Năm 2022, ngành bán buôn, bán lẻ tăng 10,15% so với năm 2021, đóng góp 0,97 điểm phần trăm vào tốc độ tăng tổng giá trị tăng thêm toàn nền kinh tế. Ảnh: Đức Thanh

Phục hồi mạnh mẽ trong một thế giới bất ổn

Dù đã được dự báo trước, nhưng việc Tổng cục Thống kê, vào những ngày cuối năm 2022, chính thức công bố tăng trưởng GDP của nền kinh tế ước đạt tới 8,02%, đã khiến không chỉ các cơ quan hoạch định chính sách, mà cả cộng đồng xã hội, người dân, doanh nghiệp… đều hết sức phấn khởi và ngạc nhiên.

Phấn khởi và ngạc nhiên bởi một năm trước, nền kinh tế đón nhận tin tốc độ tăng trưởng năm 2021 chỉ 2,58%. Khi ấy, cả nước vẫn ngập trong nỗi lo về sự bùng phát trở lại của dịch bệnh, về những tác động nghiêm trọng và khôn lường của đại dịch Covid-19 tới nền kinh tế. Không ai biết chắc được, năm 2022, nền kinh tế sẽ diễn biến theo hướng nào.

Mà không biết chắc được thật, bởi chỉ vừa bước vào năm 2022 chưa bao lâu, xung đột Nga – Ukraine nổ ra. Tiếp sau đó là các đòn trừng phạt được Mỹ, châu Âu thực hiện, là việc Trung Quốc vẫn kiên định với chiến lược “Zero Covid”…

Tất cả khiến kinh tế toàn cầu chao đảo. Giá cả hàng hóa nguyên, nhiên, vật liệu tăng chóng mặt. “Cơn bão” lạm phát nhanh chóng “càn quét” Mỹ, Đức, Pháp, sang cả Nhật Bản, Hàn Quốc, Thái Lan… Toàn những con số được cho là kỷ lục trong vài chục năm trở lại đây. Và không chỉ là lạm phát, mà kinh tế toàn cầu giảm tốc, thậm chí có lúc đối mặt với nguy cơ suy thoái.

Nếu hai năm trước, ẩn số của nền kinh tế chính là Covid-19, thì năm 2022, cùng với Covid-19, biến số Nga – Ukraine xuất hiện, hơn nữa, lại không chỉ là tồn tại trong ngắn hạn, mà đeo đẳng suốt cả năm, đưa kinh tế thế giới vào trạng thái bất định chưa từng có… Đến mức, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng trong cả năm 2022 đã rất nhiều lần nói về những “diễn biến quá nhanh”, “những khó khăn chưa từng có tiền lệ” của kinh tế toàn cầu và cả Việt Nam.

Mọi thứ xoay chuyển nhanh đến mức không ngờ. Mới năm trước đó, hàng loạt gói kích thích kinh tế quy mô khủng được các nền kinh tế công bố triển khai, thì năm 2022, để chống chọi lại với lạm phát, chính sách thắt chặt tiền tệ, tài khóa được thực hiện. Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) thậm chí đã có tới 7 lần điều chỉnh lãi suất, mà toàn ở mức cao. Thị trường tài chính toàn cầu vì thế cũng bị ảnh hưởng. Việt Nam, vốn là một nền kinh tế có độ mở rất cao, cũng khó có thể đứng ngoài vòng xoáy đó…

Vậy nhưng, kết quả thật bất ngờ. Qua từng tháng, từng quý năm 2022, các số liệu thống kê về tình hình kinh tế – xã hội, từ lạm phát, sản xuất công nghiệp, rồi dịch vụ, cả sản xuất nông nghiệp, rồi xuất nhập khẩu… đều cho thấy nền kinh tế từng bước phục hồi, càng ngày càng mạnh mẽ và vững chắc hơn.

Thế nên, tăng trưởng GDP từng quý lần lượt tăng dần, từ 5,05% của quý I, lên 7,83% của quý II và đặc biệt là 13,71% của quý III. Quý IV, tăng trưởng kinh tế chậm lại, đạt 5,92%, phần nhiều do xuất hiện các yếu tố khó khăn hơn và do quý IV/2021, tăng trưởng kinh tế khá cao (5,52% – PV), nên khó có thể kỳ vọng tăng trưởng mạnh. Tính chung cả năm 2022, tăng trưởng của nền kinh tế đã đạt tới con số 8,02%, cao nhất trong vòng 12 năm trở lại đây, gấp 3 lần tốc độ tăng trưởng của năm 2021.

“Đầu năm, ngay cả các tổ chức quốc tế, các chuyên gia, dù lạc quan nhất, cũng chỉ dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2022 đạt 6-6,5%, đúng như mục tiêu kế hoạch mà Việt Nam đặt ra. Các kịch bản tăng trưởng mà chúng ta đưa ra tại Nghị quyết 01, để phục vụ mục tiêu điều hành, cao nhất cũng là 6,5%”, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương chia sẻ.

Cuối năm 2021, Quốc hội quyết nghị mục tiêu tăng trưởng năm 2022 là 6-6,5%. Để đạt mục tiêu này, một kịch bản kinh tế đã được Chính phủ vạch ra. Theo đó, GDP quý I phải đạt mức tăng trưởng 4,9-5,4%; quý II là 5,4-5,9%; 6 tháng là 5,1-5,7%; Trong khi đó, tăng trưởng GDP quý III phải đạt 7,5-8%, đưa tăng trưởng GDP 9 tháng lên mức 5,9-6,4%. Quý IV, mức tăng trưởng phải đạt được là 6,2-6,7%, thì cả năm, tốc độ tăng trưởng mới đạt 6-6,5%.

Nhưng rồi, ngoài quý I “chạy” đúng kịch bản, thì sau đó, các mức tăng trưởng “vượt dự kiến”, “cao hơn kịch bản” đã lần lượt được xác lập, nhất là mức tăng trưởng cao kỷ lục của quý III/2022. Có yếu tố khách quan là tăng trưởng của quý III/2021 âm tới hơn 6%, nên so sánh, thì tăng trưởng của quý III/2022 tăng tốc mạnh mẽ, nhưng hơn hết là nhờ những nỗ lực trong điều hành của Chính phủ, nhờ sự nỗ lực vượt khó của người dân và cộng đồng doanh nghiệp…

Một cách rất rõ ràng, nền kinh tế đã tăng trưởng vượt dự báo, bỏ xa mọi kịch bản kinh tế. Cũng vì thế, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cơ quan tham mưu tổng hợp cho Chính phủ đã liên tục phải cập nhật kịch bản kinh tế. Sau khi tăng trưởng GDP 6 tháng đầu năm 2022 được công bố ở mức 6,42%, đã một lần kịch bản tăng trưởng của cả năm được cập nhật. 3 tháng sau đó, các cập nhật kịch bản còn dồn dập hơn.

Trước khi các số liệu thống kê về tăng trưởng GDP 9 tháng được công bố, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã đề xuất năm 2022, phấn đấu đạt mức tăng trưởng 7%. Nhưng ngay sau đó, con số phấn đấu đã được Bộ trưởng đề xuất lên 7,5%. Và khi tăng trưởng GDP 9 tháng được “chốt” ở con số 8,83%, bắt đầu có những dự báo về việc kinh tế Việt Nam có thể đạt mức tăng trưởng 7,5-8% trong năm 2022. Thậm chí, nếu các điều kiện thuận lợi, còn có thể đạt mức cao hơn.

Không chỉ Chính phủ, mà cả các định chế tài chính nước ngoài, từ Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng HSBC, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) cũng liên tục có những điều chỉnh về dự báo tăng trưởng kinh tế của Việt Nam năm 2022, lần sau cao hơn lần trước. Thậm chí, ngay trước khi Tổng cục Thống kê công bố số liệu kinh tế chính thức, HSBC còn một lần nữa nâng dự báo tăng trưởng kinh tế của Việt Nam lên 8,1%.

Và kết quả cuối cùng là 8,02%. Tất cả đều vỡ òa trong cảm xúc mừng vui. Nền kinh tế Việt Nam đang thực sự phục hồi mạnh mẽ trong một thế giới bất ổn. Không chỉ tăng trưởng cao, mà lạm phát của Việt Nam còn được duy trì ở mức thấp (3,15%).

Bình luận về những con số này, nguyên Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Nguyễn Bích Lâm nói rằng, việc tốc độ tăng trưởng kinh tế cao gấp 2,5 lần tỷ lệ lạm phát là “nét khác biệt đáng tự hào” của kinh tế Việt Nam trong bối cảnh thế giới đang đối mặt với lạm phát cao nhất trong 40 năm qua và tăng trưởng thấp. 

Vững vàng trước các cú sốc từ bên ngoài

Năm 2022 đã đi qua với những dấu ấn đặc biệt về những nỗ lực lớn lao, những thành tựu, kết quả rất đáng khích lệ của toàn Đảng, toàn dân ta. Trong năm vừa qua, Việt Nam đã có những thành tựu vượt ngoài mong đợi. Kinh tế phục hồi mạnh mẽ. Hàng loạt kỷ lục cũng đã được ghi nhận.

Đầu tiên và đáng ghi nhận nhất là xuất nhập khẩu hàng hóa đã chính thức cán mốc 700 tỷ USD vào ngày 15/12 và tính đến cuối năm 2022 ước đạt trên 732,5 tỷ USD, tăng 9,5% so với năm 2021. Trong đó, xuất khẩu ước đạt 371,85 tỷ USD, tăng 10,6% so với năm 2021; cán cân thương mại hàng hóa thặng dư 11,2 tỷ USD, trong khi năm 2021 chỉ xuất siêu 3,32%.

Đây là một thành tích đáng tự hào của kinh tế Việt Nam, được cộng đồng quốc tế đánh giá cao, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang đối mặt với nhiều khó khăn, thương mại hàng hóa bị ảnh hưởng không nhỏ. Càng đáng tự hào hơn nếu biết, năm 2001, năm đầu tiên của thế kỷ 21, tổng giá trị xuất nhập khẩu của Việt Nam mới chỉ ở con số khiêm tốn hơn 30 tỷ USD.

Sau 20 năm, bằng các quyết sách và quyết tâm theo đuổi con đường hội nhập sâu rộng, Việt Nam đã lần lượt cán mốc xuất nhập khẩu 100 tỷ USD vào năm 2007, rồi 300 tỷ USD vào năm 2015, 500 tỷ USD vào giữa tháng 12/2019 và bây giờ là 700 tỷ USD.

Xuất nhập khẩu chính là một động lực tăng trưởng quan trọng của Việt Nam trong những năm gần đây. Chính ông Andrew Jeffries, Giám đốc quốc gia ADB tại Việt Nam đã nhiều lần nói rằng, kinh tế Việt Nam phục hồi nhanh hơn dự kiến là nhờ vào thương mại hàng hóa và sự phục hồi của khu vực dịch vụ.

Khu vực dịch vụ quả đúng là đang có một sự phục hồi ngoạn mục. Khu vực này đã đạt tốc độ tăng trưởng 9,99% trong năm 2022, cao nhất trong giai đoạn 2011-2022. Đặc biệt, một số ngành dịch vụ thị trường tăng cao, đóng góp nhiều vào tốc độ tăng tổng giá trị tăng thêm toàn nền kinh tế. Chẳng hạn, ngành bán buôn, bán lẻ tăng 10,15% so với năm 2021, đóng góp 0,97 điểm phần trăm; ngành vận tải kho bãi tăng 11,93%, đóng góp 0,69 điểm phần trăm. Và hơn hết là ngành dịch vụ lưu trú và ăn uống, tăng tới 40,61%, đóng góp 0,79 điểm phần trăm vào mức tăng trưởng chung của ngành.

Tương tự, giải ngân vốn đầu tư nước ngoài năm 2022 cũng đạt mức kỷ lục, với hơn 22,4 tỷ USD. Tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tăng tới 19,8% so với năm 2021, nếu loại trừ yếu tố giá vẫn còn tăng 15,6%, trong khi cùng kỳ năm 2021 giảm 6,7%. Và bất chấp khó khăn, tổng số doanh nghiệp gia nhập và tái gia nhập thị trường năm 2022 vẫn đạt 208.300 doanh nghiệp, tăng 30,3% so với năm 2021…

Rất nhiều con số rất đẹp, cho thấy một bức tranh với những gam màu sáng của kinh tế Việt Nam năm 2022. Đâu phải ngẫu nhiên mà năm 2022, cả 3 tổ chức xếp hạng tín nhiệm hàng đầu thế giới là Moody’s, Standard & Poor’s (S&P) và Fitch Ratings đều đánh giá hạng tín nhiệm của Việt Nam một cách tích cực.

Đặc biệt, ngày 6/9/2022, Moody’s đã nâng xếp hạng tín nhiệm quốc gia dài hạn của Việt Nam từ mức Ba3 lên mức Ba2, với triển vọng “Ổn định”. Điều đáng nói là, Việt Nam là quốc gia duy nhất ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương và là một trong 4 quốc gia trên thế giới được Moody’s nâng bậc tín nhiệm.

Các tổ chức quốc tế cũng đã đánh giá cao nỗ lực của Việt Nam trong thực hiện các chính sách kinh tế vĩ mô, ổn định tài chính và cách thức vượt qua các “cú sốc” từ bên ngoài. “Việt Nam vẫn là điểm sáng về tăng trưởng và ổn định tại khu vực, là một nền kinh tế mở, năng động, có sức chống chịu qua đại dịch Covid-19”, Tổng giám đốc IMF, bà Kristalina Georgieva đã nói như vậy.

Câu hỏi đã luôn được đặt ra là: Nhờ đâu Việt Nam có được thành tựu đáng tự hào như thế trong năm 2022? Sự nỗ lực của mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp và của cả hệ thống chính trị là rất quan trọng. Nhưng không thể không nhắc tới nỗ lực trong điều hành của Chính phủ.

Câu chuyện về sự phục hồi của năm 2022 được bắt đầu từ việc Chính phủ đã kịp thời chuyển hướng chiến lược chống dịch, với việc ban hành Nghị quyết 128/NQ-CP vào đầu tháng 10/2021. Nghị quyết mang tính bước ngoặt đó, cộng với chiến dịch tiêm chủng thần tốc đã giúp Việt Nam có thể duy trì và phát triển các hoạt động đầu tư, sản xuất – kinh doanh trong “trạng thái bình thường mới”. 

Tiếp sau đó là quyết định mở cửa trở lại nền kinh tế từ ngày 15/3/2022, sẵn sàng đón khách quốc tế trở lại, cùng các quyết sách mới về chiến lược chống dịch trong tình hình mới. Từng bước, Việt Nam đã hoàn toàn “bình thường” trở lại, chứ không phải là “bình thường mới”, dù luôn cảnh giác và không lơ là trước dịch bệnh. Trong các phiên họp Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính luôn nhắc nhở điều này. Ông nhấn mạnh việc không để “dịch chồng dịch”, để không chỉ đảm bảo sức khỏe, tính mạng cho người dân, mà còn để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế.

Khi năm 2022 vừa bắt đầu, Chính phủ đã xác định phương châm hành động của mình là “Đoàn kết kỷ cương, chủ động thích ứng, an toàn hiệu quả, phục hồi phát triển”. Suốt cả năm, phương châm đó đã được thực hiện nhất quán.

“Tiếp sức” cho Chính phủ là Đảng, Nhà nước và Quốc hội. Ngay đầu năm 2022, Quốc hội đã lần đầu tiên có phiên họp bất thường, với một trong những chương trình nghị sự quan trọng là thông qua gói tài chính, tiền tệ hỗ trợ cho việc thực hiện Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội 2022-2023. Một ngân khoản khổng lồ lần đầu tiên đã được Quốc hội duyệt, trao cho Chính phủ để thực hiện một chương trình tổng thể để thúc đẩy nền kinh tế phục hồi và phát triển.

Ngay sau quyết sách của Quốc hội, Chính phủ đã vào cuộc. Các nghị quyết, nghị định đã liên tục được ban hành, để Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội sớm đi vào cuộc sống. Hàng loạt chương trình hỗ trợ người dân, doanh nghiệp được ban hành. Liên tục các cuộc họp để thúc đẩy triển khai các giải pháp điều hành trong các Nghị quyết 01 và 02 của Chính phủ.

Không chỉ thúc đẩy sản xuất – kinh doanh, mà còn gỡ khó, tăng tốc giải ngân vốn đầu tư công. Các tổ công tác của Chính phủ được thành lập và rốt ráo xuống từng địa phương, từng dự án để đốc thúc.

Chính phủ kiên định điều hành, nhưng cũng rất linh hoạt trong biến động và điều này đã giúp Việt Nam vượt qua một năm đầy bão táp. Khi kinh tế toàn cầu lâm khủng hoảng, khi Fed liên tục tăng lãi suất điều hành, khi bão lạm phát tràn qua các nền kinh tế…, Chính phủ lập tức nhóm họp, bàn giải pháp để ổn định kinh tế vĩ mô, đảm bảo các cân đối lớn của nền kinh tế, thúc đẩy tăng trưởng. Thậm chí, một đề án liên quan đến vấn đề này đã được giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng.

Khi các bất ổn của nội tại nền kinh tế phát lộ, khi thị trường chứng khoán, bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp, xăng dầu… diễn biến bất thường, các giải pháp cũng đã kịp thời được đưa ra.

Nhờ vậy, nền kinh tế mới đạt được những thành quả quan trọng như thế. Tăng trưởng 8% là con số mà kể cả vào thời điểm giữa năm 2022, không ai dám nghĩ tới và kỳ vọng. Khi ấy, Ủy ban Thường vụ Quốc hội họp và “chất vấn” Chính phủ rằng, Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội đặt mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2022 cao hơn 1,5 – 2 điểm phần trăm so với quyết nghị của Quốc hội, liệu có đạt được không? Đó là một câu hỏi khó khi ấy, nhưng giờ đây đã được trả lời một cách rõ ràng.

Dẫu còn khó khăn, dẫu vẫn còn những tiếc nuối, bởi nếu chỉ cần đầu tư công được giải ngân tốt hơn, kinh tế Việt Nam 2022 có thể đạt mức tăng trưởng cao hơn, nhưng khi tờ lịch cuối cùng của năm cũ được xé bỏ, có thể tự hào để nói rằng, kinh tế Việt Nam đã vững vàng vượt qua bão giông.

Lửa thử vàng, trông chờ kỳ tích 2023

Năm 2022 kết thúc với những thành tựu đáng ghi nhận của nền kinh tế. Nhưng vui đấy, mà cũng lo đấy, bởi những rủi ro, thách thức đã phát lộ. Kinh tế toàn cầu được dự báo sẽ u ám hơn trong năm 2023, Việt Nam đâu thể tránh được những ảnh hưởng, nhất là khi năng lực nội tại của nền kinh tế, khả năng chống chịu với các cú sốc từ bên ngoài còn yếu.

Những dấu hiệu khó khăn đầu tiên đã có, mà theo Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê Lê Trung Hiếu, là cả xuất khẩu và sản xuất công nghiệp trong quý IV/2022 đã bắt đầu sụt giảm. Tháng 11/2022, kim ngạch xuất khẩu đã giảm 8,4% so với cùng kỳ. Tháng 12, mức giảm đã lên tới 14%. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp dệt may, da giày, nông, thủy sản, đồ gỗ cho biết, các đơn hàng giảm khá mạnh trong những tháng đầu năm 2023, thậm chí kéo dài đến hết quý II.

Quý IV/2022, Chỉ số sản xuất công nghiệp (IIP) cũng chỉ tăng 3% so với cùng kỳ năm 2021. Trong đó, riêng tháng 12 ước giảm 1% so với tháng trước và chỉ tăng 0,2% so với cùng kỳ năm 2021.

Phát biểu tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần thứ 5 mới đây, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng đã nói rất nhiều về những khó khăn của kinh tế thế giới và Việt Nam trong năm 2023. Đó là nguy cơ mất thanh khoản, rủi ro, bất ổn về tài chính, tiền tệ, nợ công, an ninh năng lượng, an ninh lương thực trên toàn cầu gia tăng…

Đó là những khó khăn trong nội tại của nền kinh tế, bao gồm cả việc giải ngân vốn đầu tư công còn chậm, áp lực lạm phát hiện hữu, đặc biệt là những rủi ro mà doanh nghiệp đang phải đối mặt do cầu của thị trường nước ngoài có xu hướng giảm, trong khi dòng tiền của doanh nghiệp đang cạn kiệt sau 2 năm dịch bệnh, gây trở ngại cho việc duy trì sản xuất – kinh doanh…

Các chuyên gia quốc tế cũng nói về những “cơn gió ngược” mà Việt Nam phải vượt qua, khi kinh tế toàn cầu, trong đó có Mỹ có thể lâm vào suy thoái. Trong khi đó, mặc dù Trung Quốc đã bắt đầu có dấu hiệu thay đổi chiến lược chống dịch, song việc sớm mở cửa trở lại nền kinh tế vẫn chưa được khẳng định.

“Cơn gió ngược” được ông Andrew Jeffries, Giám đốc Quốc gia Ngân hàng ADB tại Việt Nam nói đến, đó chính là xu hướng thắt chặt tiền tệ, nhu cầu toàn cầu suy yếu với hàng xuất khẩu của Việt Nam và những bất thường trên thị trường trái phiếu.

Còn ông Andrea Coppola, Chuyên gia Kinh tế trưởng WB tại Việt Nam cho rằng, việc thắt chặt chính sách tiền tệ tại một số nền kinh tế toàn cầu như Mỹ, châu Âu… sẽ làm trầm trọng thêm những cơn gió ngược đối với các thị trường mới nổi và nền kinh tế đang phát triển.

Làm sao vượt cơn gió ngược này là một bài toán cần tính tới. “Các phản ứng chính sách của Việt Nam cần hướng tới sự cân bằng giữa kiềm chế lạm phát và duy trì tăng trưởng kinh tế, đồng thời đảm bảo sự vận hành của hệ thống tài chính”, ông Andrew Jeffries đã khuyến nghị như vậy.

Nhưng câu chuyện có thể sẽ không đơn giản thế. Thứ trưởng Trần Quốc Phương, trong một cuộc họp mới đây về điều hành kinh tế vĩ mô, cũng đã đặt câu hỏi để nhận được sự tư vấn chính sách từ các chuyên gia. Đó là năm tới, trọng tâm điều hành nên đặt vào chính sách tài khóa hay tiền tệ, hay vào nỗ lực thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa…

Tình hình khó khăn bởi yếu tố bất định là rất lớn. Không ai có thể dự báo trước kinh tế toàn cầu 2023 sẽ đi theo hướng nào. Trong bối cảnh ấy, có lẽ “kiên định” và “linh hoạt” tiếp tục sẽ là điều cần có trong các biện pháp điều hành của Chính phủ.

Sự phục hồi kinh tế trong năm 2022, có thể nói, mang đậm dấu ấn Chính phủ hành động. Giờ đây, nền kinh tế đang tiếp tục chờ đợi những quyết sách quan trọng của Chính phủ cho năm 2023, để có thể tiếp tục hành trình phục hồi và phát triển.

Đó chính là điểm tựa để Việt Nam tăng tốc, phát triển trong không chỉ năm mới 2023, mà cả trong giai đoạn 2021 – 2025, dù nhiều dự báo và nhiều dấu hiệu cho thấy, khó khăn, thách thức phía trước còn lớn hơn rất nhiều.

Trong báo cáo mới nhất, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) dự báo, trong năm 2023, 143 nền kinh tế – chiếm 92% GDP thế giới – sẽ yếu hơn dự kiến. Ba nền kinh tế lớn nhất thế giới (gồm Trung Quốc, khu vực đồng Euro và Hoa Kỳ) sẽ tăng trưởng chậm lại đáng kể. Nguy cơ suy thoái trong bối cảnh lạm phát tăng cao, bất ổn chính trị vẫn gia tăng… là hiện hữu.

Kinh tế Việt Nam sẽ không thể đứng ngoài vòng xoáy đó, nhất là khi độ mở nền kinh tế lên hơn 200% GDP. Nhưng dù khó khăn, thử thách, Việt Nam vẫn đang tự tin bước vào năm mới 2023 với những kỳ vọng mới.

Tự tin, bởi chúng ta có những điểm tựa vững chắc, có nền tảng để nền kinh tế tiếp tục phục hồi và tăng tốc.

Đó là một nền kinh tế có quy mô hơn 400 tỷ USD, với tốc độ tăng trưởng lên tới 8,02% trong năm 2022, cao nhất trong vòng hơn một thập kỷ qua.

Nếu như hai năm (2020 -2021), kinh tế Việt Nam vật lộn trong khó khăn, cố gắng thích ứng để duy trì các hoạt động sản xuất – kinh doanh song song với phòng, chống dịch, thì năm 2022 là bứt tốc và phục hồi mạnh mẽ.

Là quy mô thương mại hàng hóa đã vượt ngưỡng 700 tỷ USD, đạt hơn 730 tỷ USD trong năm 2022, thặng dư hơn 11,2 tỷ USD.

Là một ngân quỹ nhà nước với số thu đạt trên 1,78 triệu tỷ đồng, bằng 126,4% dự toán năm 2022 và tăng 13,8% so với năm 2021.

Là thu nhập bình quân đầu người năm 2022 tăng 9,5% so với năm 2021…

Và hơn hết, là nỗ lực, quyết tâm của một Chính phủ hành động, bản lĩnh, là sự đồng lòng của cả hệ thống chính trị, là vị thế của Việt Nam đang tiếp tục được khẳng định và củng cố một cách mạnh mẽ.

Rất nhiều điểm tựa và cũng rất nhiều cơ hội khi trong năm 2023 – năm bản lề của Kế hoạch 5 năm 2021-2025, sẽ có một loạt giải pháp được thực hiện để “hóa giải” khó khăn, thách thức và tận dụng cơ hội phát triển. Các động lực tăng trưởng, bao gồm đầu tư, xuất nhập khẩu, tiêu dùng và cả cải cách thể thế, cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh… cũng sẽ được thúc đẩy.

Để tạo nền tảng cho sự tăng tốc và phát triển của nền kinh tế trong năm 2023, Quốc hội đã quyết nghị chi hơn 700.000 tỷ đồng đầu tư công. Các dự án hạ tầng chiến lược, nhất là hạ tầng giao thông trọng điểm, như cao tốc Bắc – Nam phía Đông, đường ven biển, vành đai 4 TP. Hà Nội, vành đai 3 TP.HCM, các dự án động lực về sân bay, đường sắt, đường thủy… cũng sẽ được triển khai. Điều này không chỉ tạo động lực tăng trưởng cho năm 2023, khi tăng trưởng kinh tế của Việt Nam còn phụ thuộc nhiều vào đầu tư, mà quan trọng hơn, sẽ góp phần từng bước đồng bộ và hiện đại hóa hệ thống hạ tầng, tạo dựng các hành lang, không gian phát triển mới cho nền kinh tế.

Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội cũng sẽ tiếp tục được đẩy mạnh trong năm 2023 để góp phần tiết giảm chi phí, hỗ trợ dòng tiền cho hoạt động sản xuất – kinh doanh, thúc đẩy các động lực tăng trưởng…

Cùng với đó, sẽ tiếp tục có các chính sách “trợ lực” cho người dân và cộng đồng doanh nghiệp vượt qua khó khăn, như giảm thuế giá trị gia tăng, thuế bảo vệ môi trường cho xăng dầu… Rất nhiều đề xuất đã được đưa ra và cũng đã có đề xuất được thông qua, ngay tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây.

Cơ hội cũng đang được mở ra, khi Trung Quốc đang đã có những động thái ban đầu về việc mở cửa trở lại nền kinh tế. Thương mại, đầu tư của Việt Nam, vì thế sẽ có những thuận lợi mới, nhất là khi Việt Nam đang là đối tác thương mại và đầu tư hàng đầu của nhiều nền kinh tế lớn.

Khó khăn là rất lớn, nhưng thuận lợi, thời cơ cũng nhiều. Bằng kinh nghiệm trong 3 năm vượt qua thách thức từ đại dịch Covid -19, bằng sự kiên định và linh hoạt trong điều hành của Chính phủ, bằng sự đoàn kết một lòng của cả hệ thống chính trị, cả nước đang vững vàng tiến bước vào năm 2023 với những thời cơ và vận hội mới.

Sáng nay (12/1), Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) công bố dự báo triển vọng kinh tế 2023, với hai kịch bản.

Theo kịch bản 1 – kịch bản khả thi nhất – tăng trưởng kinh tế năm 2023 có thể đạt mức 6,47%. Mức này xấp xỉ với chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế năm 2023 mà Chính phủ xác định, là 6,5%. Ở kịch bản 2, tăng trưởng có thể đạt tới 6,83%.

“Nếu tiếp tục cải cách nhanh, tăng năng suất, kịch bản 2 có thể là mục tiêu đạt được”, ông Nguyễn Anh Dương, Trưởng ban Nghiên cứu tổng hợp (CIEM) nói trong Hội thảo Kinh tế Việt Nam năm 2022 và triển vọng 2023.

2 kịch bản dự báo kinh tế năm 2023 của CIEM

Tại Hội thảo, CIEM cũng công bố Báo cáo “Kinh tế Việt Nam năm 2022 và triển vọng 2023” do CIEM và Tổ chức Hợp tác phát triển Đức GIZ phối hợp thực hiện.

Theo đánh giá của các chuyên gia, trong năm 2022, Việt Nam đã tiếp tục thực hiện “thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh Covid-19”. Dịch Covid-19 tiếp tục được kiểm soát hiệu quả. Việt Nam đã dỡ bỏ các biện pháp hạn chế đối với xuất nhập cảnh…

Việc triển khai Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế-xã hội được thực hiện quyết liệt. Chính phủ đã có những hành động quyết liệt để duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát. Các giải pháp tháo gỡ khó khăn về nguồn cung xăng dầu trong nước, giảm thuế bảo vệ môi trường đối với xăng dầu đã được thực hiện khẩn trương, hiệu quả nhằm giảm chi phí sử dụng xăng dầu cho doanh nghiệp và người dân.

Việt Nam đã tiếp tục cải cách thể chế kinh tế nhằm tạo không gian kinh tế lớn hơn, thuận lợi hơn cho khu vực kinh tế tư nhân. Nhiều nội dung mới, đột phá về chuyển đổi số, kinh tế tuần hoàn, phát triển vùng… đã được ban hành. Công tác truyền thông chính sách cũng được lưu tâm, thực hiện hiệu quả hơn.

Nhờ đó, kinh tế Việt Nam tiếp tục đà phục hồi tăng trưởng trong 6 tháng cuối năm 2022. Tổng sản phẩm trong nước (GDP) tăng 13,67% trong quý III/2022, và 5,92% trong quý IV/2022. Tính chung cả năm 2022, tốc độ tăng GDP đạt 8,02%, cao hơn đáng kể so với mục tiêu đề ra (6-6,5%). Chỉ số giá tiêu dùng (CPI) năm 2022 tăng 3,15%, thấp hơn đáng kể so với mục tiêu Quốc hội đề ra. Tuy nhiên, CPI tăng nhanh hơn trong nửa cuối năm 2022.

Hoạt động đầu tư đã có sự phục hồi tích cực. Tổng đầu tư phát triển toàn xã hội năm 2022 ước đạt hơn 3,2 triệu tỷ đồng (giá hiện hành), tăng 11,2% so với năm 2021, cao hơn so với tốc độ tăng đầu tư trước dịch COVID-19. Đầu tư của khu vực nhà nước tăng nhanh nhất (14,6%), tiếp đó là của khu vực có vốn đầu tư nước ngoài (13,9%). Chính phủ, các Bộ ngành và địa phương đã có nhiều nỗ lực thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, song giải ngân vốn đầu tư công của cả nước vẫn tương đối chậm so với kế hoạch năm 2022.

Tổng lượng vốn FDI đăng ký tính đến 20/12/2022 đạt 27,72 tỷ USD, bằng 89% so với cùng kỳ năm 2021. Phân ngành công nghiệp chế biến, chế tạo chiếm tới 60,6% tổng vốn FDI đăng ký. Vốn FDI thực hiện đạt 22,4 tỷ USD trong năm 2022, tăng 13,7% so với 2021, và tăng 10% so với 2019.

Việt Nam đang cho thấy hình ảnh một quốc gia đang nỗ lực hiện thực hóa những cam kết mạnh mẽ và định hướng rõ ràng từ Hội nghị COP26 về thu hút đầu tư chất lượng cao hướng đến nền kinh tế trung hòa các-bon và tăng trưởng xanh, CIEM cho hay.

Hoạt động xuất khẩu của cả nước giữ đà tăng trưởng dương, dù có xu hướng chậm lại nửa cuối năm 2022. Tính chung cả năm 2022, kim ngạch xuất khẩu hàng hóa ước đạt 371,85 tỷ USD, tăng 10,4%, tổng kim ngạch nhập khẩu ước đạt 360,65 tỷ USD, tăng 8,4%. Cán cân thương mại đạt thặng dư, ước tính xuất siêu 11,2 tỷ USD, ghi dấu ấn xuất siêu 7 năm liên tiếp.

Nhận định về kinh tế Việt Nam 2023, CIEM cho rằng, có thể chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố hơn như khả năng kiểm soát sự lây lan của các biến thể virus SARS-CoV-2 và các dịch bệnh mới, gia tăng cạnh tranh địa chính trị, xung đột Nga – Ukraina có thể kéo dài, mức độ thắt chặt tiền tệ ở các nền kinh tế chủ chốt nhằm xử lý áp lực lạm phát.

Trong khi đó, các yếu tố trong nước được CIEM lưu ý là tiến độ thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội. CIEM cho rằng, nếu duy trì ổn định kinh tế vĩ mô, Việt Nam có thể tiếp tục cải cách và thúc đẩy các biện pháp tài khóa, tiền tệ giúp phục hồi tăng trưởng kinh tế. Đặc biệt, tăng trưởng kinh tế sẽ phụ thuộc đáng kể vào khả năng đa dạng hóa các thị trường xuất khẩu, gắn với tận dụng cơ hội từ các FTA và xử lý các rủi ro gắn với đối đầu thương mại – công nghệ giữa các siêu cường, xu hướng giảm giá của các đồng tiền ở khu vực so với USD,…

Chúng ta đã trải qua 365 ngày của năm 2022 với nhiều tâm trạng. Vui mừng vì nền kinh tế đã bắt đầu phục hồi mạnh mẽ trong bối cảnh thế giới tổn thương nặng nề bởi dịch bệnh, xung đột vũ trang, đứt gãy chuỗi cung ứng, lạm phát tăng cao…

Lần đầu tiên trong hơn một thập kỷ qua, Việt Nam ghi nhận mức tăng trưởng GDP 8,02%. Quy mô GDP theo giá hiện hành năm 2022 ước đạt hơn 9,5 triệu tỷ đồng, tương đương 409 tỷ USD. Năm 2022, GDP bình quân đầu người theo giá hiện hành ước đạt 95,6 triệu đồng/người, tương đương 4.110 USD, tăng 393 USD so với năm 2021.

Năm 2022, Việt Nam nằm trong nhóm quốc gia đạt được những tiến bộ lớn nhất trong thập kỷ về Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu, khi tăng 20 bậc, xếp vị trí 48/132 quốc gia và xếp vị trí thứ 3 khu vực Đông Nam Á, theo Báo cáo Chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu năm 2022 của Tổ chức Sở hữu trí tuệ thế giới (WIPO).

Cả nền kinh tế, từng doanh nghiệp, người dân đã trưởng thành hơn, tự tin hơn sau hành trình vượt qua cơn bão dịch bệnh vô tiền khoáng hậu.

Tuy nhiên, lo lắng cũng không ít, nhất là khi kinh tế thế giới đang chìm trong những dự báo về một năm 2023 suy thoái, bất định, sẽ ảnh hưởng mạnh đến nền kinh tế có độ mở rất lớn như Việt Nam.

Theo đó, nhiều động lực đã làm nên tăng trưởng của năm 2022 – nhất là xuất khẩu, đầu tư, tiêu dùng – đang đối mặt với áp lực duy trì sức bền. Đơn hàng xuất khẩu của nhiều doanh nghiệp bị thu hẹp, cùng với đó là bài toán lao động dư thừa.

Hơn thế, tốc độ tăng trưởng năm 2022 cao, nhưng trên nền tảng của tăng trưởng rất thấp trong năm 2021, trong khi niềm tin kinh doanh tiếp tục được thử thách bởi nhiều điểm nghẽn trong nội tại nền kinh tế vẫn chưa được giải quyết…

Nhưng có một điều rõ ràng, ngày hôm qua dù có thể còn nhiều khó khăn, vất vả, song đã là những ngày nỗ lực, trăn trở và sáng tạo không ngừng để ngày mai sẽ là nơi khát vọng định hình.

Trong Bảng xếp hạng các nước hùng mạnh nhất thế giới năm 2022 do Tạp chí US News & World Report công bố vào những ngày cuối năm, Việt Nam xuất hiện với vị trí thứ 30. Trong bảng xếp hạng này, 5 nước đứng đầu theo thứ tự từ trên xuống là Mỹ, Trung Quốc, Nga, Đức và Vương quốc Anh, nhờ điểm trung bình cao dựa trên 5 yếu tố: sự lãnh đạo, có ảnh hưởng kinh tế, có ảnh hưởng chính trị, liên minh quốc tế mạnh và quân đội mạnh.

Khi viết lời bình về quốc gia hùng mạnh, Tạp chí US News & World Report đã nhấn mạnh, đó là những quốc gia luôn xuất hiện trên các bản tin, khiến các nhà hoạch định chính sách quan tâm và định hình các mô hình kinh tế toàn cầu… Đặc biệt, các quốc gia này thể hiện ảnh hưởng của mình trên “sân khấu” toàn cầu.

Trên hành trình để trở thành một quốc gia có tầm ảnh hưởng, rất nhiều câu chuyện truyền cảm hứng đã, đang và sẽ được viết lên, được lan tỏa bởi các thế hệ người Việt khắp thế giới.

Con đường có thể còn dài, nhiều chông gai, nhưng tương lai luôn đủ rộng lớn để những khát vọng lớn lao, những giá trị khác nhau cùng tồn tại, cùng khởi sắc…

Theo nhận định của Ngân hàng UBS, mức tiêu dùng tại Trung Quốc vẫn khá “thận trọng” trong năm 2023. Ảnh: Reuters

Dự báo trên được Tổ chức xếp hạng tín nhiệm Fitch Ratings (Mỹ) cập nhật ngày 8/2, dựa trên “bằng chứng cho thấy mức tiêu dùng và hoạt động kinh tế đang phục hồi nhanh hơn so với dự đoán ban đầu” sau khi Chính phủ Trung Quốc gỡ bỏ hầu hết các lệnh hạn chế nghiêm ngặt phòng chống dịch Covid-19 vào cuối năm 2022.

Thêm bằng chứng mà Fitch Ratings đưa ra là chỉ số nhà quản trị mua hàng (PMI) mới nhất của Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất chế tạo và dịch vụ – thước đo quan trọng đối với hoạt động kinh doanh – đã ghi nhận tăng trưởng.

Chỉ số PMI chính thức trong lĩnh vực sản xuất chế tạo của Trung Quốc đã tăng lên 50,1 điểm trong tháng 1/2023, cao hơn mức 47 trước đó. Trong khi đó, chỉ số PMI lĩnh vực dịch vụ đạt 54,4 điểm, mức cao nhất kể từ tháng 6/2022. Chỉ số PMI đạt trên 50 điểm cho thấy hoạt động của ngành/lĩnh vực được khảo sát đã mở rộng so với chu kỳ khảo sát trước.

Trung Quốc đã chứng kiến những đợt bùng phát Covid-19 lớn sau khi chính quyền nước này cho gỡ bỏ các biện pháp phòng dịch hà khắc. Tuy nhiên, dịch bệnh “dường như đang lắng xuống”, Fitch Ratings trích dẫn đánh giá của các quan chức y tế Trung Quốc và dữ liệu về xu hướng di chuyển của người dân.

Nhóm chuyên gia kinh tế Fitch Ratings do ông Brian Coulton dẫn đầu cho rằng: “Sự phục hồi nhanh chóng từ cú sốc Covid đồng nghĩa rằng hoạt động kinh tế trong nửa đầu năm 2023 sẽ bật mạnh hơn chúng tôi dự đoán”.

“Chúng tôi tin rằng việc ổn định sự phục hồi sẽ vẫn là trọng tâm chính trong thời gian tới, nhưng không dự đoán được việc nới lỏng chính sách vĩ mô mạnh mẽ ra sao”, các nhà kinh tế của Fitch Ratings bình luận.

Hiện nay, giới phân tích đang quan tâm nhiều đến nội dung thảo luận tại Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc Trung Quốc dự kiến diễn ra vào tháng 3 tới.

Trong khi nhiều nhà kinh tế dự đoán sự phục hồi của kinh tế Trung Quốc do tiêu dùng dẫn dắt, thì Ngân hàng đầu tư UBS (Thụy Sĩ) lại cho rằng chi tiêu tại Trung Quốc sẽ khá “thận trọng” do người tiêu dùng đang gặp áp lực chi tiêu.

Ngân hàng UBS ước tính rằng tổng tiết kiệm của các hộ gia đình Trung Quốc dao động trong khoảng từ 4.000 – 4.600 tỷ nhân dân tệ (tương đương 590 – 678 tỷ USD).

“Trong khi việc làm và thu nhập hộ gia đình vẫn cần phải phục hồi, niềm tin của người tiêu dùng có thể không phục hồi hoàn toàn mà thay vào đó vẫn thận trọng”, chuyên gia kinh tế trưởng của Ngân hàng UBS, bà Wang Tao, nhận định.

“Chúng tôi cho rằng khoản tiết kiệm vượt mức trên có thể không được giải phóng hoàn toàn và nhanh chóng trong năm 2023”, Ngân hàng UBS nhận định. Do đó, ngân hàng này dự đoán mức tăng trưởng tiêu dùng hộ gia đình của Trung Quốc sẽ đạt 10 – 11% theo giá trị danh nghĩa và 7,8% theo giá trị thực trong năm 2023.

“Việc bình thường hóa hơn nữa hành vi của người tiêu dùng và giải phóng nhiều hơn các khoản tiết kiệm dư thừa có thể giúp củng cố sự phục hồi tiêu dùng vào năm 2024 và sau đó”, bà Wang Tao kỳ vọng.