thực hiện trong thực tế dẫn đến vướng mắc, bất cập, sai phạm.

Để khắc phục những bất cập của xã hội hóa y tế, Giám đốc Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, ông Nguyễn Lân Hiếu đề xuất quy định 3 hình thức hợp tác công – tư trong y tế, gồm cho vay có ưu đãi để bệnh viện mua sắm đầu tư; thuê và cho thuê trang thiết bị khám chữa bệnh và hợp tác công – tư phi lợi nhuận.

Riêng với hợp tác công – tư phi lợi nhuận, theo ông Hiếu, các nhà hảo tâm, các quỹ xây dựng bệnh viện và cho các bệnh viện công vận hành, lợi nhuận nếu có sẽ không chia, mà tiếp tục giữ lại đầu tư để phát triển bệnh viện, nâng cao đời sống nhân viên, hỗ trợ bệnh nhân nghèo, hoàn cảnh khó khăn.

Trong khi đó, từ góc độ thị trường, TS. Nguyễn Quang Đồng, chuyên gia chính sách công đề xuất, cần phải tạo cơ chế cạnh tranh công – tư trong tiếp cận nguồn chi trả từ bảo hiểm xã hội như một công cụ thị trường để nâng cao hiệu quả bệnh viện công; đồng thời khuyến khích tư nhân phát triển.

Nhắc lại quan điểm cần phải tạo thị trường đúng nghĩa, TS. Trần Tuấn, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu đào tạo và Phát triển cộng đồng cho rằng, một chính sách y tế hợp lý, chú trọng vào tạo lập môi trường cạnh tranh công bằng, bình đẳng. Chẳng hạn, minh bạch và bình đẳng tiếp cận nguồn chi trả của Bảo hiểm xã hội Việt Nam sẽ giúp y tế tư nhân nhanh chóng mở rộng mạng lưới đến tận vùng nông thôn, miền núi.

Quốc hội bấm nút thông qua Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi).

Cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thực hiện tự chủ được tự chủ trong quyết định về tổ chức và nhân sự; thực hiện nhiệm vụ, phát triển các hoạt động chuyên môn, các hoạt động khác phục vụ khám bệnh, chữa bệnh…

Đó là một trong những nội dung đáng chú ý tại Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi) vừa được Quốc hội thông qua trong phiên bế mạc kỳ họp bất thường lần thứ hai, chiều 9/1.

Liên quan đến tự chủ bệnh viện, sau nhiều lần góp ý của đại biểu Quốc hội, Luật đã quy định cụ thể các nội dung tự chủ về tài chính của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh bao gồm: quyết định nội dung thu, mức thu của các dịch vụ, hàng hóa liên quan đến hoạt động khám bệnh, chữa bệnh, phục vụ người bệnh, thân nhân của người bệnh theo quy định của pháp luật, trừ dịch vụ, hàng hóa do Nhà nước định giá; quyết định sử dụng nguồn thu hợp pháp để đầu tư các dự án thực hiện hoạt động khám bệnh, chữa bệnh…

Giải trình ý kiến đại biểu trước khi Quốc hội bấm nút, bà Nguyễn Thúy Anh, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội cho biết, các vấn đề liên quan đến cơ chế tự chủ trong các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh của Nhà nước nói riêng đang được điều chỉnh bởi nhiều văn bản khác nhau và đang có những vướng mắc nhất định, cần được tiếp tục sửa đổi, hoàn thiện trong thời gian tới.

Để có thể giải quyết một cách triệt để, về lâu dài cần nghiên cứu tổng thể, hoàn thiện chính sách pháp luật về cung ứng dịch vụ sự nghiệp công nhằm tạo cơ sở pháp lý đồng bộ hơn.

Dự thảo luật chỉ quy định một số nội dung mang tính đặc thù y tế để tháo gỡ một phần vướng mắc. Khi hệ thống pháp luật về tự chủ đối với đơn vị cung ứng dịch vụ công được hoàn thiện sẽ kết nối thực hiện được, bà Thuý Anh giải trình.

Liên quan đến xã hội hoá, luật  quy định cụ thể hình thức xã hội hóa trong hoạt động khám bệnh, chữa bệnh với 7 hình thức, gồm: đầu tư thành lập cơ sở khám bệnh, chữa bệnh tư nhân; đầu tư theo phương thức đối tác công – tư để thành lập cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; vay vốn để đầu tư công trình hạ tầng, thiết bị y tế; thuê, cho thuê tài sản, dịch vụ lâm sàng, dịch vụ cận lâm sàng, dịch vụ phi y tế, dịch vụ nhà thuốc, quản lý vận hành cơ sở khám bệnh, chữa bệnh; mua trả chậm, trả dần; thuê, mượn thiết bị y tế; tài trợ, viện trợ từ các tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài; các hình thức khác theo quy định của pháp luật.

Bệnh viện nhà nước được tự quyết định giá khám chữa bệnh theo yêu cầu

Cũng phải chỉnh lý rất nhiều lần là quy định về giá dịch vụ khám, chữa bệnh.

Có ý kiến đại biểu Quốc hội cho rằng, Nhà nước cần quản lý giá khám, chữa bệnh ở các cơ sở y tế công lập, cả khám bảo hiểm y tế và khám, chữa bệnh theo yêu cầu để bảo đảm quyền được chăm sóc y tế của Nhân dân, bảo đảm những người yếu thế không bị nghèo hóa về chi phí y tế; đề nghị làm rõ Bộ Y tế quy định giá gì, thay đổi cách quản lý về quy định giá.

Tiếp thu ý kiến đại biểu, luật đã quy định Bộ trưởng Bộ Y tế quy định giá cụ thể dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh thuộc danh mục do Quỹ Bảo hiểm y tế thanh toán; giá cụ thể dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh do ngân sách nhà nước thanh toán; giá cụ thể dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh không thuộc danh mục do Quỹ Bảo hiểm y tế thanh toán mà không phải là dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh theo yêu cầu, đối với các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh thuộc Bộ Y tế và các bộ khác.

HĐND cấp tỉnh quy định giá cụ thể dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh đối với các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh của Nhà nước trên địa bàn quản lý thuộc phạm vi được phân quyền, nhưng không được vượt quá giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh tương ứng do Bộ trưởng Bộ Y tế quy định.

Theo Luật, cơ sở khám bệnh, chữa bệnh của Nhà nước áp dụng giá cụ thể dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh đối với người bệnh không có thẻ bảo hiểm y tế sử dụng các dịch vụ thuộc danh mục do Quỹ Bảo hiểm y tế chi trả mà không phải là dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh theo yêu cầu; quyết định giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh theo yêu cầu.

Các cơ sở khám, chữa bệnh phải kê khai giá, niêm yết công khai giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh theo yêu cầu.

Theo luật mới, các cơ sở khám, chữa bệnh tư nhân được quyền quyết định và phải kê khai giá, niêm yết công khai giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh. Các sở khám bệnh, chữa bệnh được đầu tư theo phương thức đối tác công – tư quyết định giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh theo pháp luật về đầu tư theo phương thức đối tác công – tư.

Lần sửa đổi này, tại điều 25 lần đầu tiên Luật quy định Hội đồng Y khoa Quốc gia là tổ chức do Thủ tướng Chính phủ thành lập, có chức năng đánh giá độc lập năng lực hành nghề khám bệnh, chữa bệnh; có con dấu và trụ sở riêng.  Luật cũng quy định các nhiệm vụ của Hội đồng này và giao Thủ tướng Chính phủ quy định tổ chức và hoạt động của Hội đồng Y khoa Quốc gia.

Tuy nhiên, khi quy định cụ thể về các nội dung này, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Chính phủ phải báo cáo, xin ý kiến của cấp có thẩm quyền.

Trước khi thông qua luật, Quốc hội đã tiến hành biểu quyết riêng về Điều 25 và kết quả có tới 79/481 vị không tán thành.

Luật Khám bệnh, chữa bệnh có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2024.