Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ để bước vào một kỷ nguyên mới, Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng đã xác định những mục tiêu và nhiệm vụ cốt lõi nhằm thúc đẩy sự phát triển toàn diện của đất nước. Một trong những hướng đi quan trọng được nhấn mạnh là phát triển kinh tế tư nhân, được coi là một động lực then chốt cho sự tăng trưởng kinh tế. Chính quyền địa phương ở cả hai cấp hành chính đang tích cực hỗ trợ và tạo điều kiện thuận lợi để khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ.

Hiến pháp Việt Nam đã thiết lập một khuôn khổ pháp lý quan trọng, tạo tiền đề cho sự phát triển của kinh tế tư nhân cũng như toàn bộ nền kinh tế. Trong hành trình vươn lên của dân tộc, Báo chí Cách mạng Việt Nam đã và đang giữ vai trò nòng cốt trong việc tuyên truyền và cổ vũ cho các phong trào đổi mới, phát triển, góp phần xây dựng một xã hội tiến bộ và hiện đại.

Để hiện thực hóa mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, việc triển khai hiệu quả và kịp thời vốn đầu tư công là một yếu tố then chốt. Chính phủ đã và đang chỉ đạo quyết liệt các cơ quan, đơn vị chức năng nhằm thực hiện tốt nhiệm vụ này, đảm bảo nguồn vốn được phân bổ và sử dụng một cách hiệu quả, tránh lãng phí và thất thoát.

Lộ trình sắp tới với việc ban hành Luật Đất đai 2024 được kỳ vọng sẽ tạo ra một hành lang pháp lý quan trọng, đẩy mạnh sự phát triển kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân. Qua đó, đất nước có thể khai thác tối đa tiềm năng, lợi thế của mình để tăng tốc trên con đường phát triển.

Gần đây, cơn bão số 3 đã ảnh hưởng đến nhiều khu vực, gây ra những thiệt hại về người và tài sản. Công tác ứng phó với thiên tai luôn được coi là nhiệm vụ quan trọng, cấp thiết, đòi hỏi sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị và tinh thần cảnh giác cao độ của người dân.

Association of Southeast Asian Nations (ASEAN) cũng đang là một đối tác quan trọng trong việc thúc đẩy hợp tác kinh tế và phát triển. Thông qua các hoạt động hợp tác này, Việt Nam có thể tiếp cận những nguồn lực mới, mở rộng thị trường và tăng cường vị thế trên trường quốc tế.

Bên cạnh những thành tựu đạt được, công tác phòng chống tham nhũng, khiếu nại tố cáo cũng được coi là nhiệm vụ trọng tâm, đòi hỏi nỗ lực không ngừng của toàn bộ hệ thống chính trị. Các biện pháp kỷ luật, trong đó có hình thức kỷ luật cảnh cáo, đã được áp dụng để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm trong bộ máy hành chính, qua đó nâng cao niềm tin của nhân dân đối với chính quyền.

Trong lĩnh vực thể thao, Giải Cầu lông toàn quốc đã trở thành một sự kiện thường niên, đóng vai trò quan trọng trong việc khuyến khích phong trào rèn luyện sức khỏe và phát triển thể thao ở cấp độ cơ sở. Đây cũng là hoạt động thiết thực hướng tới việc xây dựng một xã hội năng động, tiến bộ.

Mới đây, Báo Thanh tra và Thanh tra Chính phủ đã công bố kết luận thanh tra, góp phần quan trọng vào việc tăng cường minh bạch và công khai trong hoạt động của bộ máy hành chính. Qua đó, các tồn tại, hạn chế được chỉ ra và có những giải pháp khắc phục, hướng tới một nền hành chính phục vụ nhân dân tốt hơn.

Cuối cùng, chuyển dịch sang kinh tế số và kinh tế xanh đang là định hướng quan trọng cho sự phát triển bền vững của đất nước. Đây cũng là một phần trong nỗ lực toàn cầu nhằm ứng phó với thách thức biến đổi khí hậu, phát triển bền vững và đảm bảo một tương lai tốt đẹp hơn cho các thế hệ tương lai.

Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo năm 2025, được Quốc hội thông qua, sẽ có hiệu lực thi hành từ ngày 1/10/2025. Một trong những điểm đáng chú ý của luật này là việc bổ sung quy định miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất để tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Cụ thể, luật bổ sung điểm m vào sau điểm l khoản 1 Điều 157 Luật Đất đai 2024 về trường hợp được miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất. Theo đó, các tổ chức, doanh nghiệp sử dụng đất để xây dựng phòng thí nghiệm, cơ sở ươm tạo công nghệ, cơ sở thực nghiệm, sản xuất thử nghiệm và cơ sở vật chất, hạ tầng dùng chung để hỗ trợ nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo sẽ được miễn hoặc giảm tiền sử dụng đất.

Các trường hợp được miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất bao gồm: sử dụng đất vào mục đích sản xuất, kinh doanh thuộc lĩnh vực ưu đãi đầu tư hoặc tại địa bàn ưu đãi đầu tư; sử dụng đất để thực hiện chính sách nhà ở, đất ở đối với người có công với cách mạng, thương binh, hộ gia đình liệt sĩ; sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, nhà lưu trú công nhân; sử dụng đất của đơn vị sự nghiệp công lập; sử dụng đất xây dựng kết cấu hạ tầng cảng hàng không, sân bay; sử dụng đất xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt chuyên dùng; sử dụng đất để thực hiện dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư; sử dụng đất làm mặt bằng xây dựng trụ sở, sân phơi, nhà kho, nhà xưởng sản xuất; sử dụng đất xây dựng công trình cấp nước sạch và thoát nước, xử lý nước thải; sử dụng đất không phải đất quốc phòng, an ninh cho mục đích quốc phòng, an ninh của doanh nghiệp quân đội, công an.

Luật Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 có hiệu lực thi hành từ ngày 1/10/2025, trừ các điều khoản có hiệu lực thi hành từ ngày 1/7/2025. Từ ngày 1/10/2025, doanh nghiệp sử dụng đất phục vụ nghiên cứu khoa học và đổi mới sáng tạo sẽ được miễn hoặc giảm tiền sử dụng đất theo quy định mới được bổ sung vào Luật Đất đai 2024.

Công việc hệ trọng này sẽ được hoàn thành ở mức độ nào phụ thuộc rất lớn vào việc ý kiến xác đáng của nhân dân được tiếp thu ra sao.

Thực tế thi hành Luật Đất đai 2013 đã bộc lộ nhiều bất cập, hạn chế, ngay từ quy định về vai trò, trách nhiệm của Nhà nước đối với đất đai

1.

Tết này bước sang tuổi 90, song bà Lê Thị Dư ở phường Quán Triều (TP. Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên) vẫn chưa quên những nhọc nhằn chồng chất trong hành trình ròng rã hàng chục năm trời cả đại gia đình bà đeo bám để giải quyết chuyện đất đai.

Dù chẳng có tranh chấp với ai, nhưng ở thời điểm hai chục năm trước, bà và gia đình 4 người con đều đã dựng vợ, gả chồng được bà chia đất làm nhà riêng vẫn không thể làm nhà kiên cố trên chính mảnh đất của mình. Nguồn cơn là vì cán bộ cơ sở không thừa nhận sự hợp pháp của toàn bộ mảnh đất hơn 1.000 m2 nằm ven Quốc lộ 3 của gia đình bà. Gửi đơn lên thành phố, lên tỉnh, bà cũng được trả lời tương tự.

Thế nhưng, nghiên cứu pháp luật về đất đai, gia đình bà không đồng tình với cách giải quyết của cơ quan chức năng. Bấy giờ, nóng lòng vì cứ mùa mưa là nước tràn hết vào những ngôi nhà tạm, con cháu phải đi thuê nhà chỗ khác, bà Dư nhờ một người quen thạo về pháp luật “lo” giúp, nhưng ròng rã cả chục năm vẫn bặt vô âm tín.

May mắn là sau đó, vị trưởng đoàn đại biểu Quốc hội của tỉnh, sau khi nhận đơn của gia đình bà, đã chuyển cho Thanh tra tỉnh xem xét lại một cách thấu tình đạt lý, bà mới có thể xây ngôi nhà tử tế trên chính mảnh đất của mình, sau mấy chục năm ròng tốn bao công sức và cả tiền của.

Thế nên, vừa rồi nghe ti vi nói chuẩn bị lấy ý kiến nhân dân để sửa đổi Luật Đất đai, bà bảo các con, các cháu chịu khó đọc dự thảo, không góp được ý kiến thì cũng có thêm hiểu biết để sau này chẳng may có vướng mắc gì, cũng biết đường “kêu” cho đúng chỗ, kẻo tiền mất tật mang.

2.

Tiếc rằng, câu chuyện của gia đình bà Dư không phải là cá biệt. Những khiếu kiện dai dẳng, những xô xát đáng tiếc, nước mắt và cả máu cũng đã đổ trong nhiều tranh chấp đất đai.

Tất nhiên, nhiều vụ việc trong số đó có nguyên do cả từ nhận thức, hiểu biết pháp luật của người sử dụng đất, cả sự cố tình vi phạm của cán bộ ở nhiều cấp, nhưng không thể phủ nhận nguyên nhân từ những bất cập của Luật Đất đai hiện hành.

Đánh giá tình hình thi hành Luật Đất đai 2013, Bộ Tài nguyên và Môi trường, cơ quan chủ trì soạn thảo Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) chỉ ra rất nhiều bất cập, hạn chế, ngay từ quy định về vai trò, trách nhiệm của Nhà nước đối với đất đai.

Cụ thể, Luật Đất đai năm 2013 đã có một chương quy định về quyền và trách nhiệm của Nhà nước đối với đất đai, trong đó đã quy định về quyền của Nhà nước với vai trò là đại diện chủ sở hữu về đất đai và trách nhiệm của Nhà nước trong quản lý đất đai.

Tuy nhiên, các quy định ở chương này chưa bảo đảm sự tách bạch và minh định trách nhiệm chức năng đại diện chủ sở hữu đất đai của Nhà nước với chức năng thống nhất quản lý nhà nước về đất đai. Đây là một trong những nguyên nhân có thể dẫn đến tình trạng các cơ quan nhà nước có thẩm quyền lạm quyền, tiêu cực trong việc quyết định số phận pháp lý của đất đai, tiềm ẩn nguy cơ tham nhũng.

Mặt khác, quá trình triển khai thi hành Luật Đất đai trên thực tế cho thấy, theo quy định, Nhà nước có rất nhiều quyền (quyết định quy hoạch sử dụng đất, kế hoạch sử dụng đất; quyết định mục đích sử dụng đất; quy định hạn mức sử dụng đất, thời hạn sử dụng đất; quyết định thu hồi đất, trưng dụng đất; quyết định giá đất; quyết định trao quyền sử dụng đất cho người sử dụng đất; quyết định chính sách tài chính về đất đai…), nhưng thực chất lại chưa thực sự quản lý chặt chẽ được đất đai.

Một số quyền định đoạt của Nhà nước về thu hồi đất, về quyết định giá đất… chưa được thực hiện tốt tại một số địa phương; phân cấp thẩm quyền trong quản lý đất đai giữa Trung ương và địa phương còn bất cập, tồn tại do còn chưa thống nhất với phân cấp thẩm quyền của các ngành lĩnh vực khác (như thẩm quyền giao, cho thuê khu vực biển; giao, cho thuê rừng…).

Việc thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ tái định cư còn nhiều vướng mắc, chưa được kịp thời tháo gỡ, một số địa phương thực hiện còn chậm, chưa đúng quy định pháp luật, làm ảnh hưởng đến quyền lợi, đời sống và sinh kế của người có đất bị thu hồi, gây thất thoát ngân sách nhà nước…

Và còn nhiều, rất nhiều vướng mắc, bất cập, mâu thuẫn, chồng chéo khác, khó có thể kể hết.

3.

Thế nên, không phải vô cớ mà từ nhiệm kỳ trước của Quốc hội, ròng rã nhiều kỳ họp, yêu cầu sửa đổi Luật Đất đai đều được nêu trước nghị trường. Đến nay, Luật Đất đai (sửa đổi) được xác định là nhiệm vụ lập pháp quan trọng nhất của nhiệm kỳ này, bởi độ phức tạp, nhạy cảm, tác động đến mọi mặt của đời sống kinh tế – xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường của đất nước.

Thế nên, ngoại trừ Hiến pháp, Bộ luật Hình sự, Bộ luật Dân sự, thì chỉ có Luật Đất đai mới tổ chức lấy ý kiến nhân dân với một kế hoạch riêng. Và dự thảo được lấy ý kiến nhân dân cũng đã được đại biểu Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ tư, với hầu hết những điểm mới của lần sửa đổi này vẫn còn đang gây tranh luận với quan điểm nhiều chiều.

Vì thế, việc tổ chức lấy ý kiến sẽ không chỉ đơn giản là công bố công khai dự thảo và tạo ra những kênh để nhân dân góp ý. Mà đầu tiên là phải cung cấp tối đa thông tin, thậm chí phải tổ chức các buổi báo cáo theo chuyên đề để người dân hiểu được lần này có những chính sách nào được sửa đổi, sửa như thế nào và sẽ tác động ra sao đến quyền và nghĩa vụ của từng người, từng gia đình.

Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, đại biểu Tạ Văn Hạ cho rằng, để lắng nghe được ý kiến nhân dân, không nên chỉ mời đại diện, mà phải trực tiếp đến từng tổ dân phố nghe dân nói, đặc biệt là để người dân ở những vùng mà hiện đang có vướng mắc, có khiếu kiện được góp ý. Qua đó, sẽ biết được là cái gì thực tiễn đang đòi hỏi để việc sửa đổi sát với thực tiễn.

Đặc biệt, ông Tạ Văn Hạ cho rằng, Dự thảo cần hết sức tránh chuyện “tu từ”, câu chữ nghe có vẻ rất hay, nhưng dân đọc lại không hiểu được, phải chờ nghị định, chờ thông tư. Thế nhưng, nhiều khi luật thì mở, mà nghị định và thông tư lại khép.

Theo Đại biểu Trịnh Xuân An, Ủy viên chuyên trách Ủy ban Quốc phòng – An ninh của Quốc hội, trong việc lấy ý kiến nhân dân để hoàn thiện Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), sự vào cuộc của cơ quan báo chí cũng rất quan trọng. Các báo điện tử có thể mở diễn đàn để bàn sâu một số chính sách mới được người dân và doanh nghiệp quan tâm. Báo chí cũng có thể mở cuộc bình chọn về những phương án đang gây tranh cãi. Đó là kênh thông tin rất hữu ích cho người làm chính sách, trong đó có các nhà lập pháp.

Tại Nghị quyết 671/NQ-UBTVQH15 ngày 23/12/2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu, ý kiến đóng góp của nhân dân phải được tập hợp, tổng hợp đầy đủ, chính xác, khách quan và được nghiên cứu, tiếp thu, giải trình nghiêm túc để hoàn thiện Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi).

Luật Đất đai tác động tới hầu hết các ngành, lĩnh vực, chủ thể trong xã hội, nên Dự thảo Luật đang nhận được nhiều ý kiến đóng góp của nhân dân.  Ảnh: Đ.T

Quá ít thông tin

Cuối tuần qua, ngay trong ngày đi làm chính thức đầu tiên sau Tết Nguyên đán Quý Mão 2023, Phó thủ tướng Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp với các bộ, ngành liên quan về triển khai lấy ý kiến nhân dân đối với Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi (Dự thảo).

Theo Nghị quyết số 671/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân đối với Dự thảo, thời gian lấy ý kiến bắt đầu từ ngày 3/1/2023 và kết thúc vào ngày 15/3/2023.

Tức là, 1 tháng đã trôi qua. Chưa kể có tới 2 kỳ họp bất thường (lần thứ hai và lần thứ ba) của Quốc hội, thì thời gian nghỉ Tết Nguyên đán cũng khá dài, thế nên, sự khởi động lấy ý kiến nhân dân dường như chưa có gì đáng kể. Một số vị đại biểu ở cả 3 miền Bắc – Trung – Nam khi được hỏi đều có chung câu trả lời là, ra Tết, đoàn đại biểu Quốc hội mới tổ chức lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo.

Thông tin từ cuộc họp do Phó thủ tướng Trần Hồng Hà chủ trì nói trên cho thấy, đến thời điểm tổ chức cuộc họp, mới có 2 bộ và 10 tỉnh ban hành bản kế hoạch lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo.

Đại diện Tổ Biên tập Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) cũng cho biết, Ban Soạn thảo đã nhận được nhiều ý kiến đóng góp qua trang web, tập trung vào một số nội dung bồi thường, tái định cư, quy định chung, thu hồi đất, đăng ký đất đai, tài chính đất đai…

Thế nhưng, những ý kiến này cũng không được đăng tải công khai trên trang thông tin lấy ý kiến nhân dân về Luật Đất đai (sửa đổi) của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Cũng cần phải nói thêm rằng, tài liệu phục vụ việc lấy ý kiến nhân dân được công bố tại trang này chỉ gồm có Dự thảo và 2 nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ về việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân.

Trong khi đó, cơ quan chủ trì thẩm tra Dự án Luật – Ủy ban Kinh tế của Quốc hội – ở báo cáo phát hành ngày 12/12/2022 đã đề nghị cân nhắc cung cấp các báo cáo có liên quan như: Báo cáo Tổng kết thi hành Luật Đất đai năm 2013, Báo cáo Đánh giá tác động chính sách của Dự án Luật Đất đai (sửa đổi)… để nhân dân có thêm cơ sở nghiên cứu, cho ý kiến về Dự thảo Luật.

Quan điểm này cũng được nhiều vị đại biểu Quốc hội đồng tình. Bởi sửa Luật Đất đai là việc vô cùng khó khăn, phức tạp, ngay cả khi có bộ hồ sơ đầy đủ (bao gồm báo cáo tổng kết thi hành Luật Đất đai hiện hành và báo cáo đánh giá tác động của chính sách mới), thì việc góp ý vẫn là rất khó với cả chuyên gia và các vị đại biểu Quốc hội, chưa nói đến việc để đông đảo nhân dân có thể tham gia ý kiến.

Ngay từ khi Dự thảo lần đầu được công bố xin ý kiến nhân dân (quy trình bắt buộc với tất cả các dự án luật) vào giữa tháng 8/2022, có vị đại biểu đã bày tỏ: “Đăng tải lên mạng xin ý kiến nhân dân mà chỉ có Dự thảo Tờ trình và Dự thảo Luật, không có báo cáo tổng kết thi hành Luật hiện hành, không có đánh giá tác động chính sách… Như thế, thì dân nào hiểu được mà tham gia ý kiến”.

Thế nên, sốt ruột là tâm trạng không chỉ của 1 vị đại biểu Quốc hội khi mà “vào trang thông tin lấy ý kiến nhân dân về Luật Đất đai (sửa đổi) của Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa thấy có thông tin gì”.

Người dân quan tâm vấn đề gì?

Trên Cổng thông tin điện tử Quốc hội, thông tin về Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) phong phú hơn một chút. Bên cạnh Dự thảo Luật, còn có thêm tài liệu tham khảo gồm một số bài viết của các chuyên gia đề cập những vấn đề rất lớn của lần sửa đổi này, như quyền tài sản của các chủ sử dụng đất, một số vấn đề về tài chính, quản trị, quản lý đất đai – kinh nghiệm quốc tế và giá trị tham khảo cho Việt Nam…

Mục ý kiến người dân cũng đã đăng tải một số góp ý từ sau khi Dự thảo được công bố vào cuối tháng 7/2022, liên quan đến nhiều vấn đề, từ sử dụng đất nông nghiệp, bồi thường khi thu hồi đất, đến vấn đề tài chính đất đai, chính sách thuế, giải quyết khiếu nại, khiếu kiện về đất đai…

Về xác định giá đất, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, đây là vấn đề rất khó, cần phải được tiếp tục hoàn thiện để đảm bảo tính khả thi.

Dự thảo Luật nêu một trong các nguyên tắc xác định giá đất là phù hợp với giá thị trường trong điều kiện bình thường. Theo một số góp ý mới được đăng tải trong tháng 1/2023 trên Cổng thông tin điện tử Quốc hội, thì khoản này cần bổ sung quy định: “Khi có mâu thuẫn trong xác định giá đất thị trường, thì trọng tài kinh tế là cơ quan tài phán có thẩm quyền quyết định”.

Về giá đất cụ thể, ý kiến này cho rằng, cần bổ sung: “Hệ số điều chỉnh phải công khai phương pháp tính toán, phải giải trình và được tổ chức, cá nhân bị ảnh hưởng đồng thuận”.

Liên quan đến quyền và nghĩa vụ của tổ chức định giá đất, cần bổ sung quy định: “Tổ chức định giá đất phải bồi thường thiệt hại cho tổ chức, cá nhân do việc định giá đất không đúng”.

Góp ý về thuế, cử tri Quốc Bảo bày tỏ mong muốn, Ban Soạn thảo sẽ tập trung vào thuế chuyển nhượng bất động sản và thuế sử dụng bất động sản. Vì phải có 2 loại thuế này, thì mới hoàn thiện được cách định giá; có cách định giá đúng, thì mới chống được tiêu cực trong cấp quyền sử dụng đất để đầu tư.

Theo vị cử tri này, với thuế chuyển nhượng bất động sản (thuế đầu cơ), nên áp thuế suất rất cao đối với hành vi bán, chuyển nhượng nhà đất ngay sau khi tạo lập, có thể là 60%, giảm dần trong 5 năm, mỗi tháng giảm 1%, cho đến khi về 0. Thuế sử dụng bất động sản (thuế tài sản) nên thiết kế theo bậc lũy tiến phụ thuộc diện tích và loại đất…

Trong góp ý được đăng tải ngày 27/1/2023, cử tri Nguyễn Viết Đại nêu quan điểm, quy định về quyền sử dụng đất nên bổ sung: người sử dụng đất “có quyền xây dựng các công trình phụ trợ phục vụ sản xuất và bảo vệ tài sản trên đất”, do hiện nay, sau khi dồn điền đổi thửa và chuyển đổi cơ cấu sử dụng đất, người dân chuyển đổi các mô hình VAC, trồng cây dược liệu, cây ngắn ngày, cây ăn quả lâu năm quý hiếm và thực hiện sản xuất nông nghiệp chất lượng cao.

Tuy nhiên, chính sách, cơ chế rõ ràng cho việc xây dựng các công trình hỗ trợ sản xuất, các công trình phụ trợ đảm bảo canh tác là chưa có và chưa cụ thể, dẫn đến tình trạng phổ biến của cả nước hiện nay là không dám đầu tư nông nghiệp, do không được xây dựng các công trình phụ trợ sản xuất, đảm bảo an toàn trong sản xuất.

Cử tri này cho rằng, tình trạng “luật chưa hướng dẫn cụ thể – chính quyền địa phương thì trả lời chờ hướng dẫn” dẫn đến tình trạng bỏ hoang đất sau dồn điền, đổi thửa, hay các loại đất nông nghiệp khác, gây lãng phí đất; về lâu dài, đất bỏ hoang sẽ bị thoái hóa, khó cải tạo, gây lãng phí…

Vì thế, vị này mong muốn, Ban Soạn thảo Luật nghiên cứu thấu đáo thực tế để tiếp thu và chỉnh sửa Luật để hỗ trợ người dân bỏ sức, bỏ của ra để làm nông nghiệp.

Thu hồi đất và chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư là nội dung được đặc biệt quan tâm trong quá trình xây dựng Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi. Ảnh: Đ.T

Đã làm rõ tự thỏa thuận và thu hồi

Nếu tính về thời gian, việc lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi (Dự thảo) đã đi được gần nửa chặng đường. Tuy nhiên, như Báo Đầu tư đã thông tin, trang thông tin lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo của Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa xuất hiện bất cứ góp ý nào. Trong khi đó, nhiều địa phương cũng mới chỉ đang xây dựng kế hoạch và các hội thảo, tọa đàm để thu thập ý kiến của cả cơ quan soạn thảo lẫn cơ quan thẩm tra cũng mới chỉ là dự kiến.

Nhưng, vẫn có những chuyên gia miệt mài nghiên cứu, góp ý hoàn thiện dự thảo cực kỳ khó bởi những mâu thuẫn, chồng chéo về lợi ích của các chủ thể chịu tác động và sự tác động sâu sắc, lan tỏa toàn xã hội này.

Quan tâm đặc biệt đến Dự thảo ngay từ khi Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đích thân chủ trì hội thảo đầu tiên lấy ý kiến góp ý Dự thảo Luật Đất đai hồi đầu tháng 8/2022, chuyên gia pháp lý bất động sản Nguyễn Văn Đỉnh nhận xét, Dự thảo mới nhất đã tiếp thu ý kiến của đại biểu Quốc hội ở kỳ họp thứ tư về cơ chế thu hồi đất.

Thu hồi đất và chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư được Ban Soạn thảo Luật Đất đai sửa đổi xác định là một trong 12 nội dung trọng tâm xin ý kiến nhân dân và được đại biểu Quốc hội đặc biệt quan tâm ở các vòng thảo luận.

Theo chuyên gia Nguyễn Văn Đỉnh, Dự thảo mới nhất đã làm rõ hình thức sử dụng đất với các dự án khu đô thị, tách bạch dự án nào Nhà nước thu hồi, dự án nào nhà đầu tư phải tự thỏa thuận.

Cụ thể, Dự thảo đã điều chỉnh “dự án đô thị” trong danh mục dự án thu hồi đất (nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, dự án khu đô thị mang lại lợi nhuận trực tiếp cho chủ đầu tư, nên phải thỏa thuận với người dân để có quyền sử dụng đất).

“Tại Khoản 2, Điều 78 về dự án công trình để phát triển kinh tế – xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng, điểm h, điểm i quy định: “dự án đô thị sử dụng các loại đất không phải là đất ở”, “dự án khu dân cư nông thôn sử dụng các loại đất không phải là đất ở”. Như vậy, chế định thu hồi đất đã được thu hẹp và dự án đô thị, dự án khu dân cư nông thôn không còn mặc nhiên thuộc trường hợp Nhà nước thu hồi đất”, ông Đỉnh nhìn nhận.

Tương tự, điểm a, Khoản 3 và điểm a, Khoản 4, Điều 78 của Dự thảo quy định: “dự án nhà ở thương mại sử dụng các loại đất không phải là đất ở” thuộc trường hợp thu hồi đất để tạo quỹ đất đấu giá quyền sử dụng đất hoặc đấu thầu dự án có sử dụng đất.

Xâu chuỗi với các quy định có liên quan tại Dự thảo, ông Đỉnh cho rằng, Dự thảo đã xác định rõ 2 phương thức độc lập, riêng rẽ để tạo lập quỹ đất thực hiện dự án đô thị, nhà ở thương mại, khu dân cư nông thôn (dự án nhà ở).

Theo đó, nếu quỹ đất thực hiện dự án nhà ở mà hiện trạng không có đất ở (chỉ gồm đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp không phải là đất ở), thì Nhà nước được phép thu hồi đất để tạo lập quỹ đất và lựa chọn nhà đầu tư thực hiện thông qua đấu giá, đấu thầu.

Nếu quỹ đất thực hiện dự án nhà ở mà hiện trạng có đất ở (gồm đất ở và các loại đất không phải là đất ở), thì Nhà nước không được thu hồi đất, mà trường hợp này, nhà đầu tư được tự thỏa thuận với chủ sử dụng đất trong ranh dự án để nhận chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất để triển khai dự án.

Không cần thiết phải tách bạch

Theo dõi xuyên suốt quá trình xây dựng Dự thảo Luật Đất đai sửa đổi, ông Đỉnh phân tích, lý do của đề xuất Nhà nước chỉ thu hồi đất để thực hiện dự án nhà ở nếu hiện trạng không có đất ở (chỉ gồm đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp không phải đất ở) là để tránh việc Nhà nước dùng mệnh lệnh hành chính thu hồi đất ở, ảnh hưởng đến chỗ ở của người dân và làm gia tăng áp lực phải bố trí tái định cư.

Ngược lại, lý do của đề xuất chỉ cho phép nhà đầu tư tự thỏa thuận nhận quyền sử dụng đất thực hiện dự án nhà ở khi hiện trạng có một phần đất ở (loại trừ trường hợp hoàn toàn không có đất ở) là để tránh nhà đầu tư đầu cơ mua gom đất và chuyển mục đích sử dụng đất để thực hiện dự án, trong khi giá đất xác định không sát giá thị trường. Trường hợp này, lợi nhuận sẽ chảy vào túi nhà đầu tư.

Tuy nhiên, Nghị quyết số 18-NQ/TW, Hội nghị lần thứ năm, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII đã đề ra nhiệm vụ, giải pháp “bỏ khung giá đất, có cơ chế, phương pháp xác định giá đất theo nguyên tắc thị trường… Có cơ chế hữu hiệu để nâng cao chất lượng công tác định giá đất…”, Dự thảo cũng quy định nguyên tắc định giá đất phải bảo đảm “phù hợp với giá đất phổ biến trên thị trường quyền sử dụng đất trong điều kiện bình thường”.

Bởi thế, theo ông Đỉnh, giá đất chính là trọng tâm của Dự thảo. Nếu định giá đất bám sát giá thị trường, thì hoàn toàn có thể giao đất trực tiếp mà không cần thiết phải đấu giá, đấu thầu. Nếu làm tốt khâu định giá đất, thì mọi chế định sẽ tốt theo, từ thu hồi đất, giao đất, đấu giá, đấu thầu… Ngược lại, nếu định giá đất không tốt, sẽ phát sinh bất cập, tranh chấp, bất bình đẳng xã hội ở bất kỳ khâu nào, thu hồi đất thì bất công; đấu giá, đấu thầu thì “quân xanh, quân đỏ”, lợi ích nhóm…

Giả định Luật Đất đai sửa đổi có thể tạo ra hành lang pháp lý và công cụ để định giá đất bám sát giá thị trường, chuyên gia Nguyễn Văn Đỉnh cho rằng, không cần thiết phải tách bạch, phân định rõ trường hợp nào Nhà nước thu hồi đất để giao đất thông qua đấu giá, đấu thầu; trường hợp nào nhà đầu tư phải tự thỏa thuận để có quyền sử dụng đất. Bởi giá Nhà nước bồi thường cho người dân (trường hợp thu hồi đất) cũng xấp xỉ giá nhà đầu tư chi trả (trường hợp tự thỏa thuận).

Trong khi đó, khi doanh nghiệp đã thỏa thuận nhận chuyển nhượng quyền sử dụng đất để thực hiện dự án, UBND cấp tỉnh sẽ cho phép chuyển mục đích sử dụng đất, nhà đầu tư phải nộp tiền sử dụng đất chênh lệch giữa giá đất theo mục đích sử dụng mới và giá đất theo mục đích sử dụng ban đầu. Do định giá đất bám sát giá thị trường, nên cũng không còn mối lo ngại về việc thất thoát tài sản Nhà nước và không cần thiết phải đấu giá, đấu thầu mới bảo đảm cạnh tranh.

Từ những phân tích trên, vị chuyên gia này kiến nghị, Dự thảo không cần thiết phải tách bạch trường hợp nào Nhà nước thu hồi đất (cơ chế hành chính); trường hợp nào cho phép nhà đầu tư phải tự thỏa thuận để có quyền sử dụng đất (cơ chế dân sự), mà mọi trường hợp đều cho phép áp dụng một trong 2 cơ chế tạo lập quỹ đất (hành chính hoặc dân sự). Việc lựa chọn cơ chế hành chính (tham gia đấu giá, đấu thầu) hay cơ chế dân sự (tự gom đất) là tùy thuộc nhu cầu, khả năng của mỗi nhà đầu tư.

“Vai trò của cơ quan nhà nước trong trường hợp này là cần tập trung nguồn nhân lực, xây dựng hệ thống thông tin về đất đai, tăng cường chất lượng công tác định giá để định giá đất sát với giá thị trường, góp phần xây dựng thị trường bất động sản công bằng, minh bạch, lành mạnh, hài hòa lợi ích các bên”, chuyên gia Nguyễn Văn Đỉnh nhìn nhận.

Theo cơ quan đề xuất xây dựng Luật Thuế bất động sản, sẽ nghiên cứu bổ sung chính sách đánh thuế đối với nhà

Tách riêng nhà và đất để đánh thuế

Bộ Tư pháp vừa tổng hợp kết quả nghiên cứu, rà soát và đề xuất sửa đổi, bổ sung văn bản hiện hành trình Chính phủ lập đề nghị Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024 gửi Quốc hội.

Một trong những nội dung quan trọng, có quan hệ mật thiết với nhiệm vụ lập pháp quan trọng nhất của Quốc hội năm 2023 – sửa đổi Luật Đất đai – là xây dựng Luật Thuế bất động sản chung, thay thế cho Luật Thuế sử dụng đất nông nghiệp và Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp.

Dự kiến, phạm vi điều chỉnh của sắc thuế này là đánh thuế đối với đất, nhà và công trình xây dựng.

Theo cơ quan đề xuất chính sách, chính sách thuế hiện hành chưa quy định về thuế nhà (nhà, công trình xây dựng). Quy định này đến nay không còn phù hợp, bởi quá trình đô thị hóa đã tạo ra sự gia tăng đáng kể về giá trị bất động sản, trong đó có nhà. Kinh nghiệm tại các quốc gia cho thấy, ngoài việc thực hiện điều tiết đối với đất, nhiều nước đã điều tiết một phần giá trị tăng thêm từ nhà mà chủ sở hữu được hưởng, trong đó có việc gia tăng vai trò của thuế bất động sản.

Xây dựng luật mới, cơ quan quản lý nhà nước đề nghị tách riêng đất ở, nhà ở để đánh thuế bất động sản đảm bảo đơn giản, dễ tính toán, dễ thực hiện, thuận lợi trong công tác quản lý thu thuế và phù hợp với thông lệ quốc tế. Đồng thời, đánh thuế theo biểu thuế suất lũy tiến từng phần để đảm bảo mục tiêu điều tiết cao đối với trường hợp nhà, đất có giá trị lớn, điều tiết thấp đối với nhà, đất có giá trị không lớn, đảm bảo công bằng trong điều tiết thu nhập của tầng lớp dân cư.

Việc áp dụng ngưỡng chịu thuế riêng đối với nhà, đất được cơ quan đề xuất chính sách cho là phù hợp, dễ tạo được sự đồng thuận của người nộp thuế, đảm bảo có tính đến mức độ điều tiết, khả năng nộp thuế của người dân, chỉ điều tiết đối với đất và nhà có giá trị lớn, trên ngưỡng chịu thuế, đảm bảo mục tiêu mở rộng và khai thác tốt nguồn thu từ nhà, đất.

Đối với đất (bao gồm đất ở riêng lẻ, đất sản xuất, kinh doanh phi nông nghiệp, đất phi nông nghiệp khác thuộc đối tượng chịu thuế), định hướng xây dựng chính sách là nâng mức thuế suất so với hiện tại. Giá tính thuế của các loại đất này được xác định là giá của 1 m2 (giá 1 m2 đất trong bảng giá đất nhân hệ số điều chỉnh do UBND cấp tỉnh ban hành) nhân với toàn bộ diện tích đất thực tế sử dụng.

Giá tính thuế đối với nhà (nhà và công trình xây dựng) được xác định bằng diện tích nhà tính thuế nhân với giá của 1 m2 nhà tính thuế.

Dự kiến được tính đến là sẽ quy định ngưỡng chịu thuế cao hơn với căn hộ cao cấp (mức giá trên 50 triệu đồng/m2). Còn thuế với nhà chung cư sẽ điều tiết thấp hơn với người sử dụng nhà có giá trị không lớn, nhà chung cư bình dân. Nhà ở xã hội, nhà ở công nhân sẽ được miễn thuế.

Cơ quan quản lý cũng dự kiến áp thuế suất cao hơn với nhà, đất lấn chiếm; nhà, đất bỏ trống; nhà, đất chưa đưa vào sử dụng hoặc chậm đưa vào sử dụng theo đúng quy định; nhà, đất sử dụng chưa đúng mục đích (bằng mức thuế suất cao nhất trong biểu thuế đang dự kiến áp dụng đối với đất ở).

Quy định này được cơ quan quản lý nhà nước khẳng định là phù hợp với thực tế Việt Nam hiện nay, phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW, góp phần hạn chế tình trạng đầu cơ về đất, sử dụng đất lãng phí, chiếm dụng đất công, khuyến khích hơn nữa việc sử dụng tiết kiệm, hiệu quả nhà, đất.

Bộ Tài chính nhìn nhận, việc nghiên cứu bổ sung đánh thuế đối với nhà (chính sách hoàn toàn mới) đảm bảo phù hợp với thông lệ quốc tế, phù hợp với tình hình phát triển kinh tế – xã hội hiện nay, đảm bảo tính khả thi, góp phần hạn chế đầu cơ nhà, khuyến khích sử dụng nhà ở tiết kiệm, hiệu quả.

Đánh thuế nhà cũng phù hợp với chính sách phát triển nhà ở, góp phần giúp thị trường bất động sản minh bạch và phát triển lành mạnh, bền vững, đảm bảo hài hòa lợi ích kinh tế và lợi ích xã hội. Bên cạnh đó, việc bổ sung đánh thuế đối với nhà góp phần thực hiện mở rộng cơ sở thu, làm tăng nguồn thu cho ngân sách địa phương theo hướng bền vững hơn.

Về thời gian, dự kiến Chính phủ trình Quốc hội cho ý kiến về Dự án Luật Thuế bất động sản tại kỳ họp tháng 10/2024 và thông qua tại kỳ họp tháng 5/2025.

Có thể tính đến biện pháp thị trường hơn

Nghị quyết số 18-NQ/TW, ngày 16/6/2022, Hội nghị lần thứ năm, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về “tiếp tục đổi mới, hoàn thiện thể chế, chính sách, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý và sử dụng đất, tạo động lực đưa nước ta trở thành nước phát triển có thu nhập cao” đã yêu cầu quy định mức thuế cao hơn đối với người sử dụng nhiều diện tích đất, nhiều nhà ở, đầu cơ đất, chậm sử dụng đất, bỏ đất hoang.

Tuy nhiên, yêu cầu này phải được cụ thể hóa trong luật về thuế, chứ không thể quy định trong Luật Đất đai (sửa đổi). Vì thế, đổi mới chính sách thuế đối với bất động sản là việc cần được tính đến.

Theo một vị chuyên gia tài chính, từng là đại biểu Quốc hội, việc xây dựng Luật Thuế bất động sản là cần thiết, nhiều nước đã thực hiện hiệu quả.

Đánh thuế cao hơn đối với người sử dụng nhiều diện tích đất, nhiều nhà ở, theo vị chuyên gia này, cũng không có tác động tiêu cực, vì không đánh vào những người có thu nhập trung bình và thấp, chỉ tác động đến người có thu nhập cao, mà thuế chính là công cụ để điều tiết thu nhập.

“Đất đai có hạn, nên không hẳn đánh thuế cao thì người có thu nhập cao sẽ giảm sử dụng nhiều nhà, nhiều đất, song cũng có thể hạn chế tình trạng “lướt sóng” tạo thị trường ảo như từng diễn ra”, vị chuyên gia này nhìn nhận.

Là người từng giữ trọng trách trong ngành thuế tại địa phương, đại biểu Phạm Văn Thịnh (Bắc Giang), Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cho rằng, việc gộp hai luật, (gồm Luật Thuế sử dụng đất nông nghiệp và Luật Thuế sử dụng đất phi nông nghiệp) là cần thiết.

Tuy nhiên, theo ông Thịnh, việc tăng thuế bất động sản (đối với đất phi nông nghiệp và nhà ở) cần hết sức cân nhắc, nhất là đối với nước ta trong giai đoạn hiện nay và thậm chí trong 5 – 7 năm tới.

Bởi, việc tăng thuế để chống đầu cơ thường gặp nhiều mâu thuẫn (như đánh thuế 2 lần) và nhiều khi không giải quyết được mục tiêu hạ giá nhà đất, mà còn đẩy giá và tác động xấu đến thị trường bất động sản.

Theo ông Thịnh, trong bối cảnh hiện nay, trước mắt, nên tính toán điều chỉnh thuế sử dụng đất phi nông nghiệp có lộ trình để 10 năm tới khoản thu này là một nguồn lực đáng kể trong duy tu, sửa chữa, nâng cấp hạ tầng đô thị, nơi phát sinh chủ yếu nguồn thu đó. Còn chống đầu cơ, tăng giá có thể xem xét các biện pháp khác công bằng, tiến bộ, thị trường hơn, như hạn chế, cấm phân lô bán nền theo mức độ phát triển đô thị từng khu vực; thực hiện việc giao đất ở có thời hạn (50 – 70 năm) thay vì giao lâu dài như hiện nay.

Đảm bảo công bằng, tránh thuế chồng thuế cũng là lưu ý của một số chuyên gia về dự kiến đánh thuế nhà, đất. Bởi hiện nay, dữ liệu chuẩn xác về nhà và đất cũng như phương pháp định giá thuyết phục để làm cơ sở đánh thuế vẫn đang là thách thức rất lớn, cần có lộ trình phù hợp để đảm bảo tính khả thi.