Nền kinh tế Việt Nam đã thể hiện các tín hiệu tích cực trong nửa đầu năm 2025, khi tăng trưởng GDP quý II đạt mức 7,96%, cao nhất trong nhiều năm gần đây. Điều đáng chú ý là đà phục hồi này mang tính thực chất hơn khi mức tăng trưởng trên nền quý II/2024 đã đạt 7,9%. Ba khu vực kinh tế chủ lực của Việt Nam đều có sự cải thiện rõ rệt so với mức trung bình trước đại dịch, với công nghiệp chế biến, chế tạo tăng 10,7%, khu vực xây dựng tăng 9,8% và dịch vụ tăng 8,5%.

Một số yếu tố đã đóng góp vào đà tăng trưởng kinh tế, bao gồm giải ngân vốn đầu tư công, vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) và tín dụng. Tổng vốn đầu tư công giải ngân trong 6 tháng đầu năm đã tăng hơn 42% so với cùng kỳ năm ngoái, đạt 32,5% kế hoạch mà Thủ tướng Chính phủ giao. Vốn FDI cũng đã có sự phục hồi trong tháng 5 và tháng 6, với tháng 6 ghi nhận giá trị giải ngân cao nhất từ đầu năm. Những con số này cho thấy nỗ lực của Chính phủ trong việc thúc đẩy đầu tư công và thu hút đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, một số thách thức vẫn còn tồn tại, đặc biệt là trong khu vực tư nhân và tiêu dùng nội địa. Khu vực này vẫn còn phục hồi chậm và cần thêm thời gian cũng như chính sách hỗ trợ phù hợp. Tăng trưởng đầu tư trong nhóm này chậm hơn đáng kể so với giai đoạn trước đại dịch, cho thấy tâm lý thận trọng vẫn còn hiện hữu. Ngoài ra, thị trường tài chính cũng đã có những dấu hiệu khởi sắc rõ nét, với sự hỗ trợ từ dòng vốn ngoại và sự trở lại của dòng tiền trong nước.

Các chuyên gia kinh tế nhận định rằng, để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, Việt Nam cần kích thích cả cung và cầu đồng thời. Trong đó, ba khu vực trọng yếu cần được kích hoạt là thị trường bất động sản, tài sản tài chính và sản xuất. Chính sách hiện tại cần tập trung vào việc kích hoạt thị trường bất động sản và tài sản tài chính để cải thiện mức độ giàu có và thúc đẩy tiêu dùng. Điều này sẽ giúp củng cố niềm tin của thị trường và kích thích hoạt động kinh tế.

Dự báo rằng mỗi quý sẽ có khoảng 30.000 – 50.000 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn trong hai năm tới, xu hướng tín dụng đổ vào bất động sản sẽ khó có sự thay đổi lớn trong ngắn hạn. Điều này có thể khiến các ngành sản xuất, đặc biệt là tiêu dùng nội địa, tiếp tục gặp khó khăn trong việc khơi thông vốn, ảnh hưởng đến tốc độ phục hồi của nền kinh tế. Do đó, việc tìm kiếm các giải pháp phù hợp để hỗ trợ khu vực tư nhân và thúc đẩy tiêu dùng nội địa là điều cần thiết để đảm bảo sự phát triển bền vững của nền kinh tế.

…

Tập đoàn Samsung khánh thành Trung tâm R&D tại Việt Nam, với quy mô 220 triệu USD

Niềm vui ngày cuối năm

Dù chưa thật trọn vẹn, bởi tổng vốn FDI đăng ký vào Việt Nam trong năm 2022 chỉ đạt gần 27,72 tỷ USD, bằng 89% so với cùng kỳ năm 2021, song niềm vui về một năm thành công trong thu hút FDI vẫn còn đó. Niềm vui đến từ mức giải ngân kỷ lục 22,4 tỷ USD, tăng 13,5% so với cùng kỳ năm 2021.

“Đây là lần đầu tiên, khoảng cách giữa vốn đăng ký và vốn giải ngân lại tiệm cận nhau như vậy. Bình thường, vốn giải ngân chỉ bằng khoảng 60 – 70% vốn đăng ký”, ông Đỗ Văn Sử, Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) đã nói như vậy.

Chia sẻ về một năm thu hút FDI đầy khó khăn, mà ngay chính UNCTAD cũng dự báo rằng, dòng đầu tư toàn cầu sẽ đi xuống hoặc đi ngang trong năm 2022, ông Đỗ Văn Sử cho biết, những tháng đầu năm, rất lo lắng khi FDI, đặc biệt là FDI đăng ký mới sụt giảm mạnh, nhưng 6 tháng cuối năm, tình hình đã được cải thiện.

Sự sụt giảm của vốn FDI đăng ký mới đã vào trong cả báo cáo mà Chính phủ trình lên Quốc hội. Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng còn bày tỏ mối lo về việc Việt Nam đã chưa tận dụng được cơ hội mà dòng vốn dịch chuyển đem lại. Vốn đăng ký mới giảm, có thể sẽ ảnh hưởng tới vốn giải ngân và cả năng lực sản xuất của nền kinh tế trong những năm tới.

Nhưng rồi, nỗi lo đã vơi bớt, khi càng về cuối năm, vốn FDI đăng ký mới càng được cải thiện. Số lượng dự án đăng ký mới cũng tăng nhanh, đạt 2.036 dự án, tăng 17,1% so với cùng kỳ. Như vậy, việc vốn FDI đăng ký mới giảm mạnh chủ yếu là do năm nay, ít dự án quy mô lớn được cấp chứng nhận đăng ký đầu tư. Lớn nhất, có lẽ là Dự án Điện khí LNG Quảng Ninh, vốn đầu tư gần 2 tỷ USD…

Nỗi lo vơi, thì niềm vui sẽ đến. Vui nhất có lẽ là việc Tập đoàn Samsung đã chính thức khánh thành Trung tâm R&D tại Việt Nam, với quy mô 220 triệu USD. Mà quan trọng, theo chia sẻ của ông Roh Tae-Moon, Tổng giám đốc Tập đoàn Samsung Điện tử, Samsung sẽ nâng cao năng lực chuyên môn và mở rộng lĩnh vực phát triển để nơi đây không chỉ trở thành trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) hàng đầu khu vực Đông Nam Á, mà còn là trung tâm R&D số 1 toàn cầu.

“Samsung sẽ tăng cường lực lượng nghiên cứu của Trung tâm R&D để các sản phẩm và dịch vụ được phát triển tại Việt Nam có thể được đưa đến với người tiêu dùng trên toàn cầu, chứ không chỉ dừng lại ở hoạt động phát triển tập trung vào khu vực Đông Nam Á như hiện nay”, ông Roh Tae-Moon nói.

Đó thực sự là một tin mừng. Không chỉ xây một trung tâm R&D quy mô lớn, mà tập đoàn điện tử hàng đầu thế giới còn có kế hoạch biến Việt Nam trở thành cứ điểm chiến lược về R&D, bên cạnh việc đang là cứ điểm sản xuất toàn cầu. Đây chính là điều mà Việt Nam đã mong muốn và chờ đợi từ lâu.

Bước ngoặt FDI

Việt Nam đón tin mừng trong thu hút FDI đúng vào thời điểm hành trình 35 năm thu hút FDI vừa kết thúc. 35 năm trước, ngày 31/12/1987, Luật Đầu tư nước ngoài – một dự luật lịch sử – đã chính thức được ban hành, mở ra một chân trời mới cho Việt Nam trong thu hút nguồn lực đầu tư từ bên ngoài. Nguồn lực đó đã góp phần quan trọng tăng năng lực sản xuất cho nền kinh tế, qua đó đưa kinh tế Việt Nam có được những thành tựu quan trọng sau 35 Đổi mới ngày hôm nay.

Tính riêng năm 2022 và chỉ tính riêng xuất nhập khẩu, theo số liệu của Cục Đầu tư nước ngoài, các doanh nghiệp FDI đã đóng góp tới 522 tỷ USD trong tổng thương mại hàng hóa hơn 700 tỷ USD của Việt Nam. Trong đó, xuất khẩu không kể dầu thô ước đạt hơn 274,1 tỷ USD…

Lũy kế trong 35 năm qua (cập nhật đến 20/12/2022), Việt Nam đã thu hút được gần 438,7 tỷ USD vốn FDI. Trong số này, có 274 tỷ USD đã được giải ngân, bằng 62,5% tổng vốn đầu tư đăng ký còn hiệu lực.

Các dự án đầu tư nước ngoài đi vào hoạt động đã có những đóng góp to lớn cho kinh tế – xã hội Việt Nam. Những đóng góp đó sẽ còn lớn hơn nữa, khi “bước ngoặt” mới trong thu hút FDI của Việt Nam ngày càng được định hình rõ nét.

Trong một báo cáo mới đây, Savills Việt Nam nhấn mạnh sức hút đầu tư trong những ngành sản xuất giá trị cao của Đông Nam Á và Việt Nam. Theo Savills, so với Trung Quốc, Ấn Độ và các quốc gia Đông Nam Á, Việt Nam là thị trường hấp dẫn để đầu tư với rủi ro tương đối thấp.  “Điều này tạo động lực thúc đẩy dòng vốn của nhiều công ty công nghệ và doanh nghiệp khác ở Mỹ đầu tư vào Việt Nam”, ông Dominic Harding, Phó chủ tịch, kiêm Trưởng bộ phận Khách thuê xuyên biên giới của Savills Hoa Kỳ nói.

Không chỉ doanh nghiệp Mỹ, những năm gần đây đã ghi nhận bước chuyển tuyệt vời của Việt Nam trong thu hút các dự án công nghệ cao. Ngân hàng HSBC nhận định rằng, Việt Nam đang chuyển mình thành một trung tâm sản xuất công nghệ cao của thế giới.

Nhận định này là có cơ sở, khi Samsung, LG, rồi hàng loạt đối tác sản xuất lớn của Apple như Goertek, Foxconn, Pegatron… đã dốc hàng tỷ,  hàng chục tỷ USD để mở các cơ sở sản xuất lớn tại Việt Nam.

Chỉ trong năm 2022, nhiều dự án sản xuất, chế tạo các sản phẩm điện tử, công nghệ cao được tăng vốn với quy mô lớn.

Chẳng hạn, Dự án Samsung Electro-mechanics Việt Nam (Thái Nguyên) tăng vốn 2 lần, 920 triệu USD và 267 triệu USD; Dự án Công ty TNHH Điện tử Samsung HCMC CE tăng vốn trên 841 triệu USD… Hay dự án nhà máy chế tạo điện tử, phương tiện thiết bị mạng và sản phẩm âm thanh đa phương tiện tại Bắc Ninh, Nghệ An và Hải Phòng, tăng lần lượt gần 306 triệu USD, 260 triệu USD và 127 triệu USD…

Mới đây, Tập đoàn Compal, sau khi hồi sinh thành công dự án 500 triệu USD ở Vĩnh Phúc, đã quyết định đầu tư nhà máy sản xuất, lắp ráp các thiết bị điện tử, trong đó có đồng hồ thông minh, máy tính bảng với tổng mức đầu tư 260 triệu USD tại Thái Bình. Nhiều nguồn tin cho biết, rất có thể, Compal cũng sẽ sản xuất các sản phẩm của Apple tại nhà máy này.

Những dự án công nghệ cao đó đã góp phần quan trọng “nâng chất” dòng vốn FDI tại Việt Nam. Chất lượng dòng vốn càng cao hơn nữa, khi năm 2022 cũng đánh dấu một sự kiện quan trọng: Tập đoàn LEGO chính thức khởi công dự án 1,3 tỷ USD tại Bình Dương. Đây là một dự án “xanh”, không chỉ góp phần xanh hóa dòng vốn FDI, mà còn xanh hóa nền kinh tế.

Một cái kết đẹp cho hành trình 35 năm thu hút FDI của Việt Nam, để bắt đầu mở ra một chương mới, một thời kỳ mới trong hợp tác đầu tư nước ngoài của Việt Nam. Hợp tác sẽ thành công, bởi năm 2022, không chỉ Chiến lược hợp tác đầu tư nước ngoài mới đã được phê duyệt, mà còn hàng loạt cơ chế, chính sách liên quan đến vấn đề này đã được ban hành, bao gồm cả cơ chế ưu đãi đặc biệt, và tới đây, sẽ là các tiêu chí để sàng lọc dự án đầu tư, đánh giá hiệu quả FDI…

Hơn thế, hôm tới tham dự Lễ khánh thành Trung tâm R&D của Samsung, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đề nghị các cơ quan Trung ương và chính quyền địa phương của Việt Nam tiếp tục phát huy phương châm làm việc “không nói không, không nói khó, không nói có mà không làm”.

“Đã nói thì phải làm, đã cam kết thì phải thực hiện, thực hiện thì phải có hiệu quả. Hiệu quả là phải bảo đảm đúng tiến độ, chất lượng, ngày càng phát triển, lợi ích hài hoà, rủi ro chia sẻ và tất cả các bên cùng thắng, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, doanh nghiệp và người dân”, Thủ tướng nói.

Thông điệp đó chắc chắn sẽ tạo được lòng tin đối với các nhà đầu tư nước ngoài. Sang năm 2023, hứa hẹn sẽ tiếp tục là một năm thành công của Việt Nam trong thu hút FDI…

Động lực tăng trưởng 2023: Vốn đầu tư nước ngoài và “của để dành” trong nước

Trong một buổi nói chuyện đầu tháng 12/2022 với gần 20 đại diện đến từ một nhóm nhà đầu tư ở Singapore và Malaysia do một công ty ở Anh kết nối, có 3 điểm nhấn mà tôi nhận ra trong các câu hỏi của các nhà đầu tư này với Việt Nam. Đó là, thị trường trái phiếu Việt Nam sẽ ra sao? Đâu là động lực tăng trưởng chính của Việt Nam trong năm tới? Chính sách về tỷ giá sẽ như thế nào?

Câu chuyện trái phiếu thì đã được bàn tới nhiều, trong bài này tôi sẽ tập trung vào câu hỏi về động lược tăng trưởng năm 2023. Nói về động lực tăng trưởng, tôi chia sẻ 3 vấn đề.

Thứ nhất, Việt Nam hưởng lợi đáng kể từ quá trình đa dạng hóa trung tâm sản xuất, hay nói cách khác, là tránh phụ thuộc vào Trung Quốc. Câu chuyện Apple bị các chiến lược gia của Wall Street cảnh báo rủi ro sụt giảm lợi nhuận ngay sau những đợt biểu tình rộng rãi ở Trịnh Châu (Trung Quốc) là một bài học nữa cho các nhà sản xuất nước ngoài. Vì vậy, bất chấp Trung Quốc sẽ nới lỏng Zero Covid tới mức nào, thì tiến trình dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc của các nhà sản xuất nước ngoài sẽ tiếp tục. Việt Nam là một trong những đối tác được đánh giá sẽ hưởng lợi lớn.

Thứ hai, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào khu vực ASEAN vẫn được đánh giá là sẽ tăng trưởng tốt trong trung và dài hạn, trong đó, Việt Nam được đánh giá tăng trưởng cao hơn trung bình của khu vực. Vào giữa tháng 12/2022, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) lại một lần nữa giảm dự báo tốc độ tăng trưởng của khu vực, từ 4,9% xuống 4,6%. Tăng trưởng của Việt Nam cũng bị điều chỉnh giảm từ 6,7% xuống 6,3% – vẫn cao đáng kể so với trung bình của khu vực châu Á. Ngoài ra, nền tảng vĩ mô về trung và dài hạn của Việt Nam vẫn được dự kiến tiếp tục hướng về mục tiêu ổn định theo các chỉ đạo gần đây của Thủ tướng Chính phủ trong việc giải quyết các vấn đề trên thị trường bất động sản và trái phiếu.

Nguồn vốn FDI tiếp tục đổ vào Việt Nam sẽ là động lực đầu tiên để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vì nó thúc đẩy vốn đầu tư vào cả nền kinh tế lẫn xuất khẩu.

Với 2 lý do trên, dòng vốn FDI vào Việt Nam sẽ vẫn khả quan vì nhà đầu tư FDI chú trọng vào tầm nhìn trong trung và dài hạn. Nguồn vốn FDI tiếp tục đổ vào Việt Nam sẽ là động lực đầu tiên để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vì nó thúc đẩy vốn đầu tư vào cả nền kinh tế lẫn xuất khẩu.

Cuối cùng, điều mà tôi gọi là “dư địa đầu tư công” hay “của để dành”. Thanh khoản nền kinh tế cũng như câu chuyện trái phiếu là đáng lo, tăng trưởng cung tiền thấp cũng vậy. Nhưng Việt Nam vẫn còn “của để dành”, đó là lượng chi tiêu công chưa thể giải ngân trong 2022. Lượng tiền giải ngân đầu tư công năm 2023 sẽ đóng vai trò “tạo tiền” cho các ngân hàng, hỗ trợ những khó khăn về tăng trưởng cung tiền thấp của năm 2022.

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương, Quốc hội đã thông qua kế hoạch đầu tư công năm 2023 với tổng vốn trên 700.000 tỷ đồng, tăng khoảng 25% so với kế hoạch năm 2022. Phát biểu tại phiên thảo luận chuyên đề giải ngân đầu tư công trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5 diễn ra sáng 17/12, Phó trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Duy Hưng cho rằng, đầu tư công là kênh quan trọng, thúc đẩy tăng trưởng.

Tuy nhiên, vấn đề là tỷ lệ giải ngân thấp. Theo ông Hưng, tỷ lệ giải ngân đầu tư công năm 2017 đạt 73%, năm 2018 là 66%, năm 2019 là 67%, năm 2020 là 82%, tới năm 2021 lại giảm về 72%. Năm 2022 đạt trên 80%.

Tầm nhìn nhà đầu tư sẽ đặt vào yếu tố trung, dài hạn và hy vọng vào việc sử dụng được “của để dành”

Những phân tích trên chỉ ra rằng, động lực tăng trưởng của Việt Nam đến từ yếu tố trung và dài hạn của nền kinh tế, đặc biệt là đối với giải ngân đầu tư công. Trong khi đó, trong 6 tháng đầu năm 2023, nhiều người chỉ ra rằng, sẽ có những “làn gió ngược” đối với nền kinh tế.

Lấy ví dụ, đánh giá chung về thị trường các nước ASEAN năm 2023, Ngân hàng đầu tư JP Morgan cho rằng, thị trường các nước này sẽ đối mặt với những khó khăn do sức cầu nước ngoài với hàng xuất khẩu của những nước này yếu đi, tác động kích thích kinh tế của việc mở cửa sau dịch Covid-19 trong năm 2021 dần đi qua, thanh khoản thu hẹp, lãi suất tăng cao, thu nhập thực của người dân tăng chậm và tiết kiệm thực sụt giảm. Những nền kinh tế hướng về thương mại quốc tế làm động lực chính như ASEAN sẽ bị tác động xấu. Việt Nam là một trong số đó.

Những điều này cũng ít nhiều được các nhà làm chính sách và chuyên gia, cố vấn ở Việt Nam nhận thức rõ. Chẳng hạn, ông Trần Tuấn Anh, Trưởng ban Kinh tế Trung ương và bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam đều chia sẻ vấn đề này Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ năm trong bài “Thách thức kinh tế 2023 ngày càng rõ nét” (https://baodautu.vn/thach-thuc-kinh-te-2023-ngay-cang-ro-net-d180242.html).

Những thuận lợi do dòng vốn FDI và giải ngân đầu tư công năm 2023 sẽ chỉ tạo ra hiệu ứng thúc đẩy kinh tế vào giai đoạn nửa cuối năm, vì vốn đầu tư cần thời gian để thẩm thấu vào nền kinh tế. Theo đó, những lợi ích của đầu tư vào Việt Nam nhiều khả năng sẽ chỉ nhìn thấy ở nửa cuối năm, khi những khó khăn đầu năm đã được nhận thức rõ và con đường phía trước bắt đầu bớt “sương mù”.

Nói cách khác, đầu tư vào Việt Nam trong năm 2023 phải đặt một tầm nhìn trung và dài hạn, nhưng yếu tố thuận lợi hơn nhiều khả năng sẽ chỉ nhìn thấy từ nửa cuối năm. Và đó là giả định chúng ta có cách sử dụng “của để dành”.

Chính phủ mới đây công bố vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước vào nền kinh tế năm 2023 hơn 700.000 tỷ đồng, tăng khoảng 25% so với kế hoạch năm 2022. Đó chỉ là điều kiện cần cho nền kinh tế Việt Nam, còn điều kiện đủ phải là một hệ sinh thái các chính sách đúng đắn và mang tính chất kiến tạo.

LS. Nguyễn Văn Lộc, Chủ tịch LP Group

Những điểm sáng về chính sách

Trong hơn một thập kỷ qua, với hàng loạt chính sách ưu đãi đầu tư về năng lượng, hạ tầng giao thông, tính dụng linh hoạt…, đặc biệt là chính sách tự do hóa thương mại, Việt Nam đã và đang trở thành điểm đến đầu tư, kinh doanh. Việt Nam vẫn là một trong các nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới, thu hút nhiều vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) nhờ hành lang pháp lý ngày càng hoàn thiện và sự năng động của Chính phủ trong việc tương tác với các nhà đầu tư.

Chính phủ đã và đang trao quyền nhiều hơn cho các địa phương bằng cơ chế tự chủ trong thu hút và tạo môi trường đầu tư tốt. Nhìn vào biến động của Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực hiện, có thể thấy được nỗ lực của chính quyền các tỉnh trong việc thu hút đầu tư và tạo môi trường kinh doanh tại địa phương. Ngày càng nhiều tập đoàn đa quốc gia cam kết và hợp tác chiến lược với các địa phương cấp tỉnh và tất nhiên, Chính phủ ủng hộ điều đó.

Thị trường vốn và tài chính, đặc biệt là chứng khoán và trái phiếu, đã chịu nhiều biến động tiêu cực thời gian qua. Nguyên nhân một phần do lỗ hổng từ cơ chế tạo môi trường cho các sai phạm kinh doanh.

Tuy nhiên, cũng từ đây, nhà làm luật có thời gian và “dữ liệu” để điều chỉnh chính sách và chế tài trong các lĩnh vực liên quan. Điều này song hành với việc Việt Nam quyết tâm cao làm lành mạnh thị trường vốn và bắt đầu có cơ chế cụ thể để bảo vệ nhà đầu tư. Từ đó, không khó để hy vọng trong tương lai gần, Việt Nam sẽ được nâng hạng lên thị trường mới nổi.

Có lẽ, điểm sáng lớn nhất là tính minh bạch trong chính sách kinh doanh và thực thi đang được cải thiện qua từng năm, từng nhiệm kỳ Chính phủ. Quá trình toàn cầu hóa diễn ra song hành cùng sự phát triển của thế giới công nghệ không cho phép quốc gia nào lạc hậu trong chính sách kinh doanh.

“Nén càng mạnh, bật càng cao”

Nếu vào các trung tâm thương mại tại TP.HCM hay Hà Nội, bạn sẽ nhận thấy, người dân đang tiêu dùng mạnh hơn sau đại dịch. Họ ra đường nhiều hơn, nhưng việc chi tiêu được kiểm soát. Tương tự, phần lớn doanh nghiệp Việt Nam (đa phần là doanh nghiệp nhỏ và vừa và start-up) lâm vào tình trạng khó khăn chung hiện nay. Doanh nghiệp buộc phải tái cấu trúc và thay đổi liên tục để thích ứng. Giới doanh nhân muốn đầu tư mạnh, nhưng cũng quan sát rất kỹ.

Doanh nhân, doanh nghiệp đang phải áp dụng “Thuyết bán kem” trong bối cảnh hiện nay. Theo đó, bán kem nhất định phải bắt đầu bán vào mùa Đông, vừa kích thích sự tò mò về khẩu vị ăn kem vào mùa Đông, vừa phải nỗ lực chinh phục khách hàng khó tính trong tình trạng phải giảm chi phí để cải thiện dịch vụ và tối ưu tỷ suất sinh lời. Nếu việc bán kem tồn tại được qua mùa Đông, thì sẽ không sợ không có sức cạnh tranh. Hiện là thời điểm doanh nhân Việt chấp nhận thách thức, họ cần vượt qua “mùa Đông lạnh giá” để tạo “sức đề kháng” cho doanh nghiệp và đó cũng là “sức đề kháng” cho nền kinh tế Việt Nam trong giai đoạn bước ngoặt này.

Thị trường chứng khoán và bất động sản Việt Nam cuối năm 2022 có thể được xem là đáy. Giới đầu tư, đặc biệt nhà đầu tư quốc tế, xem đó là cơ hội khi họ nhìn vào biểu đồ hình sin của nền kinh tế. Ở góc nhìn đó, hãy tự hỏi, chúng ta đã chuẩn bị gì khi mũi tên trong đồ thị hình sin đi lên theo chiều thẳng đứng?

Tiếp tục điểm nhấn “tự do thương mại”

Điều kiện để nhà đầu tư nước ngoài thâm nhập thị trường Việt Nam hiện nay đã cụ thể, rõ ràng hơn nhiều. Đó là do Việt Nam không chỉ tuân thủ các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương một cách nghiêm túc, mà sự nghiêm túc này còn là nỗ lực của cả hệ thống chính trị để hỗ trợ hoạt động giao thương. Sự năng động, tích cực của phòng thương mại và công nghiệp các nước với vai trò trung gian được Chính phủ lắng nghe để chỉ đạo bộ, ban, ngành thực thi theo đúng các cam kết.

Chính phủ cần rà soát và điều chỉnh các chính sách liên quan đến tự do hóa thương mại và thu hút vốn FDI vào các lĩnh vực chiến lược và giao địa phương quản lý.

Môi trường kinh doanh tại Việt Nam hiện nay được giới phân tích đánh giá rất thân thiện với các nhà đầu tư. Hơn lúc nào hết, chúng ta cần đẩy mạnh hoạt động xúc tiến đầu tư giữa các quốc gia, giữa các tập đoàn và địa phương, tăng cường hoạt động mở cửa đón giao thương hậu Covid-19. Các hoạt động này đừng để doanh nhân – doanh nghiệp “tự bơi”, mà phải có sự chung sức của các bên.

Thương mại điện tử (e-commerce) đang là chìa khóa mở cánh cửa kinh doanh cho doanh nghiệp, đặc biệt là nhóm doanh nghiệp nhỏ và vừa đang chiếm đa số tại Việt Nam. Dù vậy, các nhà làm luật và Chính phủ cần nỗ lực nhiều hơn nữa để hoạt động thương mại điện tử đa quốc gia được phát triển đúng xu hướng. Tương lai của tự do hóa thương mại, e-commerce sẽ đóng một vai trò quan trọng.

Chính sách và thực thi chính sách về kinh doanh

Hiện có nhiều dự thảo luật được đưa ra lấy ý kiến để điều chỉnh, sửa đổi. Từ việc sửa đổi điều luật đến thực thi có độ trễ nhất định, nhưng đây là công việc quan trọng bậc nhất để Việt Nam có một hành lang pháp lý đủ để kiến tạo môi trường kinh doanh tốt.

Thứ nhất, Việt Nam cần có chính sách tín dụng và kế hoạch nhất quán về quản lý thị trường vốn. Chính sách này cần có tầm nhìn trung hạn và dài hạn, chứ không chỉ giải quyết nhu cầu, thách thức trước mắt. Nếu không có chính sách đúng về tín dụng ngân hàng, chúng ta sẽ bị mất thế cạnh tranh.

Thứ hai, Chính phủ cần rà soát và điều chỉnh các chính sách liên quan đến tự do hóa thương mại và thu hút vốn FDI vào các lĩnh vực chiến lược và giao địa phương quản lý.

Thứ ba, Chính phủ và các bộ, ban, ngành nhanh chóng điều chỉnh chính sách hỗ trợ với các doanh nghiệp hoạt động sản xuất – kinh doanh trực tiếp, bằng chính sách miễn giảm hoặc giãn thời hạn nộp thuế. Việc điều chỉnh chính sách hỗ trợ thuế cho doanh nghiệp không khó khi xác định ưu đãi dựa trên tiền thuế đóng góp vào ngân sách và nhóm ngành kinh doanh cần ưu đãi.

Thứ tư, cơ quan chức năng mạnh tay hơn nữa áp dụng chế tài đối với vi phạm trong hoạt động đầu tư, kinh doanh. Việc xử lý vi phạm và áp dụng chế tài cần thay đổi cho cách làm hiện nay, phải hướng đến mục tiêu kinh tế (thu hồi khoản thất thu hoặc bồi thường), thay vì hạn chế quyền công dân của người vi phạm.

Tóm lại, bức tranh tươi sáng về nền kinh tế không thể dựa vào các nhận định tích cực hay các kế hoạch công bố. Đó phải là các hành động quyết liệt từ Chính phủ và các địa phương, phải lắng nghe và tạo mọi điều kiện có thể để kiến tạo một môi trường đầu tư, kinh doanh cạnh tranh, minh bạch và hợp pháp. Cần nhìn nhận thực tế rằng, chính sách tốt phải là chính sách mang tính kiến tạo và phụng sự, chứ không phải để lấp đầy các khoảng trống của hệ thống tư pháp. Chính phủ cần gia tăng tính cạnh tranh để giữ chân nhà đầu tư hiện hữu, thu hút nhà đầu tư mới bằng thế mạnh chính sách.

Thách thức từ quỹ đất hẹp dần

Kết thúc năm 2022, bất chấp những dự báo ảm đạm về triển vọng kinh tế thế giới, vốn FDI vẫn chảy mạnh vào vùng Đông Nam bộ, khi 2 vị trí dẫn đầu cả nước lần lượt thuộc về TP.HCM (dẫn đầu, thu hút 3,94 tỷ USD) và Bình Dương (đứng ở vị trí thứ 2, với 3,14 tỷ USD). Các tỉnh còn lại như Đồng Nai, Bà Rịa – Vũng Tàu, Tây Ninh, Bình Phước dù có tăng so với năm trước, nhưng ở mức khiêm tốn.

Dẫu vậy, theo nhận định của các nhà đầu tư, thách thức thu hút FDI của vùng Đông Nam bộ sẽ lớn dần trong năm 2023. Trong đó, thách thức đầu tiên đến từ quỹ đất phát triển công nghiệp đang bị thu hẹp đáng kể.

Ông Đào Xuân Đức, Chủ tịch Hiệp hội Các doanh nghiệp khu công nghiệp TP.HCM cho biết, theo báo cáo của Ban Quản lý các khu chế xuất và công nghiệp TP.HCM (Hepza), Thành phố chỉ có 46 ha đất “sạch” để cho nhà đầu tư thuê năm 2023. Thế nhưng, số đất này lại nằm rải rác ở nhiều quận, huyện, chứ không phải một khu.

Ông Đức cũng cho biết, TP.HCM vẫn còn quỹ đất, như Khu công nghiệp (KCN) Hiệp Phước còn 320 ha; KCN Tây Bắc Củ Chi còn hơn 100 ha, song chưa ký được hợp đồng thuê đất với Nhà nước.

Theo ông Đức, làn sóng chuyển dịch đầu tư từ các nước sang Việt Nam đang diễn ra, nhưng với quỹ đất hạn hẹp, TP.HCM không thể đón được nhà đầu tư lớn.

Tương tự, Đồng Nai cũng đang gặp khó về quỹ đất trong thu hút FDI. Ông Phạm Văn Cường, Phó trưởng ban phụ trách Ban Quản lý các KCN tỉnh Đồng Nai cho biết, các KCN của tỉnh địa phương này hầu như đã lấp đầy. Trong khi đó, 5 KCN mới, với diện tích 7.104 ha, dù đã đưa vào quy hoạch, nhưng đến nay vẫn chưa thể xây dựng. Do thiếu quỹ đất công nghiệp, nên 2 năm qua, Đồng Nai bỏ lỡ cơ hội thu hút các dự án có vốn đầu tư lên đến hàng tỷ USD.

Trong số các tỉnh vùng Đông Nam bộ, thì Bình Dương, Bình Phước, Tây Ninh, Bà Rịa – Vũng Tàu có lợi thế hơn về quỹ đất, bởi có nhiều KCN diện tích lớn để thu hút đầu tư. Chẳng hạn, Bình Dương thu hút được Tập đoàn Lego đầu tư nhà máy trên diện tích 44 ha với vốn đầu tư 1,3 tỷ USD. Dù có diện tích KCN lớn, nhưng thách thức cho các tỉnh này là các KCN nằm rất xa cảng biển, sân bay, hệ thống hạ tầng kết nối chưa đầu tư đồng bộ, nên doanh nghiệp FDI không hào hứng đầu tư.

Thuận lợi nhất trong các tỉnh Đông Nam bộ có lẽ là Bà Rịa – Vũng Tàu, vì tỉnh này vừa có diện tích KCN lớn, vừa có cảng biển nước sâu và nằm sát sân bay Long Thành (dự kiến khai thác năm 2025).

Hiện nay, các tỉnh trong vùng Đông Nam bộ đang đẩy mạnh xây dựng nhiều tuyến đường kết nối vùng, như đường Vành đai 3 (TP.HCM), cao tốc Biên Hòa – Vũng Tàu, một số tuyến quốc lộ. Dự kiến đến năm 2025 các dự án này mới hoàn thành đưa vào khai thác. Như vậy, sau năm 2025, thách thức về hạ tầng kết nối của vùng Đông Nam bộ mới được giải quyết.

Thủ tục hành chính, nhân lực “cản” bước nhà đầu tư

Thời gian gần đây, nhiều doanh nghiệp FDI liên tục phàn nàn về thủ tục đầu tư. Đặc biệt, tại TP.HCM, doanh nghiệp bức xúc về việc phải đi “nhiều cửa” qua các sở, ngành để xin thủ tục.

Sau một thời gian dài doanh nghiệp nêu bức xúc, tháng 10/2022, chính quyền TP.HCM mới tái lập cơ chế một cửa tại các KCN và ủy quyền cho Hepza thẩm định, phê duyệt, cấp, đổi giấy phép môi trường đối với các dự án đầu tư. Dù vậy, doanh nghiệp cho rằng, cần phải cấp phép cơ chế một cửa tại KCN với tất cả các thủ tục, chứ chỉ cấp phép về môi trường như hiện nay thì chưa giải quyết được vấn đề.

Đến tháng 12/2022, TP.HCM mới chính thức cho doanh nghiệp đánh giá năng lực điều hành của các sở, ngành và quận, huyện để tiếp tục cải cách các vấn đề yếu kém trong bộ máy chính quyền. Bà Mary Tarnowka, Giám đốc điều hành Hiệp hội Thương mại Hoa Kỳ (AmCham) tại Việt Nam cho rằng, thách thức lớn nhất đối với doanh nghiệp nước ngoài khi đầu tư tại TP.HCM là vấn đề thủ tục hành chính. Bà kỳ vọng, việc đánh giá các sở, ngành sẽ thúc đẩy nhanh hơn thời gian làm thủ tục cho doanh nghiệp.

Bên cạnh thủ tục, thì lao động cũng là vấn đề nổi cộm nhất hiện nay của các tỉnh Đông Nam bộ. Mặc dù nhiều tỉnh trong vùng có các trường đại học, cao đẳng, nhưng chưa đáp ứng được nhu cầu về nhân lực của doanh nghiệp. Lao động phổ thông hiện cũng thiếu trầm trọng, nhiều doanh nghiệp FDI không tuyển được lao động để đáp ứng nhu cầu sản xuất.

Ngoài ra, từ đầu năm 2023, nhiều tỉnh, thành phố tăng giá thuê đất, khiến doanh nghiệp FDI chùn bước. Đó là chưa kể, năm 2022, mức đóng bảo hiểm xã hội cho lao động nước ngoài tăng lên, khiến doanh nghiệp e ngại.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu khó khăn, Việt Nam vẫn là một điểm đến hấp dẫn với nhiều nhà đầu tư nước ngoài. Ảnh: Đức Thanh

Tin vui đầu năm

Ít ngày trước đây, UBND tỉnh Bắc Giang đã trao Biên bản ghi nhớ (MOU) đầu tư giữa Tập đoàn Yadea (Hồng Kông, Trung Quốc) và Công ty cổ phần Lideco 1, chủ đầu tư hạ tầng Khu công nghiệp Tân Hưng. Theo MOU được ký kết, Yadea sẽ xây dựng một nhà máy sản xuất, lắp ráp xe máy điện tại Khu công nghiệp Tân Hưng, với quy mô dự kiến khoảng 2 triệu xe/năm.

Dự kiến, với tổng vốn đầu tư 100 triệu USD, Yadea sẽ xây dựng nhà máy trên diện tích khoảng 23,3 ha, bắt đầu từ quý II/2023. Khi đi vào hoạt động, nhà máy sẽ tạo việc làm cho khoảng 3.500 lao động.

Theo chia sẻ của ông Rong Wen You, Tổng giám đốc, đại diện của Yadea, cùng với việc thực hiện dự án đầu tư, Tập đoàn sẽ thành lập trung tâm nghiên cứu xe máy điện tại Khu công nghiệp Tân Hưng.

Đó là một thông tin đáng mừng đối với Bắc Giang nói riêng và cả Việt Nam nói chung trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), khi năm 2023 vừa bắt đầu. Thậm chí, không chỉ là dự án này, ngay ngày 2/1, tức là vẫn đang trong dịp nghỉ Tết Dương lịch, UBND tỉnh Bắc Giang đã trao chứng nhận đăng ký đầu tư và MOU cho hai nhà đầu tư.

Cụ thể, giấy chứng nhận đăng ký đầu tư được trao cho Ingrasys Pte.Ltd  (Singapore) để triển khai Dự án Nhà máy công nghệ chính xác Fulian. Dự án dự kiến được xây dựng trên diện tích 49,6 ha, chuyên sản xuất linh kiện điện tử, máy vi tính và thiết bị truyền thông…

Trong khi đó, MOU với Ban Quản lý khu công nghiệp tỉnh Bắc Giang được trao cho nhà đầu tư Hainan Longi Green Energy Technology Company Limited để triển khai Dự án Sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời, với quy mô công suất 3.500 MW/năm. Theo kế hoạch, Dự án sẽ được triển khai ngay trong quý I/2023.

Hai dự án trên có tổng vốn đầu tư khoảng 761 triệu USD, một con số không nhỏ.

Nếu cả 3 dự án ở Bắc Giang sớm được hiện thực hóa theo kế hoạch, thì ngay trong những tháng đầu năm, Bắc Giang đã có thể thu hút được gần 900 triệu USD, qua đó đóng góp vào kết quả thu hút FDI của Việt Nam trong năm 2023.

Nhiều tín hiệu mới cho thấy, dòng vốn đầu tư từ Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan… vào Việt Nam tiếp tục gia tăng trong năm 2023. Ảnh: H.T. Đồ họa: Đan Nguyễn

Kỳ vọng tăng tốc

Việt Nam đã kết thúc năm 2022 với kết quả thu hút FDI chưa thật sự tích cực. Dù vốn giải ngân đạt mức kỷ lục, với hơn 22,4 tỷ USD, tăng 13,5% so với năm 2021, nhưng vốn đăng ký chỉ đạt gần 27,72 tỷ USD, bằng 89% so với năm 2021.

Nếu cả 3 Dự án ở Bắc Giang sớm được hiện thực hóa theo kế hoạch, thì ngay trong những tháng đầu năm, Bắc Giang đã có thể thu hút được gần 900 triệu USD.

Tuy nhiên, theo ông Đỗ Văn Sử, Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, tình hình có thể khả quan hơn trong năm 2023. “Chúng tôi dự tính, thu hút FDI năm 2023 có thể đạt 36-38 tỷ USD, còn vốn giải ngân đạt khoảng 22-23 tỷ USD”, ông Đỗ Văn Sử nói.

Theo phân tích của ông Sử, việc Trung Quốc mở cửa nền kinh tế có thể tác động đến thu hút FDI của Việt Nam. “Ở khu vực, Trung Quốc vẫn là điểm đến đầu tư hàng đầu, do vậy, khi họ mở cửa, vốn sẽ chảy vào thị trường này, hạn chế vào Việt Nam và các nền kinh tế khác trong khu vực. Nhưng ngược lại, sự dịch chuyển vốn đầu tư của Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan… khỏi Trung Quốc sẽ được đẩy nhanh hơn. Sự dịch chuyển này sẽ được đẩy nhanh đến năm 2025”, ông Đỗ Văn Sử nói.

Tất nhiên, khi vốn đầu tư dịch chuyển khỏi Trung Quốc, Việt Nam sẽ là một điểm đến đầu tư được ưu tiên lựa chọn. Hàn Quốc, Nhật Bản và Đài Loan vẫn luôn là các đối tác đầu tư lớn của Việt Nam và không ngừng gia tăng đầu tư.

Thông tin cho biết, ngay trong những ngày đầu năm 2023, có thể sẽ có thêm nhiều dự án khác được chấp thuận đầu tư.

Một trong số đó, là dự án 260 triệu USD của Compal ở Thái Bình. Theo thông tin của ông K.C Chen, Phó tổng giám đốc Compal Việt Nam, Tập đoàn sẽ thuê hơn 40 ha mặt bằng tại Khu công nghiệp Liên Hà Thái để xây dựng nhà máy sản xuất, lắp ráp các thiết bị điện tử. Compal vào trung tuần tháng 12/2022 đã ký thỏa thuận thuê đất với chủ đầu tư hạ tầng Khu công nghiệp Liên Hà Thái để sớm triển khai dự án ở Việt Nam.

Như vậy, sau khi hồi sinh thành công dự án 500 triệu USD ở Vĩnh Phúc, Compal tiếp tục tăng vốn đầu tư vào Việt Nam.

Tương tự, hồi tháng 10/2022, Nghệ An cũng đã đồng ý về chủ trương để Luxshare – ICT tăng vốn đầu tư thêm 150 triệu USD, sau khi đã đầu tư 140 triệu USD ở VSIP Nghệ An. Theo kế hoạch, Dự án sẽ được khởi công ngay trong quý I/2023 và chính thức đi vào sản xuất trong tháng 3/2024.

Ngoài Luxshare, Công ty TNHH Khoa học kỹ thuật kim loại Yongjin Việt Nam cũng dự kiến đầu tư dự án 125 triệu USD vào Khu công nghiệp WHA Industrial Zone Nghệ An 1…

Chưa kể, năm 2022, Samsung đã cam kết sẽ đầu tư vào Việt Nam 3,3 tỷ USD, nhưng hiện tại, mới có hơn 2 tỷ USD được hiện thực hóa. Có thể năm 2023, phần cam kết còn lại cũng sẽ được đầu tư vào Việt Nam.

Mới đầu năm, nhưng những thông tin như vậy là tích cực. Kỳ vọng, năm 2023, vốn FDI vào Việt Nam sẽ tăng tốc.

Đó là nhận định của bà Phí Hương Nga, Phó vụ trưởng phụ trách Vụ Thống kê công nghiệp và xây dựng (Tổng cục Thống kê).

Bà Phí Hương Nga, Phó vụ trưởng phụ trách Vụ Thống kê công nghiệp và xây dựng (Tổng cục Thống kê).

Năm 2022, thu vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) giảm khá mạnh so với năm 2021. Thưa bà, liệu có phải do xu hướng đầu tư ra nước ngoài toàn cầu bị suy giảm?

Tổng vốn đầu tư nước ngoài năm 2022, bao gồm vốn FDI đăng ký cấp mới, vốn điều chỉnh và góp vốn, mua cổ phần (vốn gián tiếp) đạt 27,72 tỷ USD, chỉ bằng 89% so với năm 2021. Mức sụt giảm này đã thể hiện rõ khó khăn chung trong ngắn hạn của kinh tế thế giới cũng như của Việt Nam trước nhiều rủi ro và biến động trong năm 2022.

Xu hướng đầu tư ra nước ngoài của các quốc gia phát triển có dấu hiệu chững lại, mặc dù đại dịch Covid-19 đã được kiểm soát. Nguyên nhân là do ảnh hưởng từ nhiều yếu tố, như xung đột chính trị tại một số quốc gia trên thế giới; áp lực lạm phát; nhu cầu tiêu dùng hàng hoá toàn cầu có xu hướng giảm; chính sách tài chính toàn cầu thắt chặt; đứt gãy chuỗi cung ứng chưa được khắc phục hoàn toàn.

Những yếu tố trên gây áp lực làm giảm đáng kể dòng vốn FDI toàn cầu trong năm 2022, ảnh hưởng tiêu cực đến dòng vốn đầu tư ra nước ngoài của các nền kinh tế lớn, đặc biệt là các đối tác đầu tư của Việt Nam, tác động làm giảm thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam.

Nguồn vốn đầu tư nước ngoài giảm, vì sao bà lại cho là vẫn có nhiều tín hiệu tích cực?

Tín hiệu tích cực là, trong tổng vốn đăng ký, cấu phần vốn đầu tư điều chỉnh lại tăng mạnh cả về vốn đầu tư cũng như số lượt dự án điều chỉnh trong năm 2022: tăng 12,2% vốn và tăng 12,4% số lượt điều chỉnh so với năm 2021.

Mức tăng trên đã khẳng định niềm tin của nhà đầu tư nước ngoài đối với chính sách kinh tế vĩ mô ổn định, môi trường đầu tư của Việt Nam an toàn, nên đã đưa ra các quyết định đầu tư mở rộng dự án hiện hữu tại Việt Nam. Nhiều dự án sản xuất, chế tạo sản phẩm điện tử, công nghệ cao được tăng vốn với quy mô lớn trong năm 2022, như Samsung Electro-mechanics Việt Nam (Thái Nguyên) tăng 920 triệu USD; Công ty TNHH Samsung HCMC CE (TP.HCM) tăng trên 841 triệu USD; Nhà máy Chế tạo điện tử, phương tiện thiết bị mạng và sản phẩm âm thanh đa phương tiện (tại Bắc Ninh, Nghệ An và Hải Phòng) tăng lần lượt gần 306 triệu USD, 260 triệu USD và 127 triệu USD.

Tôi cũng muốn nói thêm rằng, năm 2021, thu hút vốn FDI rất ấn tượng vì có Dự án Nhà máy Điện LNG Long An I và II (Singapore), tổng vốn đăng ký trên 3,1 tỷ USD và Dự án Nhà máy Nhiệt điện Ô Môn II (Nhật Bản), tổng vốn đăng ký trên 1,31 tỷ USD). Nếu loại trừ yếu tố đột biến trị giá 4,41 tỷ USD của 2 dự án này, thì tổng vốn FDI đăng ký năm 2022 vẫn tăng 3,64% so với năm 2021, trong đó, vốn đăng ký cấp mới tăng 14,9%, vốn điều chỉnh tăng trên 12%. Tuy nhiên, vốn đầu tư gián tiếp (góp vốn, mua cổ phần) của nhà đầu tư nước ngoài giảm hơn 25%.

Theo bà, vốn đầu tư gián tiếp giảm mạnh, giảm tới trên 25%, có nguyên nhân từ đâu?

Đầu tư nước ngoài là nguồn lực rất quan trọng đóng góp cho phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Tuy nhiên, khi đại dịch Covid-19 xảy ra trên thế giới từ đầu năm 2020 đến nay đã ảnh hưởng nặng nề đến phát triển kinh tế của nhiều quốc gia và Việt Nam, đặc biệt, trong năm 2020 và 2021, ảnh hưởng nhất định đến thu hút dòng vốn nước ngoài vào Việt Nam, nhất là vốn đầu tư gián tiếp.

Không phải năm 2022, mà kể từ năm 2020, nguồn vốn gián tiếp bắt đầu xu hướng giảm cả về số lượt góp vốn lẫn giá trị vốn góp. Nguyên nhân chính là đại dịch Covid-19 đã ảnh hưởng lớn đến thị trường mua bán – sáp nhập (M&A) trên thế giới nói chung và cả Việt Nam nói riêng. Bởi đặc thù của M&A cần có sự tham gia trực tiếp tìm hiểu, nghiên cứu thị trường, doanh nghiệp của nhà đầu tư. Việc hạn chế di chuyển trong bối cảnh đại dịch đã ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng quyết định đầu tư của nhà đầu tư nước ngoài.

Mặc dù giảm cả về số lượt góp vốn, mua cổ phần cũng như giá trị vốn góp, song mức độ giảm vốn góp đang được cải thiện dần: năm 2021 và 2022 mức giảm đã cải thiện nhiều so với năm 2020 (năm 2020 giảm gần 52%).

Bước sang năm 2022, mặc dù đại dịch Covid-19 đã được kiểm soát, nhưng kinh tế thế giới vẫn còn nhiều biến động, khó khăn đã làm chững lại hoạt động đầu tư ra nước ngoài của các nền kinh tế lớn, tác động làm giảm thu hút đầu tư nước ngoài vào Việt Nam trong năm 2022, đặc biệt những tháng cuối năm 2022. Đầu tư gián tiếp tiếp tục xu hướng giảm bởi tâm lý của nhà đầu tư muốn bảo toàn giá trị đồng vốn trong bối cảnh giá cả và lạm phát trên thế giới tăng cao, nhiều quốc gia thực hiện chính sách thắt chặt tiền tệ.

Liệu có phải do vẫn còn nhiều ngành nghề, lĩnh vực hạn chế đầu tư gián tiếp nước ngoài khiến nguồn vốn này vào Việt Nam bị chững lại, thưa bà?

Một số chuyên gia cho rằng, hoạt động góp vốn, mua cổ phần của nhà đầu tư nước ngoài giảm mạnh và khó có thể tăng trở lại vì còn nhiều ngành nghề, lĩnh vực hạn chế đầu tư nước ngoài nên đã nhiều lần đề nghị nới room.

Theo đánh giá của Tổng cục Thống kê, ý kiến trên chưa có căn cứ xác thực, vì số liệu thống kê về hoạt động góp vốn, mua cổ phần từ năm 2016 đến 2022 cho thấy, trước khi đại dịch Covid-19 xảy ra, tức từ năm 2019 trở về trước thì giá trị góp vốn, mua cổ phần tăng trưởng mạnh qua các năm. Cụ thể, năm 2017 tăng hơn 45%, năm 2018 tăng gần 159%, năm 2019 tăng 56,4%. Vốn đầu tư gián tiếp chỉ giảm mạnh từ năm 2020 đến nay, do tác động tiêu cực của đại dịch Covid-19, cũng như xung đột địa chính trị đã ảnh hưởng đến phát triển kinh tế của các quốc gia trên thế giới, tác động tiêu cực đến dòng vốn đầu tư ra nước ngoài, đặc biệt là đầu tư gián tiếp.

Theo bà, khi nào nguồn vốn đầu tư nước ngoài sẽ phục hồi trở lại?

Tôi cho rằng, trong ngắn hạn, ít nhất đến hết nửa đầu năm 2023, xu hướng đầu tư trực tiếp ra nước ngoài tại các nền kinh tế lớn vẫn tiếp tục đà suy giảm, trước khi kinh tế thế giới có thể phục hồi đà tăng trưởng trở lại. Khi đó, vốn FDI vào Việt Nam mới có thể phục hồi đà tăng trưởng.

Đối với nguồn vốn gián tiếp, cần 1-2 năm nữa mới có thể phục hồi. Việc phục hồi nguồn vốn này phụ thuộc vào việc lạm phát, xung đột chính trị, cuộc chiến tại Ukraine, suy giảm kinh tế thế giới… khi nào được xử lý. Thông thường, tất cả những vấn đề bất ổn về kinh tế, tài chính, chính trị, chuỗi cung ứng, khan hiếm nhiên liệu, chiến tranh… cũng đều tìm thấy lối thoát khả dĩ nhất. Khi đó, hoạt động sản xuất, kinh doanh toàn cầu phục hồi, nguồn vốn đầu tư gián tiếp phục hồi mạnh mẽ trở lại và Việt Nam vẫn luôn trở thành thỏi nam châm hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài góp vốn, mua cổ phần.