Trong quá trình xử lý và giải quyết các vụ việc liên quan đến tham nhũng, việc phân biệt giữa các khái niệm ‘phản ánh’, ‘tố cáo’ và ‘báo cáo’ tham nhũng là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, trên thực tế, nhiều người dân vẫn chưa nắm rõ về những khái niệm này, dẫn đến những khó khăn và hệ lụy trong thực tiễn.

Mới đây, tại tỉnh Đắk Nông, một trường hợp nhầm lẫn giữa ‘tố cáo’ và ‘phản ánh’ đã được ghi nhận. Ông N.V.T, cư trú tại huyện Đắk R’lấp, đã gửi đơn đến cơ quan chức năng với nội dung phản ánh về một cán bộ địa chính xã có dấu hiệu nhận tiền bồi dưỡng khi thực hiện thủ tục tách thửa đất. Tuy nhiên, qua quá trình xác minh ban đầu, nội dung mà ông T trình bày chỉ liên quan đến thái độ và cách ứng xử của cán bộ khi tiếp dân, không có căn cứ rõ ràng về hành vi vụ lợi hay trục lợi.

Thanh tra tỉnh Lâm Đồng cho biết, mặc dù đã có các quy định tương đối rõ ràng, nhưng trên thực tế, nhiều người dân vẫn gặp khó khăn trong việc phân biệt giữa các khái niệm khi thực hiện ‘phản ánh’, ‘tố cáo’ và ‘báo cáo’ về hành vi tham nhũng. Điều này đã dẫn đến nhiều hệ lụy trong thực tiễn, như việc đơn thư bị gửi sai thẩm quyền, nội dung không rõ ràng, gây khó khăn cho công tác tiếp nhận, phân loại và xử lý thông tin.

Luật Phòng, chống tham nhũng năm 2018 không cung cấp giải thích cụ thể về các khái niệm này. Tuy nhiên, thông qua các văn bản pháp luật hiện hành, có thể thấy rằng có nhiều yếu tố khác biệt giữa ‘phản ánh’, ‘tố cáo’, và ‘báo cáo’.

‘Tố cáo’ được hiểu là việc cá nhân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm pháp luật của bất kỳ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Thông tin tố cáo thường liên quan đến những hành vi cụ thể đã diễn ra và có bằng chứng rõ ràng.

‘Phản ánh’ là việc công dân cung cấp thông tin, trình bày ý kiến, nguyện vọng, đề xuất giải pháp với cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền về những vấn đề liên quan đến việc thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật, công tác quản lý trong các lĩnh vực đời sống xã hội thuộc trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân đó. Phản ánh thường mang tính chất xây dựng và không nhất thiết phải có bằng chứng cụ thể.

‘Báo cáo’ là một loại văn bản hành chính của cơ quan, tổ chức, cá nhân để thể hiện tình hình, kết quả thực hiện công việc nhằm giúp cho cơ quan, người có thẩm quyền có thông tin phục vụ việc phân tích, đánh giá, điều hành và ban hành các quyết định quản lý phù hợp. Báo cáo thường được sử dụng trong môi trường hành chính và liên quan đến hoạt động của cơ quan, tổ chức.

Từ những định nghĩa trên, có thể hiểu ‘tố cáo tham nhũng’ là việc cá nhân báo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi. ‘Phản ánh tham nhũng’ là việc cá nhân, tổ chức cung cấp thông tin, trình bày ý kiến, nguyện vọng, đề xuất giải pháp với cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân có thẩm quyền về những vấn đề liên quan đến hành vi tham nhũng. ‘Báo cáo tham nhũng’ là trình bày sự việc, tình hình hoặc ý kiến của cán bộ, công chức, viên chức, người lao động, chiến sĩ trong lực lượng vũ trang khi phát hiện hành vi tham nhũng trong cơ quan, tổ chức, đơn vị nơi mình công tác.

Ngày 25/7, một nhóm công tố viên đặc biệt đã tiến hành các cuộc khám xét tại nhà riêng của cựu Đệ nhất phu nhân Kim Keon-hee cùng các thành viên gia đình bà. Không chỉ dừng lại ở đó, họ cũng tiến hành khám xét tại nhà riêng và văn phòng của nghị sĩ Kim Seon-gyo thuộc đảng đối lập Sức mạnh quốc dân, cũng như văn phòng của công ty Covana Contents, nơi bà Kim Keon-hee từng giữ chức vụ Giám đốc. Những hành động này thể hiện quyết tâm của nhóm công tố viên trong việc đẩy nhanh quá trình điều tra để làm rõ tất cả các nghi vấn liên quan, trước khi tiến hành triệu tập bà Kim Keon-hee vào ngày 6/8 tới.

Nghị sĩ Kim Seon-gyo hiện đang bị điều tra vì nghi ngờ liên quan đến việc ưu ái cho công ty của gia đình bà Choi Eun-soon, mẹ của bà Kim Keon-hee, trong quá trình phát triển khu vực Gongheung, huyện Yangpyeong, tỉnh Gyeonggi từ năm 2011 đến 2016. Những cáo buộc này đặt ra câu hỏi về khả năng tồn tại của các hành vi không đúng đắn trong quá trình thực hiện dự án.

Bên cạnh đó, nhóm công tố viên đặc biệt cũng đang triệu tập các nhân vật thân cận của bà Kim Keon-hee liên quan đến các hành vi nhờ vả bất chính của nhân vật Jeon Seong-bae, còn gọi là pháp sư Geon Jin. Những thông tin này cho thấy sự liên quan phức tạp giữa các nhân vật và các cáo buộc đang được điều tra.

Ngoài ra, vào sáng ngày 25/7, nhóm công tố viên đặc biệt đã triệu tập cựu Bộ trưởng Hành chính và An toàn Lee Sang-min để điều tra về nghi ngờ ông này ra chỉ thị cắt điện, nước của các hãng ngôn luận vào đêm thiết quân luật ngày 3/12 năm ngoái. Họ cũng đang xem xét áp dụng cáo buộc khai man đối với ông Lee, vì ông này đã khẳng định không ra chỉ thị cắt điện, nước trong quá trình xét xử luận tội tại Tòa án Hiến pháp. Những bước tiến mới trong việc điều tra này có thể làm rõ hơn về trách nhiệm của ông Lee trong sự việc.

Mới đây, Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao đã phê chuẩn, đồng thời Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra Quyết định bổ sung Quyết định khởi tố vụ án hình sự, Quyết định khởi tố bị can, Lệnh bắt bị can để tạm giam, Lệnh khám xét đối với bà Nguyễn Thị Thanh Thủy, Nguyễn Bạch Thùy Linh cùng về tội Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi.

Nguyễn Thị Thanh Thủy (bên trái) và Nguyễn Bạch Thùy Linh. Ảnh: Bộ Công an

Hiện Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đang tiếp tục điều tra mở rộng vụ án; rà soát, kê biên, phong tỏa tài sản của các đối tượng để đảm bảo triệt để thu hồi tài sản cho Nhà nước.

Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an (C03) đang điều tra vụ án Vi phạm quy định về quản lý, sử dụng tài sản Nhà nước gây thất thoát, lãng phí; Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng; Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ; Đưa hối lộ; Nhận hối lộ xảy ra tại Công ty Việt Á và các đơn vị, địa phương liên quan; thuộc diện theo dõi, chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực.

Mở rộng điều tra vụ án, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an xác định bà Nguyễn Thị Thanh Thủy (sinh năm 1967, trú tại thành phố Hà Nội, nguyên Chuyên viên Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam) cùng bà Nguyễn Bạch Thùy Linh (sinh năm 1978, trú tại thành phố Hà Nội, Giám đốc Công ty TNHH Một thành viên SNB Holdings) có hành vi lợi dụng ảnh hưởng, can thiệp, tác động lãnh đạo một số Bộ, ngành tạo điều kiện giúp Công ty Việt Á trong quá trình sản xuất, kinh doanh Kit xét nghiệm Covid-19 để trục lợi.

Hành vi trên phạm vào tội Lợi dụng ảnh hưởng đối với người có chức vụ, quyền hạn để trục lợi, quy định tại Khoản 3, Điều 366 Bộ luật Hình sự.

Quyết định khởi tố bị can và Lệnh bắt bị can để tạm giam đối với ông Đặng Việt Hà, Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam về tội “Nhận hối lộ” đã được Viện Kiểm sát Nhân dân cùng cấp phê chuẩn để thực hiện.

Dưới sự chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Công an, Thành ủy TP. Hồ Chí Minh và Ban Giám đốc Công an TP. Hồ Chí Minh, thời gian vừa qua, các lực lượng thuộc Công an TP. Hồ Chí Minh tập trung phát hiện, đấu tranh, điều tra xử lý các hành vi vi phạm pháp luật liên quan đến các hoạt động của các Trung tâm Đăng kiểm xe Cơ giới.

Cục trưởng Cục Đăng kiểm Việt Nam Trần Việt Hà bị bắt về tội Nhận hối lộ. Ảnh: CACC

Đến nay, Cơ quan CSĐT Công an TP. Hồ Chí Minh gồm 03 đơn vị là: Văn phòng Cơ quan CSĐT Công an Thành phố; Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về trật tự xã hội; Phòng Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế và chức vụ; cùng với sự tham gia của một số Cơ quan CSĐT Công an cấp huyện gồm: TP. Thủ Đức; Quận 12; Bình Tân; Nhà Bè; Củ Chi; Hóc Môn… đã tiến hành khám xét đối với 13 Trung tâm đăng kiểm bao gồm: 05 Trung tâm Đăng kiểm tại các tỉnh: Long An, Tiền Giang, Bến Tre, Đồng Tháp, Sóc Trăng; 08 Trung tâm Đăng kiểm trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh, đã thu giữ nhiều đồ vật, tài liệu, dữ liệu điện tử có liên quan; đã khởi tố vụ án, khởi tố và ra lệnh khám xét nơi làm việc và chỗ ở của 84 bị can về các tội: Đưa hối lộ, nhận hối lộ, môi giới hối lộ và giả mạo trong công tác.

Trong đó gồm có 80 bị can là Giám đốc, phó giám đốc, nhân viên các Trung tâm Đăng kiểm và các đối tượng môi giới; 03 bị can là cán bộ thuộc Phòng Kiểm định xe cơ giới thuộc Cục Đăng Kiểm bị khởi tố về tội “Nhận hối lộ”.

Quá trình điều tra thu thập tài liệu chứng cứ đều đảm bảo, khách quan chặt chẽ, đúng quy định của pháp luật. Hiện nay, Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP. Hồ Chí Minh đang tiếp tục điều tra làm rõ các nội dung còn lại trên nguyên tắc và tinh thần tất cả các hành vi vi phạm đều được điều tra xử lý nghiêm theo quy định.

Mới đây, Thanh tra Chính phủ đã ban hành thông báo Kết luận thanh tra về trách nhiệm của Ủy ban nhân dân tỉnh Nam Định trong việc thực hiện pháp luật về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, phòng, chống tham nhũng (giai đoạn 2015 – 2020); công tác quản lý đầu tư xây dựng cơ bản và quản lý, sử dụng đất đai (giai đoạn 2010 – 2020).

Qua thanh tra, phát hiện nhiều tồn tại, vi phạm tại tỉnh Nam Định. Ảnh minh họa

06 dự án được Thường trực HĐND chấp thuận nhưng không thông qua HĐND tỉnh

Theo đó, qua thanh tra 6 dự án đầu tư xây dựng vốn ngân sách nhà nước cho thấy vẫn còn một số hạn chế, thiếu sót như: Thường trực Hội đồng nhân dân (HĐND) tỉnh đồng ý chấp thuận chủ trương đầu tư dự án mà không thông qua HĐND tỉnh; áp dụng hình thức quản lý dự án, bố trí nguồn vốn cho dự án chưa phù hợp; chưa ghi rõ nguồn vốn và khả năng cân đối vốn ở từng cấp ngân sách; điều chỉnh, bổ sung dự án chưa phù hợp; dự án có đoạn tuyến chưa đồng bộ với quy hoạch;

Thực hiện chỉ định thầu một số gói thầu chưa đầy đủ về trình tự, thủ tục; công tác nghiệm thu, thanh toán còn sai sót; có dự án chậm nghiệm thu, bàn giao đưa vào sử dụng, chậm quyết toán dự án hoàn thành, chưa nộp tiền bảo vệ phát triển đất trồng lúa khi thực hiện dự án.

Ngoài ra, việc lập, phê duyệt quy hoạch xây dựng và triển khai thực hiện quy hoạch xây dựng còn chưa đầy đủ, không đảm bảo theo quy định như một số đồ án quy hoạch phân khu, quy hoạch chi tiết không quy định đầy đủ chỉ tiêu kỹ thuật hoặc cao hơn quy chuẩn cho phép; một số công trình có diện tích xây dựng được cấp phép lớn hơn dù không nhiều so với diện tích quy hoạch.

Thêm vào đó, tỉnh Nam Định vẫn còn để phát sinh nợ động đầu tư xây dựng cơ bản của tỉnh và một số huyện, thành phố chấm, chậm thực hiện quyết toán dự án đầu tư

Nhiều tồn tại, vi phạm trong công tác quản lý, sử dụng đất

Qua thanh tra về công tác quản lý, sử dụng đất, Thanh tra Chính phủ phát hiện 06 dự án thuê đất với tổng diện tích 1,77 ha, chủ đầu tư dự án đã sử dụng đất nhưng chưa ký hợp đồng thuê đất và thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất. UBND tỉnh Nam Định chậm triển khai thực hiện sắp xếp lại, xử lý nhà, đất thuộc sở hữu nhà nước; còn có dự án xác định vị trí, gửi thông tin để tính tiền thuê đất không đúng với hiện trạng của thửa đất.

Thanh tra Chính phủ cũng phát hiện, còn 17 doanh nghiệp được cổ phần hóa đang sử dụng khoảng 57,52 ha đất chưa hoàn thành các thủ tục pháp lý như: lập, phê duyệt phương án sử dụng đất, ký hợp đồng thuê đất.

Nghiêm trọng hơn, có một số dự án sử dụng dưới 10 ha đất lúa có văn bản chấp thuận của Thường trực HĐND tỉnh nhưng không có Nghị quyết của HĐNĐ tỉnh cho phép chuyển mục đích sử dụng đất lúa; ngoài ra còn có dự án đầu tư công: đầu tư xây đường tỉnh lộ 489C đoạn từ nút giao quốc lộ 21 cầu Lạc Quần đến cầu Sa Cao, huyện Xuân Trường sử dụng 27,5 ha đất lúa nhưng chưa xin ý kiến chấp thuận của Thủ tướng Chính phủ cho phép chuyển mục đích đất lúa.

Qua công tác thanh tra 03 dự án sử dụng đất, Thanh tra Chính phủ phát hiện nhiều tồn tại, vi phạm như:

Tại Dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng Khu công nghiệp dệt may Rạng Đông; Dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng Cụm công nghiệp Yên Dương: việc xác định tiền thuê đất theo phương pháp thặng dư của cơ quan chức năng còn nhiều lúng túng, có một số khoản doanh thu, chi phí của dự án được xác định chưa phù hợp;

Chủ đầu tư Dự án đầu tư xây dựng và kinh doanh hạ tầng Cụm công nghiệp Yên Dương đã xây dựng nhà điều hành, cụm bể nước thải trên ô đất hạ tầng kỹ thuật khi chưa được cơ quan chức năng bàn giao đất và tính tiền thuê đất.

Tại Dự án đầu tư xây dựng Nhà máy đóng tàu Thịnh Long, huyện Hải Hậu, UBND tỉnh Nam Định giao 825.257,9 m2 đất cho Công ty TNHH MTV Đóng tàu Thịnh Long thực hiện dự án thiếu thủ tục quyết định chuyển đổi mục đích sử dụng đất;

Thêm vào đó, chủ đầu tư không tổ chức lập, điều chỉnh dự án, điều chỉnh quy hoạch chi tiết khi diện tích đất dự án giảm còn 418.028 m2 theo Quyết định số 54/QĐ-UBND ngày 29/1/2015 của UBND huyện Hải Hậu; triển khai san lấp mặt bằng, đầu tư một số hạng mục công trình vào năm 2007 – 2008 khi chưa được giao đất và cấp phép xây dựng; chậm triển khai dự án từ năm 2013, không làm thủ tục điều chỉnh, gia hạn tiến độ thực hiện dự án.

Liên quan tới hoạt động đầu tư công và công tác quản lý, sử dụng đất, Thanh tra Chính phủ kiến nghị Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Chủ tịch UBND tỉnh Nam Định tổ chức rà soát và xử lý về kinh tế tổng số tiền tạm tính là gần 68 tỷ đồng.

Thêm vào đó, UBND tỉnh tổ chức kiểm điểm, làm rõ trách nhiệm và xử lý theo thẩm quyền; đồng thời chỉ đạo thủ trưởng các cơ quan, đơn vị, địa phương làm rõ trách nhiệm, xử lý nghiêm các tổ chức, cá nhân liên quan đến những thiếu sót, vi phạm trong kết luận thanh tra.