Động lực tăng trưởng 2023: Vốn đầu tư nước ngoài và “của để dành” trong nước

Trong một buổi nói chuyện đầu tháng 12/2022 với gần 20 đại diện đến từ một nhóm nhà đầu tư ở Singapore và Malaysia do một công ty ở Anh kết nối, có 3 điểm nhấn mà tôi nhận ra trong các câu hỏi của các nhà đầu tư này với Việt Nam. Đó là, thị trường trái phiếu Việt Nam sẽ ra sao? Đâu là động lực tăng trưởng chính của Việt Nam trong năm tới? Chính sách về tỷ giá sẽ như thế nào?

Câu chuyện trái phiếu thì đã được bàn tới nhiều, trong bài này tôi sẽ tập trung vào câu hỏi về động lược tăng trưởng năm 2023. Nói về động lực tăng trưởng, tôi chia sẻ 3 vấn đề.

Thứ nhất, Việt Nam hưởng lợi đáng kể từ quá trình đa dạng hóa trung tâm sản xuất, hay nói cách khác, là tránh phụ thuộc vào Trung Quốc. Câu chuyện Apple bị các chiến lược gia của Wall Street cảnh báo rủi ro sụt giảm lợi nhuận ngay sau những đợt biểu tình rộng rãi ở Trịnh Châu (Trung Quốc) là một bài học nữa cho các nhà sản xuất nước ngoài. Vì vậy, bất chấp Trung Quốc sẽ nới lỏng Zero Covid tới mức nào, thì tiến trình dịch chuyển sản xuất ra khỏi Trung Quốc của các nhà sản xuất nước ngoài sẽ tiếp tục. Việt Nam là một trong những đối tác được đánh giá sẽ hưởng lợi lớn.

Thứ hai, dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào khu vực ASEAN vẫn được đánh giá là sẽ tăng trưởng tốt trong trung và dài hạn, trong đó, Việt Nam được đánh giá tăng trưởng cao hơn trung bình của khu vực. Vào giữa tháng 12/2022, Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) lại một lần nữa giảm dự báo tốc độ tăng trưởng của khu vực, từ 4,9% xuống 4,6%. Tăng trưởng của Việt Nam cũng bị điều chỉnh giảm từ 6,7% xuống 6,3% – vẫn cao đáng kể so với trung bình của khu vực châu Á. Ngoài ra, nền tảng vĩ mô về trung và dài hạn của Việt Nam vẫn được dự kiến tiếp tục hướng về mục tiêu ổn định theo các chỉ đạo gần đây của Thủ tướng Chính phủ trong việc giải quyết các vấn đề trên thị trường bất động sản và trái phiếu.

Nguồn vốn FDI tiếp tục đổ vào Việt Nam sẽ là động lực đầu tiên để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vì nó thúc đẩy vốn đầu tư vào cả nền kinh tế lẫn xuất khẩu.

Với 2 lý do trên, dòng vốn FDI vào Việt Nam sẽ vẫn khả quan vì nhà đầu tư FDI chú trọng vào tầm nhìn trong trung và dài hạn. Nguồn vốn FDI tiếp tục đổ vào Việt Nam sẽ là động lực đầu tiên để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, vì nó thúc đẩy vốn đầu tư vào cả nền kinh tế lẫn xuất khẩu.

Cuối cùng, điều mà tôi gọi là “dư địa đầu tư công” hay “của để dành”. Thanh khoản nền kinh tế cũng như câu chuyện trái phiếu là đáng lo, tăng trưởng cung tiền thấp cũng vậy. Nhưng Việt Nam vẫn còn “của để dành”, đó là lượng chi tiêu công chưa thể giải ngân trong 2022. Lượng tiền giải ngân đầu tư công năm 2023 sẽ đóng vai trò “tạo tiền” cho các ngân hàng, hỗ trợ những khó khăn về tăng trưởng cung tiền thấp của năm 2022.

Theo Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương, Quốc hội đã thông qua kế hoạch đầu tư công năm 2023 với tổng vốn trên 700.000 tỷ đồng, tăng khoảng 25% so với kế hoạch năm 2022. Phát biểu tại phiên thảo luận chuyên đề giải ngân đầu tư công trong khuôn khổ Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5 diễn ra sáng 17/12, Phó trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Duy Hưng cho rằng, đầu tư công là kênh quan trọng, thúc đẩy tăng trưởng.

Tuy nhiên, vấn đề là tỷ lệ giải ngân thấp. Theo ông Hưng, tỷ lệ giải ngân đầu tư công năm 2017 đạt 73%, năm 2018 là 66%, năm 2019 là 67%, năm 2020 là 82%, tới năm 2021 lại giảm về 72%. Năm 2022 đạt trên 80%.

Tầm nhìn nhà đầu tư sẽ đặt vào yếu tố trung, dài hạn và hy vọng vào việc sử dụng được “của để dành”

Những phân tích trên chỉ ra rằng, động lực tăng trưởng của Việt Nam đến từ yếu tố trung và dài hạn của nền kinh tế, đặc biệt là đối với giải ngân đầu tư công. Trong khi đó, trong 6 tháng đầu năm 2023, nhiều người chỉ ra rằng, sẽ có những “làn gió ngược” đối với nền kinh tế.

Lấy ví dụ, đánh giá chung về thị trường các nước ASEAN năm 2023, Ngân hàng đầu tư JP Morgan cho rằng, thị trường các nước này sẽ đối mặt với những khó khăn do sức cầu nước ngoài với hàng xuất khẩu của những nước này yếu đi, tác động kích thích kinh tế của việc mở cửa sau dịch Covid-19 trong năm 2021 dần đi qua, thanh khoản thu hẹp, lãi suất tăng cao, thu nhập thực của người dân tăng chậm và tiết kiệm thực sụt giảm. Những nền kinh tế hướng về thương mại quốc tế làm động lực chính như ASEAN sẽ bị tác động xấu. Việt Nam là một trong số đó.

Những điều này cũng ít nhiều được các nhà làm chính sách và chuyên gia, cố vấn ở Việt Nam nhận thức rõ. Chẳng hạn, ông Trần Tuấn Anh, Trưởng ban Kinh tế Trung ương và bà Ramla Khalidi, Trưởng đại diện thường trú Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) tại Việt Nam đều chia sẻ vấn đề này Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ năm trong bài “Thách thức kinh tế 2023 ngày càng rõ nét” (https://baodautu.vn/thach-thuc-kinh-te-2023-ngay-cang-ro-net-d180242.html).

Những thuận lợi do dòng vốn FDI và giải ngân đầu tư công năm 2023 sẽ chỉ tạo ra hiệu ứng thúc đẩy kinh tế vào giai đoạn nửa cuối năm, vì vốn đầu tư cần thời gian để thẩm thấu vào nền kinh tế. Theo đó, những lợi ích của đầu tư vào Việt Nam nhiều khả năng sẽ chỉ nhìn thấy ở nửa cuối năm, khi những khó khăn đầu năm đã được nhận thức rõ và con đường phía trước bắt đầu bớt “sương mù”.

Nói cách khác, đầu tư vào Việt Nam trong năm 2023 phải đặt một tầm nhìn trung và dài hạn, nhưng yếu tố thuận lợi hơn nhiều khả năng sẽ chỉ nhìn thấy từ nửa cuối năm. Và đó là giả định chúng ta có cách sử dụng “của để dành”.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu khó khăn, Việt Nam vẫn là một điểm đến hấp dẫn với nhiều nhà đầu tư nước ngoài. Ảnh: Đức Thanh

Tin vui đầu năm

Ít ngày trước đây, UBND tỉnh Bắc Giang đã trao Biên bản ghi nhớ (MOU) đầu tư giữa Tập đoàn Yadea (Hồng Kông, Trung Quốc) và Công ty cổ phần Lideco 1, chủ đầu tư hạ tầng Khu công nghiệp Tân Hưng. Theo MOU được ký kết, Yadea sẽ xây dựng một nhà máy sản xuất, lắp ráp xe máy điện tại Khu công nghiệp Tân Hưng, với quy mô dự kiến khoảng 2 triệu xe/năm.

Dự kiến, với tổng vốn đầu tư 100 triệu USD, Yadea sẽ xây dựng nhà máy trên diện tích khoảng 23,3 ha, bắt đầu từ quý II/2023. Khi đi vào hoạt động, nhà máy sẽ tạo việc làm cho khoảng 3.500 lao động.

Theo chia sẻ của ông Rong Wen You, Tổng giám đốc, đại diện của Yadea, cùng với việc thực hiện dự án đầu tư, Tập đoàn sẽ thành lập trung tâm nghiên cứu xe máy điện tại Khu công nghiệp Tân Hưng.

Đó là một thông tin đáng mừng đối với Bắc Giang nói riêng và cả Việt Nam nói chung trong thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), khi năm 2023 vừa bắt đầu. Thậm chí, không chỉ là dự án này, ngay ngày 2/1, tức là vẫn đang trong dịp nghỉ Tết Dương lịch, UBND tỉnh Bắc Giang đã trao chứng nhận đăng ký đầu tư và MOU cho hai nhà đầu tư.

Cụ thể, giấy chứng nhận đăng ký đầu tư được trao cho Ingrasys Pte.Ltd  (Singapore) để triển khai Dự án Nhà máy công nghệ chính xác Fulian. Dự án dự kiến được xây dựng trên diện tích 49,6 ha, chuyên sản xuất linh kiện điện tử, máy vi tính và thiết bị truyền thông…

Trong khi đó, MOU với Ban Quản lý khu công nghiệp tỉnh Bắc Giang được trao cho nhà đầu tư Hainan Longi Green Energy Technology Company Limited để triển khai Dự án Sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời, với quy mô công suất 3.500 MW/năm. Theo kế hoạch, Dự án sẽ được triển khai ngay trong quý I/2023.

Hai dự án trên có tổng vốn đầu tư khoảng 761 triệu USD, một con số không nhỏ.

Nếu cả 3 dự án ở Bắc Giang sớm được hiện thực hóa theo kế hoạch, thì ngay trong những tháng đầu năm, Bắc Giang đã có thể thu hút được gần 900 triệu USD, qua đó đóng góp vào kết quả thu hút FDI của Việt Nam trong năm 2023.

Nhiều tín hiệu mới cho thấy, dòng vốn đầu tư từ Singapore, Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan… vào Việt Nam tiếp tục gia tăng trong năm 2023. Ảnh: H.T. Đồ họa: Đan Nguyễn

Kỳ vọng tăng tốc

Việt Nam đã kết thúc năm 2022 với kết quả thu hút FDI chưa thật sự tích cực. Dù vốn giải ngân đạt mức kỷ lục, với hơn 22,4 tỷ USD, tăng 13,5% so với năm 2021, nhưng vốn đăng ký chỉ đạt gần 27,72 tỷ USD, bằng 89% so với năm 2021.

Nếu cả 3 Dự án ở Bắc Giang sớm được hiện thực hóa theo kế hoạch, thì ngay trong những tháng đầu năm, Bắc Giang đã có thể thu hút được gần 900 triệu USD.

Tuy nhiên, theo ông Đỗ Văn Sử, Phó cục trưởng Cục Đầu tư nước ngoài, tình hình có thể khả quan hơn trong năm 2023. “Chúng tôi dự tính, thu hút FDI năm 2023 có thể đạt 36-38 tỷ USD, còn vốn giải ngân đạt khoảng 22-23 tỷ USD”, ông Đỗ Văn Sử nói.

Theo phân tích của ông Sử, việc Trung Quốc mở cửa nền kinh tế có thể tác động đến thu hút FDI của Việt Nam. “Ở khu vực, Trung Quốc vẫn là điểm đến đầu tư hàng đầu, do vậy, khi họ mở cửa, vốn sẽ chảy vào thị trường này, hạn chế vào Việt Nam và các nền kinh tế khác trong khu vực. Nhưng ngược lại, sự dịch chuyển vốn đầu tư của Hàn Quốc, Nhật Bản, Đài Loan… khỏi Trung Quốc sẽ được đẩy nhanh hơn. Sự dịch chuyển này sẽ được đẩy nhanh đến năm 2025”, ông Đỗ Văn Sử nói.

Tất nhiên, khi vốn đầu tư dịch chuyển khỏi Trung Quốc, Việt Nam sẽ là một điểm đến đầu tư được ưu tiên lựa chọn. Hàn Quốc, Nhật Bản và Đài Loan vẫn luôn là các đối tác đầu tư lớn của Việt Nam và không ngừng gia tăng đầu tư.

Thông tin cho biết, ngay trong những ngày đầu năm 2023, có thể sẽ có thêm nhiều dự án khác được chấp thuận đầu tư.

Một trong số đó, là dự án 260 triệu USD của Compal ở Thái Bình. Theo thông tin của ông K.C Chen, Phó tổng giám đốc Compal Việt Nam, Tập đoàn sẽ thuê hơn 40 ha mặt bằng tại Khu công nghiệp Liên Hà Thái để xây dựng nhà máy sản xuất, lắp ráp các thiết bị điện tử. Compal vào trung tuần tháng 12/2022 đã ký thỏa thuận thuê đất với chủ đầu tư hạ tầng Khu công nghiệp Liên Hà Thái để sớm triển khai dự án ở Việt Nam.

Như vậy, sau khi hồi sinh thành công dự án 500 triệu USD ở Vĩnh Phúc, Compal tiếp tục tăng vốn đầu tư vào Việt Nam.

Tương tự, hồi tháng 10/2022, Nghệ An cũng đã đồng ý về chủ trương để Luxshare – ICT tăng vốn đầu tư thêm 150 triệu USD, sau khi đã đầu tư 140 triệu USD ở VSIP Nghệ An. Theo kế hoạch, Dự án sẽ được khởi công ngay trong quý I/2023 và chính thức đi vào sản xuất trong tháng 3/2024.

Ngoài Luxshare, Công ty TNHH Khoa học kỹ thuật kim loại Yongjin Việt Nam cũng dự kiến đầu tư dự án 125 triệu USD vào Khu công nghiệp WHA Industrial Zone Nghệ An 1…

Chưa kể, năm 2022, Samsung đã cam kết sẽ đầu tư vào Việt Nam 3,3 tỷ USD, nhưng hiện tại, mới có hơn 2 tỷ USD được hiện thực hóa. Có thể năm 2023, phần cam kết còn lại cũng sẽ được đầu tư vào Việt Nam.

Mới đầu năm, nhưng những thông tin như vậy là tích cực. Kỳ vọng, năm 2023, vốn FDI vào Việt Nam sẽ tăng tốc.