Xu hướng sử dụng xăng sinh học E10 đang ngày càng phổ biến trên toàn cầu, với hơn 80 quốc gia đã ban hành chính sách về nhiên liệu sinh học. Tại Việt Nam, Bộ Công Thương đang tích cực tham mưu để trình Chính phủ ban hành lộ trình sử dụng xăng E10, dự kiến sẽ được áp dụng từ ngày 1-1-2026. Tuy nhiên, trước khi sử dụng xăng sinh học E10, chủ xe cần phải kiểm tra kỹ về khả năng tương thích của xe để đảm bảo an toàn.

Hầu hết các loại xe ô tô hiện đại đều có thể sử dụng xăng sinh học E10 an toàn, nhưng vẫn cần phải kiểm tra kỹ sách hướng dẫn sử dụng hoặc liên hệ với cố vấn dịch vụ để được tư vấn cụ thể. Tại Việt Nam, xăng sinh học E5 hiện đang được sử dụng song song với A92, A95 và chưa ghi nhận trường hợp nào xe bị hư hỏng do sử dụng loại xăng này. Tuy nhiên, với xăng sinh học E10, do hàm lượng cồn cao hơn, chủ xe sẽ cần kiểm tra kỹ về khả năng tương thích của xe.

Thông tin về khả năng tương thích của xe với xăng sinh học E10 có thể dễ dàng tìm thấy trong sách hướng dẫn sử dụng được kèm theo xe khi bàn giao hoặc tra cứu trên website của nhà sản xuất. Để giúp chủ xe nắm rõ, nhiều mẫu xe phổ biến ở Việt Nam đã được kiểm tra về khả năng sử dụng xăng sinh học E10. Ví dụ, mẫu Honda CR-V từ năm 2024 và 2025 đều có thể sử dụng xăng không chì/xăng sinh học lên tới E85, nhưng chỉ áp dụng cho xe ở Thái Lan. Tuy nhiên, tại Việt Nam, xe chỉ có thể sử dụng xăng không chì, chỉ số Octan 91 trở lên.

Trong khi đó, Mazda CX-5 có thể sử dụng xăng sinh học E10 ở nhiều quốc gia ở châu Âu, châu Phi cũng như châu Á, nhưng chưa có thông tin cụ thể về thị trường Việt Nam. Ngược lại, chủ xe Toyota Corolla Cross sẽ không phải băn khoăn nhiều, vì sách hướng dẫn sử dụng ghi rõ ràng rằng xe có thể sử dụng tới loại xăng E85 và không ghi rõ cụ thể thị trường nào.

Đối với những xe mà sách hướng dẫn không có thông tin về xăng sinh học, hoặc xe quá cũ không còn sách hướng dẫn, các chủ xe nên chủ động liên hệ với nhà sản xuất hoặc đại lý chính hãng để được tư vấn. Một cách khác để kiểm tra xe có thể sử dụng xăng sinh học không là kiểm tra nắp bình xăng, nhưng điều này thường chỉ có trên xe nhập khẩu và không phải loại nào cũng có ghi chú.

Việc kiểm tra khả năng tương thích của xe với xăng sinh học E10 là vô cùng quan trọng để đảm bảo an toàn cho chủ xe và phương tiện. Chủ xe cần tìm hiểu kỹ thông tin và liên hệ với nhà sản xuất hoặc đại lý chính hãng để được tư vấn cụ thể trước khi quyết định sử dụng loại xăng này.

E-fuel, một loại nhiên liệu sạch đầy hứa hẹn, đang được nghiên cứu và phát triển để có thể thay thế xăng dầu trong tương lai. Công nghệ sản xuất e-fuel đang phát triển nhanh chóng và thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế. Quá trình sản xuất e-fuel bao gồm việc điện phân nước để tạo ra hydro, sau đó kết hợp hydro với khí carbon dioxide được thu lấy từ khí quyển. Kết quả là một loại nhiên liệu có thể được sử dụng trực tiếp trong các phương tiện giao thông hiện đại, mà không cần thực hiện các thay đổi cơ bản đối với động cơ.

Ưu điểm nổi bật của e-fuel là khả năng giảm thiểu đáng kể khí thải carbon, từ đó giúp giảm thiểu tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu. Việc sử dụng e-fuel được xem là một giải pháp thay thế tiềm năng cho nhiên liệu hóa thạch, đặc biệt trong bối cảnh thế giới đang nỗ lực giảm thiểu sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và chuyển đổi sang các nguồn năng lượng sạch hơn. Liên minh châu Âu (EU) đang tích cực đẩy mạnh nghiên cứu và phát triển e-fuel như một giải pháp thay thế cho nhiên liệu truyền thống.

Các nhà khoa học và kỹ sư trên toàn thế giới đang làm việc tích cực để cải thiện hiệu suất và giảm chi phí sản xuất e-fuel. Mục tiêu chính là đưa công nghệ này vào sử dụng rộng rãi trong tương lai gần. Nếu thành công, e-fuel có thể đóng vai trò quan trọng trong việc giảm thiểu khí thải nhà kính và bảo vệ môi trường. Đồng thời, việc phát triển e-fuel cũng có thể mở ra những cơ hội mới cho các ngành công nghiệp và tạo ra những nguồn năng lượng sạch hơn cho tương lai.

Trong khi đó, nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế đang tăng cường hỗ trợ và đầu tư vào nghiên cứu và phát triển e-fuel. Liên minh châu Âu đã đưa ra các chính sách và chương trình hỗ trợ cụ thể để thúc đẩy sự phát triển của công nghệ e-fuel. Bên cạnh đó, các công ty và doanh nghiệp lớn cũng đang tích cực tham gia vào quá trình nghiên cứu và phát triển e-fuel, với hy vọng sớm đưa công nghệ này vào ứng dụng thực tiễn.

Nhìn chung, e-fuel đang là một trong những hướng đi đầy hứa hẹn trong lĩnh vực năng lượng sạch. Với sự hỗ trợ và đầu tư từ các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp, hy vọng rằng công nghệ này sẽ sớm được thương mại hóa và đóng góp vào mục tiêu bảo vệ môi trường và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Làn sóng sa thải trong lĩnh vực năng lượng tái tạo tại Mỹ đã bắt đầu từ quyết định của New Leaf Energy, một công ty năng lượng mặt trời có trụ sở tại bang Massachusetts. Công ty này đã quyết định cắt giảm 41 nhân viên, tương đương gần 20% lực lượng lao động của mình, xuống còn 217 nhân viên. CEO Dan Berwick cho biết, việc cắt giảm nhân sự này là cần thiết để công ty có thể duy trì sự ổn định trong bối cảnh chính sách năng lượng tái tạo của chính phủ liên bang đang trải qua những thay đổi quan trọng.

Những thay đổi trong chính sách năng lượng tái tạo của Mỹ bắt nguồn từ Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) dưới thời Tổng thống Joe Biden, cho phép các hộ gia đình lắp đặt hệ thống năng lượng mặt trời được hưởng tín dụng thuế liên bang lên đến 30% tổng chi phí lắp đặt cho đến năm 2032. Tuy nhiên, một điều kiện quan trọng là các dự án phải bắt đầu xây dựng trước tháng 7 năm 2026 để được hưởng chính sách ưu đãi này.

Sự không chắc chắn về chính sách đã khiến nhiều công ty trong lĩnh vực năng lượng tái tạo phải thu hẹp quy mô hoạt động. New Leaf Energy không phải là công ty duy nhất trải qua làn sóng sa thải. Pine Gate Renewables, một nhà phát triển dự án năng lượng mặt trời và lưu trữ tại Bắc Carolina, cũng được cho là đã sa thải 15% nhân sự của mình. Tương tự, Southern Energy Management cũng đang cân nhắc kế hoạch sa thải từ 50 đến 55 nhân viên.

Theo Bloomberg, trích dẫn thông tin từ công ty nghiên cứu Enverus, nếu không có khoản tín dụng thuế, chỉ khoảng 30% trong số các dự án năng lượng mặt trời đã được lên kế hoạch có thể cung cấp mức giá cạnh tranh và được kỳ vọng sẽ tồn tại. Con số này đối với các dự án điện gió là 57%. Hiệp hội Công nghiệp Năng lượng Mặt trời ước tính rằng khoảng 300.000 người trong lĩnh vực này sẽ mất việc trong vài năm tới. Riêng tại bang Massachusetts, số lao động mất việc dự kiến lên tới 6.100 người.

Frank Callahan, chủ tịch Công đoàn Xây dựng Massachusetts, bày tỏ quan ngại rằng đạo luật mới sẽ loại bỏ hàng ngàn cơ hội việc làm. Ông cũng cho biết một số dự án điện gió ngoài khơi đã bị đình trệ và nhiều dự án khác có thể bị hoãn lại. Nhiều chuyên gia nhận định rằng đạo luật này dường như là một trong những nguyên nhân gây ra tình trạng mất việc làm lớn nhất trong lịch sử nước Mỹ.

Công ty nghiên cứu Energy Innovation dự báo rằng đạo luật này có thể khiến công suất điện của Mỹ giảm 300 GW vào thời điểm nhu cầu điện đang tăng trở lại sau hai thập niên, do sự phát triển của trung tâm dữ liệu và công nghệ trí tuệ nhân tạo. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho ngành năng lượng tái tạo tại Mỹ và có thể ảnh hưởng đến mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính của nước này.

Hiện tại, các công ty năng lượng tái tạo đang phải đối mặt với một tương lai không chắc chắn, khi mà các chính sách hỗ trợ đang thay đổi. Điều này đòi hỏi các công ty phải nhanh chóng thích nghi và tìm kiếm các giải pháp để duy trì hoạt động và phát triển trong lĩnh vực năng lượng tái tạo.

Nhà máy điện gió Hải Anh, do Công ty cổ phần Phong điện Hải Anh – Quảng Trị làm chủ đầu tư, hiện đang bước vào giai đoạn hoàn thiện cuối cùng. Dự kiến vào ngày 20/8/2025, nhà máy sẽ chính thức đi vào vận hành thương mại. Dự án được triển khai trên địa bàn các xã Hướng Phùng và Lao Bảo, với tổng công suất 40 MW, thuộc nhóm công trình năng lượng B cấp II. Tổng mức đầu tư sau thuế của dự án khoảng 1.500 tỷ đồng.

Được biết, dự án này đã phải đối mặt với nhiều khó khăn do ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, điều kiện thời tiết khắc nghiệt và những vướng mắc kéo dài trong công tác giải phóng mặt bằng. Tuy nhiên, nhờ sự nỗ lực của chủ đầu tư và sự hỗ trợ tích cực từ chính quyền địa phương, đến nay đã có 100% diện tích đất cần thiết cho dự án được giải phóng. Điều này đã tạo tiền đề thuận lợi cho việc xây dựng và lắp đặt các hạng mục chính của dự án.

Hệ thống tuabin gió của Nhà máy điện gió Hải Anh gồm 8 trụ tuabin, mỗi tuabin có công suất 5.0 MW, và hiện đã được lắp đặt hoàn thiện. Ngoài ra, hệ thống truyền tải điện cũng được đầu tư hiện đại và đồng bộ, bao gồm 4 tuyến cáp ngầm 22kV kết nối từ các tuabin gió đến 4 ngăn xuất tuyến tại trạm biến áp 22/110kV của nhà máy. Đường dây đấu nối 110kV dài hơn 3,38 km, giúp kết nối trạm 110kV của nhà máy với trạm biến áp 110kV Lao Bảo.

Không chỉ vậy, các hệ thống quan trọng như điều khiển, đo lường, bảo vệ (SCADA), viễn thông, thông tin liên lạc, hệ thống điện tự dùng và khu quản lý vận hành cũng đã được hoàn thiện. Hiện tại, các hạng mục này đang trong giai đoạn chạy thử nghiệm và kiểm định kỹ thuật theo quy định, để chuẩn bị cho việc nghiệm thu và đưa vào vận hành chính thức.

Theo kế hoạch, lễ khánh thành Nhà máy điện gió Hải Anh sẽ diễn ra vào ngày 19/8/2025, nhân dịp chào mừng 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Hiện nay, chủ đầu tư đang phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để hoàn tất hồ sơ công nhận vận hành thương mại (COD), bên cạnh việc chuẩn bị kịch bản tổ chức lễ khánh thành.

Phó Chủ tịch Thường trực Ủy ban Nhân dân tỉnh Quảng Trị, ông Hoàng Nam, đã đánh giá cao những nỗ lực của chủ đầu tư trong việc vượt qua khó khăn để đẩy nhanh tiến độ dự án, hoàn thiện theo đúng kế hoạch. Ông yêu cầu chủ đầu tư cần tiếp tục rà soát lại toàn bộ các hạng mục còn lại, khẩn trương hoàn tất các thủ tục liên quan đến hoàn thổ, phục hồi môi trường, đảm bảo an toàn lao động và phòng chống cháy nổ trong quá trình đưa dự án vào vận hành.

Việc hoàn thành và đưa vào vận hành Nhà máy điện gió Hải Anh sẽ đóng góp quan trọng vào việc hiện thực hóa chiến lược phát triển năng lượng tái tạo của Quảng Trị. Đồng thời, dự án cũng khẳng định vai trò của tỉnh trong lộ trình chuyển đổi năng lượng quốc gia, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Dự án này cũng sẽ cung cấp nguồn điện ổn định, tạo thêm nhiều việc làm tại địa phương, góp phần vào sự phát triển kinh tế, tăng thu ngân sách và thúc đẩy các ngành dịch vụ liên quan.

Thị trường carbon đang nổi lên như một công cụ kinh tế quan trọng trong việc thúc đẩy chuyển đổi xanh, hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và đạt được phát thải ròng bằng ‘0’. Tại Diễn đàn ‘Net Zero Việt Nam 2025: Thị trường carbon trong kỷ nguyên mới’, các chuyên gia đã tập trung thảo luận về tiềm năng và thách thức của thị trường carbon tại Việt Nam.

Hiện nay, Việt Nam đang ở giai đoạn định hình nền móng thị trường carbon, với nhiều tiềm năng nhưng cũng đối mặt với không ít thách thức. Các chuyên gia chỉ ra rằng hệ thống đo đạc, báo cáo, thẩm định khí nhà kính (MRV) chưa đồng bộ và thiếu chuẩn hóa. Bên cạnh đó, hạn chế về nhận thức, nhân lực và tài chính đang khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn khi tiếp cận thị trường này.

Nhiều doanh nghiệp hiện tại chỉ hiểu đơn giản về giảm phát thải mà chưa thực sự ứng dụng công nghệ tuần hoàn tài nguyên để phát triển bền vững. Theo ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, từ nay đến 2028, Việt Nam sẽ thí điểm cấp phát hạn ngạch miễn phí và vận hành sàn giao dịch carbon. Từ năm 2029, sẽ áp dụng đấu giá và kết nối quốc tế. Các bộ, ngành đang hoàn thiện hành lang pháp lý để đảm bảo tính minh bạch và tránh ảnh hưởng tới cam kết giảm phát thải quốc gia.

Các chuyên gia cũng khuyến nghị cần đầu tư vào nền tảng kỹ thuật và hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận tài chính, hướng tới mục tiêu Net Zero vào năm 2050. Đồng thời, việc tăng cường hợp tác quốc tế và chia sẻ kinh nghiệm cũng đóng vai trò quan trọng trong việc giúp Việt Nam phát triển thị trường carbon hiệu quả.

Để đạt được mục tiêu phát triển bền vững, việc xây dựng và vận hành thị trường carbon minh bạch, hiệu quả là rất cần thiết. Điều này không chỉ giúp giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu mà còn tạo ra cơ hội kinh tế mới cho các doanh nghiệp và cả nền kinh tế.

Nhìn chung, thị trường carbon tại Việt Nam còn nhiều thách thức cần vượt qua, nhưng với sự chuẩn bị và định hướng đúng đắn, Việt Nam có thể tận dụng tốt cơ hội này để phát triển bền vững và giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường.

Năm 2022 là một năm buồn cho điện gió Việt Nam, dù lĩnh vực này vẫn được các tập đoàn lớn cả trong nước và quốc tế quan tâm cao độ.

Năng lượng tái tạo: Sóng gió làm nản lòng nhà đầu tư

Trái với vui mừng về việc bùng nổ đầu tư và đạt công suất khủng 16.567 MW điện mặt trời ở thời điểm ngày 1/1/2020, hay 4.667 MW điện gió ở thời điểm ngày 1/11/2021 (chỉ tính các dự án được coi là đủ điều kiện vận hành thương mại), năm 2022 lại không có bất cứ dự án năng lượng tái tạo nào được đưa vào vận hành.

Thực tế đó không phải do các nhà đầu tư đã chán năng lượng tái tạo và chuyển hướng dòng tiền sang các lĩnh vực khác. Sự tĩnh lặng này là do không có chính sách cụ thể và rõ ràng nào được đưa ra cho việc phát triển năng lượng tái tạo nói riêng, năng lượng nói chung trong 2 năm trở lại đây.

Theo ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch Hội Điện gió và Mặt trời Bình Thuận, điện gió tại Việt Nam có khởi đầu khá chậm chạp và thiếu sức sống dù tiềm năng rất lớn. Cụ thể, sau 9 năm có Quyết định 37/2011/QĐ-TTg về chính sách ưu tiên cho phát triển điện gió, đến cuối năm 2020, mới có chưa đầy 500 MW điện gió được nối lưới và dự án tiên phong đã bị cầm cố ngân hàng.

Năm 2021 được coi là năm bùng nổ của điện gió tại Việt Nam, với gần 4.000 MW lắp đặt mới, tạo nên kỳ tích của khu vực và thế giới trong bối cảnh Covid-19 càn quét khắp mọi nơi, tàn phá mọi lĩnh vực kinh tế – xã hội và việc phong tỏa, cách ly đã làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc vận chuyển và lắp đặt thiết bị điện gió siêu trường, siêu trọng.

Tuy nhiên, năm 2022 lại là một năm buồn cho điện gió Việt Nam, dù được các tập đoàn lớn cả trong nước và quốc tế quan tâm cao độ và mong muốn đầu tư sau thành công của năm 2021. Một trong những nguyên nhân được ông Thịnh chỉ ra là, theo thống kê của Hội Điện gió toàn cầu, năm 2022, tốc độ gió toàn cầu thấp hơn 10-15% so với bình quân 30 năm do biến đổi khí hậu, khiến rất nhiều nhà máy điện gió ở Việt Nam không đạt kế hoạch sản lượng.

Theo dõi của Trung tâm Điều độ hệ thống điện quốc gia (A0) trong một năm vận hành của 4.667 MW điện gió cũng cho thấy, công suất phát điện gió không những chỉ biến động theo mùa gió, mà còn biến động hàng ngày, thậm chí biến động mạnh giữa các thời điểm khác nhau trong ngày. Không nhiều thời điểm điện gió phát cao hơn mức 2.000 MW, tương đương 50% tổng công suất điện gió. Thậm chí, ngày 19/3/2022, tổng công suất phát của điện gió toàn quốc xuống rất thấp, có thời điểm chỉ còn 15 MW và ngày 18/12/2022 mới đạt đỉnh cao nhất từ trước tới nay là 3.386 MW.

Ở điện mặt trời, tình hình còn khó khăn hơn nhiều. Nguyên do là cả nước chung một múi giờ, nên điện mặt trời sẽ cùng lên, cùng xuống một thời điểm với công suất đang chiếm tỷ trọng lớn trong hệ thống. Do không có hệ thống pin lưu trữ, nên sự tham gia của điện mặt trời bị phụ thuộc chủ yếu vào thời tiết khiến hệ thống điện gặp phải thách thức lớn khi muốn đáp ứng đồng thời mục tiêu huy động tối đa năng lượng tái tạo “trời cho” và sự ổn định của hệ thống trong điều kiện thừa nguồn lớn như hiện nay.

“Sự hào hứng của các nhà đầu tư năng lượng tái tạo còn đang bị thử thách khi chính sách cho phát triển điện gió đã chấm dứt vào ngày 31/10/2021 hay ngày 31/12/2020 với điện mặt trời các loại, nhưng chưa có chính sách nối tiếp. Khoảng trống chính sách đang làm nản lòng các nhà đầu tư, nhất là tại các dự án bị trễ thời hạn trên đang nằm “đắp chiếu” hơn một năm nay, làm tổn hại rất lớn về cả tài chính lẫn chất lượng thiết bị”, ông Thịnh nhận xét.

Cùng với đó là thực tế nhu cầu tiêu thụ điện của nền kinh tế vẫn ở mức thấp và đường truyền tải gặp khó khăn trong quá trình xây dựng bởi vướng đền bù, việc phải cắt giảm công suất các nhà máy năng lượng tái tạo diễn ra thường xuyên, thậm chí có những nhà máy bị cắt giảm bình quân lên đến 20% công suất. Việc điện mặt trời đối mặt với chuyện rà soát lại khi nhiều dự án không đủ hồ sơ theo yêu cầu tại thời điểm bắt đầu bán điện nhận tiền cũng đang làm nản lòng các đầu tư năng lượng tái tạo.

Trong bối cảnh điện gió, nhất là điện gió ngoài khơi đang đón nhận sự quan tâm của các “đại bàng” trên thế giới, đồng thời nhiều doanh nghiệp chờ mong có chính sách để tiếp tục triển khai điện mặt trời mái nhà nhằm đạt chứng chỉ xanh khi xuất hàng sang các thị trường phát triển, ông Thịnh thẳng thắn cho rằng, “đại bàng có ở lại làm tổ hay không phụ thuộc rất nhiều vào cơ chế, chính sách và môi trường đầu tư của chúng ta”.

Điện khí: Lúng túng không ai muốn giải

Các nhà đầu tư của Dự án LNG Hải Lăng mới đây đã đề xuất UBND tỉnh Quảng Trị cho phép điều chỉnh chủ trương đầu tư và giấy chứng nhận đầu tư, hỗ trợ duy trì tiến độ của Dự án trong Quy hoạch Điện VIII, hỗ trợ nhà đầu tư khi đàm phán với Chính phủ sau khi hoàn thành nghiên cứu khả thi.

Sở dĩ có đề nghị này là bởi Dự thảo Quy hoạch Điện VIII chỉ xem xét phát triển quy mô công suất 1.500 MW tại Hải Lăng, chưa xem xét các giai đoạn sau…, nên cần thiết phải xem xét điều chỉnh mặt bằng, diện tích đất phù hợp với quy mô công suất, điều chỉnh các cơ sở pháp lý đã đạt được để có cơ sở phê duyệt nghiên cứu khả thi.

Dự án LNG Hải Lăng đã làm lễ khởi công hợp phần kỹ thuật vào tháng 1/2022 sau khi được Thủ tướng Chính phủ đồng ý bổ sung giai đoạn I vào Quy hoạch Điện VII điều chỉnh, quy mô công suất 1.500 MW, tiến độ vận hành năm 2026-2027. Các giai đoạn tiếp theo sẽ được xem xét cụ thể trong Quy hoạch Phát triển điện lực quốc gia thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 (Quy hoạch Điện VIII).

Do Quy hoạch Điện VIII chưa được phê duyệt, nên phương án đấu nối chưa thể xác định, nếu kéo dài chuyện này, sẽ ảnh hưởng đến tiến độ thỏa thuận đấu nối và các thỏa thuận chuyên ngành điện. Đồng thời, các bên chưa xác định được trách nhiệm đầu tư đường dây truyền tải (Tập đoàn Điện lực Việt Nam hay nhà đầu tư), cũng như sự đồng bộ trong quá trình triển khai nhà máy điện và đường dây truyền tải.

Dự án LNG Hải Lăng chỉ là một trong số rất nhiều dự án điện khí LNG đã được bổ sung vào Quy hoạch Điện VII điều chỉnh trước đó, nhưng tới giờ vẫn chưa nhìn thấy ngày khởi công nhà máy chính, chưa nói tới thời gian hoàn thành và đưa vào vận hành. Cả 16 dự án điện khí LNG có kế hoạch phát triển tới năm 2030 có cùng dòng ghi chú “khó khăn trong đàm phán hợp đồng mua bán điện và thu xếp vốn thực hiện dự án”.

Với các dự án IPP (dự án đầu tư xây dựng nguồn điện không sử dụng vốn ngân sách nhà nước để đầu tư, khai thác và bán điện theo quy định của pháp luật về điện lực) có sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài gồm Bạc Liêu của DOE, Long An 1&2 của Liên danh VinaCapital và GS Energy, Quảng Trị của Liên danh T&T và Tổ hợp nhà đầu tư Hàn Quốc, rủi ro thường gặp được Bộ Công thương nhắc tới là tổ chức cho vay vốn đưa ra yêu cầu bảo lãnh ngặt nghèo của Chính phủ, nhiều khi vượt quá khung khổ pháp lý hiện hành.

Đơn cử, Dự án LNG Bạc Liêu được cấp quyết định chủ trương đầu tư và giấy chứng nhận đăng ký đầu tư vào tháng 1/2020, nhưng tới nay, gần 3 năm trôi qua mà vẫn chưa biết bao giờ có thể kết thúc đàm phán các hợp đồng liên quan, cũng như xử lý xong các câu hỏi mà nhà đầu tư đưa ra và đã được tập hợp gửi Tổ công tác đặc biệt của Chính phủ hồi tháng 9/2021.

Việc tới nay chưa thấy cơ quan chức năng nào đứng ra xử lý các kiến nghị này để phá rào cản cũng cho thấy thực tế là, nếu Dự án LNG Bạc Liêu không thông, toàn bộ các dự án điện khí LNG có vốn đầu tư nước ngoài khác cũng sẽ gặp trở ngại tương tự. Như vậy, không thể hy vọng có dự án nào phát điện được ở năm 2028 như kỳ vọng hiện nay.

Điện gió ngoài khơi: Tiềm năng chờ cơ chế

Phát triển điện gió ngoài khơi phù hợp với định hướng phát triển bền vững kinh tế biển và chiến lược phát triển năng lượng xanh của Việt Nam, song vào thời điểm này, “cuộc đổ bộ” khảo sát điện gió ngoài khơi đã khiến cơ quan quản lý nhà nước lĩnh vực này trở nên bị động về chiến lược và kế hoạch.

Tới hết tháng 8/2022, cơ quan chức năng đã nhận được 55 đề xuất khảo sát điện gió ngoài khơi, với tổng công suất trên 100.000 MW. Trong số này, có 6 đề xuất của nhà đầu tư nước ngoài, 13 đề xuất của tổ chức kinh tế có vốn đầu tư nước ngoài và 36 đề xuất của nhà đầu tư trong nước. Ngoài ra, hiện còn 40 đề xuất khảo sát điện gió ngoài khơi của các nhà đầu tư trong nước được gửi tới UBND các địa phương có biển.

Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đưa ra 10 điểm được cho là “chưa có quy định” hoặc “còn nhiều cách hiểu khác nhau” ở cả mặt pháp lý lẫn góc độ kỹ thuật xung quanh việc khảo sát điện gió ngoài khơi. Bởi “chưa có quy định”, “chưa đồng nhất quan điểm”, nên trước mắt, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã đề nghị tạm dừng triển khai. Đây cũng là lựa chọn dễ nhất lúc này, vì nếu thực hiện những điều mà “pháp luật chưa quy định rõ”, thì rất khó tránh khỏi những rủi ro pháp lý có thể xảy ra về sau.

Tuy nhiên, trong nghiên cứu của nhóm tư vấn được tài trợ bởi Đại sứ quán Vương quốc Anh tại Việt Nam chỉ ra 19 rủi ro cần lưu ý trong quá trình triển khai dự án điện gió ngoài khơi, thì Chính phủ “đóng vai trò quan trọng để thúc đẩy sự phát triển của thị trường điện gió ngoài khơi tại Việt Nam”, có thể hóa giải những quan ngại của nhà đầu tư, cũng như các bên cho vay trong nước và quốc tế trong quá trình phát triển điện gió ngoài khơi.

Song đáp án cho câu hỏi làm thế nào và bao giờ có khung pháp lý rõ ràng cho dự án điện gió ngoài khơi lại chưa xác định được. Trong khi đó, muốn các dự án điện gió ngoài khơi hoạt động vào năm 2030, thì công tác chuẩn bị phải được triển khai quyết liệt, khoa học từ 6-8 năm trước.

Chỉ khi có khung pháp lý rõ ràng, công tác chuẩn bị cẩn thận, thì mới kỳ vọng biến tiềm năng điện gió ngoài khơi thành năng lượng xanh, góp phần thực hiện mục tiêu Net Zero (phát thải bằng 0) của Việt Nam vào năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ cam kết tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP26).

Khung giá không biến động

EVN vừa trình lại Bộ Công thương khung giá điện cho các dự án năng lượng tái tạo dở dang.

Trước đó, ngày 28/12/2022, Bộ Công thương đã có văn bản chỉ đạo EVN rà soát, tính toán lại khung giá và trình Bộ, do các kết quả tính toán trước đó chưa kèm theo hồ sơ tài liệu minh chứng, thuyết minh về các phương án và chưa phù hợp với quy định tại Thông tư 15/2022/TT-BCT quy định phương pháp xây dựng khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp (Thông tư 15).

Sau đó, ngày 29/12/2022, Bộ Công thương lại nhắc lãnh đạo EVN vì chưa nhận được hồ sơ đề nghị phê duyệt khung giá phát điện của EVN theo quy định của Thông tư 15.

Ngày 30/12/2022, Công ty Mua bán điện (EPTC) đã có bản tính mới nhất, báo cáo EVN việc tính toán khung giá phát điện này.

Theo đối chiếu của Báo Đầu tư, trong lần trình mới nhất này, chỉ có nhà máy điện gió trên biển là có biến động về khung giá theo hướng giảm xuống một chút. Còn lại, các loại hình năng lượng tái tạo khác vẫn giữ nguyên mức giá như EVN đã trình trước đó.

EPTC cũng cho hay, tính ngày 16/12/2022, EPTC đã nhận được hồ sơ của 102 nhà máy điện mặt trời (4 nhà máy điện mặt trời nổi và 98 nhà máy điện mặt trời mặt đất) và 109 nhà máy điện gió (35 nhà máy điện gió trên biển và 74 nhà máy điện gió trong đất liền).

Trong lần tính toán đầu tiên, EVN đã gửi công văn tới hơn 240 nhà máy năng lượng tái tạo đề nghị cung cấp thông tin và tới ngày 16/11/2022, khi EVN chốt thông tin phục vụ tính toán khung giá đã đệ trình lần đầu, chỉ có 99 nhà máy điện mặt trời (95 nhà máy điện mặt trời mặt đất; 4 nhà máy điện mặt trời nổi) trong tổng số 147 nhà máy điện mặt trời đã ký Hợp đồng mua bán điện với EVN cung cấp thông tin. Đồng thời, có 109 nhà máy điện gió trong tổng số 146 nhà máy điện gió đã ký Hợp đồng mua bán điện với EVN cung cấp thông tin.

Căn cứ bộ số liệu do các nhà đầu tư cung cấp tính đến ngày 16/12/2022, EPTC đã tính toán khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp theo quy định tại Thông tư 15 cho các nhà máy điện và quy đổi về mức chuẩn (50 MWp với điện mặt trời và 50 MW với điện gió), tương ứng với từng loại hình nhà máy điện mặt trời mặt đất, điện mặt trời nổi, điện gió trong đất liền, điện gió trên biển.

Bản tính toán tháng 1/2023 của EVN cũng dựa trên một số tiêu chí như tỷ lệ vốn góp chủ sở hữu/vốn vay là 30/70; tỷ lệ chi phí vận hành, bảo dưỡng cố định trong suất đầu tư từ 1,5 đến 2%, tùy loại hình; thời gian trả nợ bình quân là 10 năm; tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên phần vốn góp chủ sở hữu là 12%.

Hết hấp dẫn

“Nếu giá điện thấp như này, lại bằng VND nữa thì nhiều nhà đầu tư năng lượng tái tạo sẽ nản” là nhận xét của một số doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực năng lượng tái tạo khi trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư.

Lý giải thực tế này, một doanh nghiệp đã đầu tư 3 dự án điện mặt trời và 2 dự án điện gió đều đã đi vào hoạt động cho hay, nếu giá điện tính theo USD thì ít ra còn được, chứ tính theo VND đã thấp, lại cộng thêm tỷ lệ trượt giá nữa, thì rất khó có hiệu quả.

Sự rôm rả trong các nhóm đầu tư năng lượng tái tạo hay trên các diễn đàn về năng lượng tái tạo trước đây khi “nhà nhà làm năng lượng tái tạo” giờ đã nhạt hẳn hoặc nếu có thì chủ yếu là của mấy doanh nghiệp có dự án dở dang chuyển tiếp và đang kỳ vọng “bán lúa non”.

“Một số nhà đầu tư có dự án xin nằm trong quy hoạch điện mới rất mong có khung giá, nhưng theo hướng để bán thu tiền, chứ không mặn mà làm tiếp lâu dài”, một nhà đầu tư nhận xét.

Từng chia sẻ với phóng viên Báo Đầu tư rằng, việc các mức giá EVN đề xuất hồi tháng 11/2022 sẽ khiến “các dự án trễ mốc thời gian bị thiệt thòi quá lớn so với các dự án về kịp, khi giá giảm khoảng 25%”, ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và Điện mặt trời Bình Thuận mới cho hay, đầu tư vào năng lượng tái tạo nếu nhìn vào các khung giá mới được đề xuất này thì thấy rất khó khăn.

“Đầu vào không giảm mấy, mà đầu ra giảm sâu quá. Chưa kể, lưới điện không đảm bảo tiêu thụ hết, nên sẽ không nhiều nhà đầu tư mặn mà”, ông Thịnh nhận xét.

Trước đó, ông Thịnh đã tính toán rằng, do lãi vay ngoại tệ đang cao hơn rất nhiều, với LIBOR tăng từ mức 0,15% (năm 2020) lên gần 4% (cuối năm 2022). Nên nếu cộng tất cả các khoản lãi và phí, vay USD ở nhiều dự án đã lên tầm 9%, tức là gấp 2 lần so với mức 4,62% trong báo cáo của EVN. Còn vay nội tệ cũng không thể có mức dưới 10%. Như vậy, do nghiên cứu khả thi được lập đẹp để dễ được phê duyệt, nên khi chuyển các báo cáo này cho EVN để lấy các thông số đầu vào chính, đưa ra mức giá chuyển tiếp, thì đương nhiên, EVN đề xuất mức giá mua thấp là phù hợp, nhưng lại không đúng thực tế.

Ở một khía cạnh khác, PGS-TS Bùi Xuân Hồi, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Điện lực miền Nam, thành viên Hội đồng Tư vấn xây dựng khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp cho hay, để xây dựng khung giá theo Thông tư 15, cần phải xác định rõ “nhà máy chuẩn” theo các khái niệm, định nghĩa trong Thông tư và phải bảo vệ được phương án “nhà máy chuẩn”, được hội đồng thông qua, được Bộ Công thương chấp nhận, từ đó mới thực hiện các tính toán định lượng và chi tiết.

Hiện nay, khung giá do EVN đề xuất được xây dựng theo yêu cầu của Cục Điều tiết đang nêu các phương án và đề xuất các phương án, nhưng không có các biện luận, luận giải để nói rằng, đề xuất đó là đề xuất theo “nhà máy chuẩn” mà Thông tư 15 đã đưa ra.

“Chưa nói việc tính toán đó là đúng hay sai, nhưng việc thiếu thiết kế để xây dựng “nhà máy chuẩn” sẽ rất khó để Bộ lấy kết quả này ban hành các văn bản pháp lý về khung giá, làm cơ sở cho các bước triển khai sau đó”, PGS-TS Bùi Xuân Hồi nhận xét.

Giá đã có

Bộ Công thương đã có Quyết định số 21/QĐ-BCT ngày 7/1/2023, ban hành khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp và có hiệu lực luôn từ ngày ký.

Như vậy các nhà máy điện mặt trời, điện gió đang đầu tư dở dang mà chưa kịp hoà lưới điện sẽ tiến hành đàm phán với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) theo khung giá này để chốt được việc mua bán điện, vốn đã dở dang từ 1/11/2021 với các dự án điện gió và từ 1/1/2021 với các dự án điện mặt trời.

Trước đó, ngày 28/12/2022, Bộ Công thương đã có văn bản chỉ đạo EVN rà soát, tính toán lại khung giá và trình Bộ, do các kết quả tính toán trước đó chưa kèm theo hồ sơ tài liệu minh chứng, thuyết minh về các phương án và chưa phù hợp với quy định tại Thông tư 15/2022/TT-BCT quy định phương pháp xây dựng khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp (Thông tư 15).

Sau đó, ngày 29/12/2022, Bộ Công thương lại nhắc lãnh đạo EVN vì chưa nhận được hồ sơ đề nghị phê duyệt khung giá phát điện của EVN theo quy định của Thông tư 15.

Ngày 30/12/2022, Công ty Mua bán điện (EPTC) đã có bản tính mới nhất, báo cáo EVN việc tính toán khung giá phát điện này và ngày 6/1/2023, EVN đã trình lại Bộ Công thương khung giá điện cho các dự án năng lượng tái tạo dở dang.

EPTC cũng cho hay, tính ngày 16/12/2022, EPTC đã nhận được hồ sơ của 102 nhà máy điện mặt trời (4 nhà máy điện mặt trời nổi và 98 nhà máy điện mặt trời mặt đất) và 109 nhà máy điện gió (35 nhà máy điện gió trên biển và 74 nhà máy điện gió trong đất liền).

Trong lần tính toán đầu tiên, EVN đã gửi công văn tới hơn 240 nhà máy năng lượng tái tạo đề nghị cung cấp thông tin và tới ngày 16/11/2022, khi EVN chốt thông tin phục vụ tính toán khung giá đã đệ trình lần đầu, chỉ có 99 nhà máy điện mặt trời (95 nhà máy điện mặt trời mặt đất; 4 nhà máy điện mặt trời nổi) trong tổng số 147 nhà máy điện mặt trời đã ký Hợp đồng mua bán điện với EVN cung cấp thông tin. Đồng thời, có 109 nhà máy điện gió trong tổng số 146 nhà máy điện gió đã ký Hợp đồng mua bán điện với EVN cung cấp thông tin.

Căn cứ bộ số liệu do các nhà đầu tư cung cấp tính đến ngày 16/12/2022, EPTC đã tính toán khung giá phát điện nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp theo quy định tại Thông tư 15 cho các nhà máy điện và quy đổi về mức chuẩn (50 MWp với điện mặt trời và 50 MW với điện gió), tương ứng với từng loại hình nhà máy điện mặt trời mặt đất, điện mặt trời nổi, điện gió trong đất liền, điện gió trên biển.

Bản tính toán tháng 1/2023 của EVN cũng dựa trên một số tiêu chí như tỷ lệ vốn góp chủ sở hữu/vốn vay là 30/70; tỷ lệ chi phí vận hành, bảo dưỡng cố định trong suất đầu tư từ 1,5 đến 2%, tùy loại hình; thời gian trả nợ bình quân là 10 năm; tỷ suất lợi nhuận sau thuế trên phần vốn góp chủ sở hữu là 12%.

Như vậy, svới mức giá mà EVN trình, mức giá ở Quyết định 21/QĐ-BCT tiếp tục thấp hơn một chút.

Nhà đầu tư bớt nhiệt huyết

“Nếu giá điện thấp như này, lại bằng VND nữa thì nhiều nhà đầu tư năng lượng tái tạo sẽ nản” là nhận xét của một số doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực năng lượng tái tạo khi trao đổi với phóng viên Báo Đầu tư.

Lý giải thực tế này, một doanh nghiệp đã đầu tư 3 dự án điện mặt trời và 2 dự án điện gió đều đã đi vào hoạt động cho hay, nếu giá điện tính theo USD thì ít ra còn được, chứ tính theo VND đã thấp, lại cộng thêm tỷ lệ trượt giá nữa, thì rất khó có hiệu quả.

Sự rôm rả trong các nhóm đầu tư năng lượng tái tạo hay trên các diễn đàn về năng lượng tái tạo trước đây khi “nhà nhà làm năng lượng tái tạo” giờ đã nhạt hẳn hoặc nếu có thì chủ yếu là của mấy doanh nghiệp có dự án dở dang chuyển tiếp và đang kỳ vọng “bán lúa non”.

“Một số nhà đầu tư có dự án xin nằm trong quy hoạch điện mới rất mong có khung giá, nhưng theo hướng để bán thu tiền, chứ không mặn mà làm tiếp lâu dài”, một nhà đầu tư nhận xét.

Từng chia sẻ với phóng viên Báo Đầu tư rằng, việc các mức giá EVN đề xuất hồi tháng 11/2022 sẽ khiến “các dự án trễ mốc thời gian bị thiệt thòi quá lớn so với các dự án về kịp, khi giá giảm khoảng 25%”, ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch Hiệp hội Điện gió và Điện mặt trời Bình Thuận mới cho hay, đầu tư vào năng lượng tái tạo nếu nhìn vào các khung giá mới được đề xuất này thì thấy rất khó khăn.

“Đầu vào không giảm mấy, mà đầu ra giảm sâu quá. Chưa kể, lưới điện không đảm bảo tiêu thụ hết, nên sẽ không nhiều nhà đầu tư mặn mà”, ông Thịnh nhận xét.

Trước đó, ông Thịnh đã tính toán rằng, do lãi vay ngoại tệ đang cao hơn rất nhiều, với LIBOR tăng từ mức 0,15% (năm 2020) lên gần 4% (cuối năm 2022). Nên nếu cộng tất cả các khoản lãi và phí, vay USD ở nhiều dự án đã lên tầm 9%, tức là gấp 2 lần so với mức 4,62% trong báo cáo của EVN. Còn vay nội tệ cũng không thể có mức dưới 10%. Như vậy, do nghiên cứu khả thi được lập đẹp để dễ được phê duyệt, nên khi chuyển các báo cáo này cho EVN để lấy các thông số đầu vào chính, đưa ra mức giá chuyển tiếp, thì đương nhiên, EVN đề xuất mức giá mua thấp là phù hợp, nhưng lại không đúng thực tế.

Dẫu vậy, cũng có ý kiến cho rằng, khung giá mới được đưa ra tại Quyết định 21/QĐ-BCT chưa đủ tính thuyết phục.

Theo các ý kiến này, nhẽ ra phải xác định rõ “nhà máy chuẩn” theo các khái niệm, định nghĩa trong Thông tư 15 và phải bảo vệ được phương án “nhà máy chuẩn”, được cơ quan quản lý nhà nước chấp nhận, rồi từ đó mới thực hiện các tính toán định lượng và chi tiết

Vừa qua, khung giá do EVN đề xuất được xây dựng theo yêu cầu của Cục Điều tiết nêu các phương án và đề xuất các phương án, nhưng không có các biện luận, luận giải để nói rằng, đề xuất đó là đề xuất theo “nhà máy chuẩn” mà Thông tư 15 đã đưa ra.

“Các nhà máy điện năng lượng tái tạo thuộc nhóm chuyển tiếp không ở cùng một vùng bức xạ, vùng gió. Điều đó có nghĩa là không có kết quả về sản lượng điện năng phát giống nhau. Như vậy sẽ không thể có một chuẩn tính toán theo phương pháp bình quân hay phương pháp phân bố chuẩn để làm 1 khung giá thương thảo được. Chỉ như vậy thôi đã thấy rằng một khung giá là chưa hợp lý. Điều này có thể tạo ra nguy cơ kiện tụng hoặc đẩy sự phức tạp hoàn toàn vào quá trình thương thảo giữa các nhà máy này và EVN”, một chuyên gia nhận xét.

Các mức giá cụ thể theo Quyết định 21/QĐ-BCT

Ông Yoo Dong Ho, Trưởng Văn phòng Hà Nội Công ty Luật JIPYONG LLC (Hàn Quốc)

Việt Nam, được mệnh danh là “cường quốc sản xuất mới”, đã đi đúng hướng để đạt được tỷ lệ tăng trưởng như trước thời kỳ Covid-19. Mặc dù viễn cảnh về kinh tế toàn cầu ngày càng khó đoán định và xung đột giữa Nga vào Ukraine chưa có dấu hiệu sẽ sớm giảm leo thang, tăng trưởng GDP của Việt Nam vào năm 2023 vẫn được các chuyên gia dự báo là cao nhất Đông Nam Á. Tuy phải đối mặt với nhiều bất ổn khó lường, Việt Nam vẫn là một trong những thị trường M&A hấp dẫn nhất đối với các nhà đầu tư nước ngoài. 

Tương lai tăng trưởng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo

Trong khi bất động sản, ngân hàng và tài chính, bán lẻ, logistics, chăm sóc sức khỏe và xây dựng tiếp tục là các lĩnh vực nổi trội thu hút các thương vụ M&A, thì năng lượng tái tạo đang dần xây dựng nền móng tại Việt Nam.

Với việc Chính phủ ban hành Quy hoạch Phát triển điện lực quốc gia VII (Quy hoạch điện 7), các chính sách của Việt Nam ngày càng có xu hướng khuyến khích đầu tư, đặc biệt là trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Việc Bộ Công thương Việt Nam đưa ra mức giá điện ưu đãi feed-in-tariff (FiT) vào năm 2017 đã đóng góp đáng kể vào làn sóng M&A trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Theo số liệu thống kê năm 2020 của Global Economy, Việt Nam đã vươn lên đứng thứ 16 trên toàn cầu về công suất điện năng lượng tái tạo, với 34,59 triệu KW, trong khi mức trung bình của thế giới chỉ là 14,58 triệu KW.

Trước những diễn biến trên, các nhà đầu tư nước ngoài đang hướng sự quan tâm đến Việt Nam để có được vị thế trên thị trường năng lượng trong nước. Trong giai đoạn 2018-2020, Super Energy Corporation Public Company (Thái Lan) bắt đầu tạo dựng ảnh hưởng của mình bằng cách từng bước mua lại nhiều nhà máy năng lượng mặt trời ở miền Nam Việt Nam. Theo báo cáo tài chính hợp nhất nửa đầu năm 2022 đệ trình Ủy ban Chứng khoán và Giao dịch Thái Lan, Super Energy Corporation Public Company hiện sở hữu 18 công ty về năng lượng tại Việt Nam.

Vào tháng 9/2022, EDP Renewables (Singapore) đã hoàn tất thương vụ trị giá 284 triệu USD để mua lại 2 nhà máy điện mặt trời (tổng công suất 255 MWp) tại tỉnh Ninh Thuận từ Tập đoàn Xuân Thiện. Thương vụ diễn ra sau khi công ty này mua lại Sunseap vào tháng 2/2022 trong một thương vụ khác trị giá 785 triệu USD để sở hữu nhiều dự án điện khác nhau ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, trong đó có một số dự án ở Việt Nam (theo Sunseap.com).

Sau cam kết của Việt Nam về giảm phát thải ròng về “0” vào năm 2050 tại Hội nghị lần thứ 26 Các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về Biến đổi khí hậu (COP26), năng lượng tái tạo được coi là một trong những giải pháp quan trọng nhất. Đề xuất mới nhất của Bộ Công thương về Quy hoạch điện 8 dường như đã bật “đèn đỏ” đối với việc phát triển các dự án năng lượng mặt trời mới cho đến sau năm 2030. Tuy nhiên, dòng vốn đầu tư vẫn sẽ tiếp tục được chào đón vào các dự án phát triển điện gió.

Công nghệ là “con gà đẻ trứng vàng” mới

Thương vụ 44 tỷ USD giữa Elon Musk và Twitter được cho là điểm nhấn của M&A toàn cầu trong năm nay. Dù vậy, công nghệ từ lâu đã trở thành lĩnh vực nóng của M&A và Việt Nam cũng không phải là ngoại lệ.

Dữ liệu cho thấy, trong vài năm gần đây, công nghệ đã phát triển mạnh mẽ và trở thành một trong những lĩnh vực quan trọng nhất của nền kinh tế Việt Nam, trải rộng trong các mảng thương mại điện tử, AI, fintech. Một số kỳ lân công nghệ đáng chú ý là VNG, VNPay, Sky Mavis, MoMo.

Năm 2019, một thương vụ fintech mang tính “đình đám” đã được khép lại sau khi VNLife (công ty mẹ của VNPay) đạt được cam kết rót vốn 300 triệu USD từ Quỹ GIC (của Chính phủ Singapore) và Quỹ Softbank Vision Fund.

Năm 2021, ông lớn trên nền tảng thương mại điện tử – Tiki đã gọi vốn thành công 258 triệu USD trong vòng gọi vốn series E từ 6 nhà đầu tư, trong đó có một vài cái tên như AIA Group, Mirae Asset – Naver Asia Growth Fund, STIC Investment, Taiwan Mobile Co., Ltd.

Cùng năm 2021, Sky Mavis (cha đẻ của Axie Infinity, trò chơi kỹ thuật số dựa trên blockchain đầu tiên ở Đông Nam Á) đã gọi được 152 triệu USD trong vòng gọi vốn series B từ các công ty đầu tư như Andreessen Horowitz, Accel Partners và Paradigm. Trước đó, tỷ phú người Mỹ Mark Cuban cũng đã cùng các nhà đầu tư khác rót 7,5 triệu USD vào kỳ lân công nghệ này trong một vòng gọi vốn series A.

Trong năm nay, SeaTown Private Capital Master Fund (thành viên của Temasek Holdings, Singapore) đã đầu tư 50 triệu USD vào OnPoint – một công ty hỗ trợ thương mại điện tử đứng sau tất cả các nền tảng tên tuổi như Lazada, Tiki, Shopee.

Các nhà đầu tư Hàn Quốc vẫn tập trung vào các dự án bất động sản

Diễn biến chung của thị trường bất động sản Việt Nam có thể sẽ tiếp tục chậm chạp, một số dự án bất động sản quy mô lớn của các chủ đầu tư tên tuổi trong nước bị đình trệ, một phần do Chính phủ kiểm soát chặt chẽ tín dụng ngân hàng sau hàng loạt vụ bê bối đầu cơ đất đai.

Dù vậy, nhìn một cách tích cực, một số nhà đầu tư nước ngoài, đáng chú ý là những nhà đầu tư đến từ Hàn Quốc, coi đây là một cơ hội tuyệt vời. Khi nhu cầu về không gian kho bãi và trung tâm phân phối đang gia tăng trong bối cảnh chuỗi cung ứng được dự đoán sẽ chuyển dịch ra khỏi Trung Quốc, các tập đoàn lớn của Hàn Quốc, như Samsung và CJ, đang quyết tâm dẫn đầu trong việc phát triển cơ sở hạ tầng hậu cần hiện đại, tiết kiệm năng lượng.

Daewoo E&C, công ty xây dựng hàng đầu của Hàn Quốc và là chủ đầu tư của Khu đô thị Tây Hồ Tây (Starlake) tại Hà Nội, đang khẩn trương đa dạng hóa các dự án của mình, bao gồm cả các dự án khu phức hợp đa năng và thành phố thông minh. Tập đoàn Lotte, gã khổng lồ bán lẻ của Hàn Quốc, đang dồn nguồn lực và tài lực cho các dự án Lotte Eco Smart City Thủ Thiêm và Lotte Mall Hà Nội.

Korea Land and Housing Corporation (LH), tập đoàn nhà nước của Hàn Quốc về bất động sản, dự kiến sẽ tổ chức Lễ động thổ Dự án khu công nghiệp sạch với quy mô hơn 140 ha tại Khu công nghiệp và đô thị dịch vụ Lý Thường Kiệt, tỉnh Hưng Yên.

Xung đột Nga – Ukraine và chính sách Zero-Covid của Trung Quốc có thể mở ra cánh cửa cho các cơ hội xuất khẩu nguyên liệu thô và logistics

Tại Việt Nam, cuộc xung đột Nga – Ukraine dường như không ảnh hưởng trực tiếp đến môi trường đầu tư trong nước và dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài, bởi lẽ tỷ trọng đầu tư của các nước này chỉ chiếm 0,2 – 0,3% tổng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam tính đến cuối năm 2021 (theo Tổng cục Thống kê Việt Nam).

Xung đột liên tục giữa Nga và Ukraine đã dẫn đến khủng hoảng năng lượng, lạm phát tác động đến chi phí hàng hóa, logistics và sự biến động trên thị trường chứng khoán toàn cầu. Nga và Ukraine là những nhà xuất khẩu hàng đầu các loại ngũ cốc chính (như ngô, lúa mì…) sang EU, Trung Đông và Bắc Phi. Nếu tình trạng thiếu hụt chuỗi cung ứng tiếp tục diễn ra, các quốc gia cần sớm tìm ra các giải pháp thay thế và Việt Nam có thể cân nhắc tận dụng các cơ hội nảy ra từ các thị trường mới về thực phẩm và nông sản.

Kết quả của cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung vào đầu năm 2018, tiếp đó là chính sách Zero-Covid nghiêm ngặt được Trung Quốc áp dụng đã khiến các nhà sản xuất bắt đầu dịch chuyển từ Trung Quốc sang các nước khác, trong đó có nước láng giềng Việt Nam. Dưới ảnh hưởng này, dự kiến dịch vụ logistics sẽ được phát triển hơn.

Đi trước đón đầu, nhiều nhà đầu tư đã bắt đầu đầu tư nhiều hơn vào lĩnh vực logistics. Năm 2018, Tập đoàn tài chính Mirae và Naver (Hàn Quốc) đã mua lại 2 trung tâm logistics tại Khu công nghiệp Yên Phong (Bắc Ninh) trong một thương vụ trị giá 47 triệu USD.

Năm 2019, Sumitomo cùng với Suzuyo và một quỹ đầu tư khác đã chi 4 tỷ yên (khoảng 37 triệu USD) để mua lại 10% vốn cổ phần của Gemadept JSC (công ty hàng đầu trong lĩnh vực khai thác cảng và hậu cần). Symphony International Holdings mua lại cổ phần của Indo Tran Logistics trong một thương vụ trị giá 42,6 triệu USD.

Năm 2020, Ryobi Logistics Việt Nam (thành viên của Tập đoàn Ryobi, Nhật Bản) mua lại 16,8 triệu cổ phiếu mới và trở thành người nắm giữ 23,7% vốn của Transimex (TMS) – một trong những nhà cung cấp dịch vụ logistics lớn nhất Việt Nam.

Những thách thức của Chính phủ Việt Nam trong việc khuyến khích M&A

Tuy nhiên, những rào cản và trở ngại không cần thiết trong khuôn khổ pháp lý có thể cản trở hoạt động M&A tại Việt Nam. Ví dụ, Luật Cạnh tranh 2018 ra đời đã gia tăng sự giám sát của các cơ quan quản lý trong các giao dịch M&A. Luật mới đặt ra các ngưỡng kiểm soát tập trung kinh tế khá chặt chẽ, yêu cầu nhiều loại giao dịch M&A thuộc mọi lĩnh vực phải được cơ quan nhà nước thông qua, ngay cả khi giao dịch đó có tác động không đáng kể đến các thị trường liên quan. Điều này có thể trì hoãn việc kết thúc giao dịch trong nhiều tháng, hơn nữa có thể làm mất đi các chi phí cơ hội của nhà đầu tư.  

Trong bối cảnh lạm phát và suy thoái kinh tế toàn cầu đang cận kề, việc đầu tư vào các dự án mới ở Việt Nam có thể gặp một số khó khăn trong vài năm tới, chủ yếu do việc gia tăng lãi suất và giảm giá trị định giá vốn chủ sở hữu. Nhiều nhà đầu tư nước ngoài, do gặp trở ngại từ chi phí đi vay để tài trợ cho các giao dịch M&A tăng cao, đang phải tạm dừng cuộc chơi và cố gắng tìm cách thu lợi từ các mức lãi suất cao hơn ở nước sở tại.

Mặc dù sự chững lại của thị trường M&A Việt Nam là điều không thể tránh khỏi, nhưng chúng tôi hy vọng, suy thoái kinh tế tại Việt Nam trong tương lai sẽ chỉ diễn ra trong thời gian ngắn trước khi thị trường – như một chiếc lò xo bị nén – bung ra bởi nhu cầu ngày càng tăng cao ở cả trong và ngoài cường quốc sản xuất mới này.