Tổng thống Mỹ Donald Trump đã có một động thái chưa từng có trong lịch sử khi đến trụ sở Cục Dự trữ Liên bang (Fed) và công khai đề nghị Chủ tịch Jay Powell giảm lãi suất. Sự kiện này đã gây chú ý lớn và đánh dấu rạn nứt công khai lớn nhất giữa một tổng thống Mỹ và lãnh đạo Fed kể từ khi cơ quan này được trao quyền tự chủ khỏi Chính phủ vào năm 1951.

Ông Trump đã đến trụ sở Fed tại Washington và vỗ vai Chủ tịch Powell, nói: ‘Tôi thực sự muốn ông giảm lãi suất’. Nụ cười gượng gạo của Powell sau lời đề nghị đó cho thấy ông Trump đang công khai thách thức Fed. Việc một tổng thống Mỹ đến tận Fed là chuyện cực kỳ hiếm, và càng chưa từng xảy ra trong bối cảnh căng thẳng như thế này, theo nhận định của ông David Wilcox, cựu quan chức Fed, hiện làm việc tại Viện Peterson.

Không chỉ có vậy, ông Trump cũng công khai chỉ trích Chủ tịch Fed về chi phí cải tạo trụ sở của Ngân hàng trung ương quyền lực nhất thế giới. Chủ tịch Fed đã lên tiếng bác bỏ con số 3,1 tỷ USD mà ông Trump đưa ra liên quan đến dự án trùng tu tòa nhà Marriner S. Eccles. Cuộc đối đầu này đã làm dấy lên lo ngại về tính độc lập của Fed và vai trò của ông Powell trong thời gian tới.

Nhiều quan chức Fed đã bày tỏ lo lắng trước làn sóng tấn công ngày càng gay gắt của ông Trump nhằm vào ngân hàng trung ương này. Họ lo ngại rằng ông Trump có thể lấy lý do dự án sửa chữa vượt dự toán để cách chức Powell. ‘Rõ ràng đây là một tính toán khá thô thiển nhằm tìm cớ để bãi nhiệm Powell’, ông Wilcox nhận định.

Ông Daniel Tarullo, giáo sư luật Đại học Harvard, người từng là Phó Chủ tịch Giám sát của Fed, cũng khẳng định không có dấu hiệu nào cho thấy hành vi sai phạm hay lơ là trách nhiệm ở đây. ‘Tôi không tin có dấu hiệu nào cho thấy hành vi sai phạm hay lơ là trách nhiệm ở đây’, ông Tarullo nói.

Dù gần đây dư luận chủ yếu xoáy vào dự án nâng cấp trụ sở, nhưng điều khiến ông Trump bất bình hơn cả lại là việc Chủ tịch Powell kiên quyết giữ lãi suất ở mức cao. Hầu hết chuyên gia kinh tế dòng chính đều châm biếm những lý lẽ của ông Trump. Một số nhà phân tích thậm chí so sánh ông với Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdoğan, người nổi tiếng với việc sa thải các lãnh đạo ngân hàng trung ương do bất đồng trong chính sách lãi suất.

Về phần mình, Chủ tịch Powell khẳng định ông sẽ không rời vị trí trước thời hạn nhiệm kỳ kết thúc vào tháng 05/2026. Trong bối cảnh hiện nay, nhiều cựu quan chức Fed cũng nhận định rằng các đòn công kích không ngớt của ông Trump đang gây tổn thương nặng nề đến tinh thần của đội ngũ nhân viên, những người luôn xem mình là người bảo vệ sứ mệnh mà Quốc hội Mỹ phó thác cho Fed: giữ cho nền kinh tế quốc gia ổn định.

Viện Peterson và Đại học Harvard là những tổ chức có chuyên gia được trích dẫn trong bài viết này.

Bộ trưởng Tài chính Mỹ Janet Yellen phát biểu trong một cuộc họp báo ở Washington, DC. Ảnh tư liệu: AFP/TTXVN

Theo phóng viên TTXVN tại Washington, trong bức thư gửi tân Chủ tịch Hạ viện Kevin McCarthy của đảng Cộng hòa, bà Yellen thừa nhận hiện Bộ Tài chính không thể ước tính những biện pháp khẩn cấp đó sẽ giúp Chính phủ Mỹ trả nợ công được bao lâu, đồng thời cảnh báo cảnh báo rằng Quốc hội cần phải ra tay kịp thời để “tăng hoặc tạm ngưng trần nợ”. 

Lá thư có đoạn viết: “Chính phủ nếu không trả được nợ sẽ gây thiệt hại không thể bù đắp cho nền kinh tế Mỹ, đời sống của tất cả người dân Mỹ và sự ổn định tài chính toàn cầu. Tôi trân trọng hối thúc Quốc hội ra tay kịp thời để bảo vệ uy tín của Mỹ”.

Trần nợ là ngưỡng giới hạn mà Quốc hội đặt ra cho chính phủ liên bang, chỉ cho phép chính phủ được vay tiền tới một mức nào đó để trang trải các khoản chi tiêu như trợ cấp an sinh xã hội và Medicare (chương trình bảo hiểm y tế của chính phủ liên bang trợ cấp cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe), lương cho quân nhân, tiền lời nợ quốc gia, tiền hoàn thuế và những khoản khác.

Luật pháp Mỹ quy định mỗi khi tổng số nợ mà Bộ Tài chính vay đã “đụng trần” thì bộ này phải đề nghị Quốc hội “nâng” trần nợ lên, nếu không sẽ không được vay thêm. Do Chính phủ Mỹ chi nhiều hơn thu nên thường xuyên xảy ra tình trạng ngân sách thâm hụt, buộc chính phủ phải đi vay để bù vào chỗ thâm hụt đó, nhất là trong những giai đoạn kinh tế suy thoái, thiên tai dịch bệnh. Cách vay thông thường của chính phủ là phát hành công trái, trái phiếu ngắn và dài hạn.

Thông báo của bà Yellen được coi như bấm giờ đếm ngược thời gian chính phủ liên bang có thể tiếp tục trả nợ công thêm bao lâu. Hồi tháng 12/2021, Quốc hội Mỹ đã phải tăng trần nợ lên khoảng 31.400 tỷ USD.

Cảng hàng hóa Long Beach ở California, Mỹ. Ảnh: AFP/TTXVN

Theo bộ trên, tăng trưởng của nền kinh tế lớn nhất thế giới trong cả năm 2022 chỉ đạt 2,1%, giảm so với mức 5,9% của năm 2021. Bộ Thương mại Mỹ nói rằng mức tăng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) thực của nước này chủ yếu phản ánh mức tăng về chi tiêu của người tiêu dùng, xuất khẩu và một số hình thức đầu tư. 

Cũng theo bộ trên, tăng trưởng kinh tế Mỹ trong quý IV/2022 chỉ đạt 2,9%, thấp hơn mức 3,2% được ghi nhận trong quý trước đó, dù cao hơn mức dự báo 2,6% của giới chuyên gia. Đây là quý thứ hai liên tiếp, kinh tế Mỹ ghi nhận tăng trưởng sau 2 quý suy giảm.  

Hoạt động của nền kinh tế Mỹ đã phần nào giảm nhiệt sau khi Ngân hàng Dự trữ liên bang Mỹ (FED) 7 lần nâng lãi suất cho vay cơ bản với hy vọng hạ nhiệt sức mua đang nóng và kiểm soát lạm phát gia tăng. Động thái của FED đã khiến lĩnh vực bất động sản sụt giảm, kéo theo hoạt động sản xuất và doanh số bán lẻ suy giảm. Bên cạnh đó, đa số chuyên gia dự báo kinh tế Mỹ sẽ tiếp tục giảm tốc trong quý I/2023 và rơi vào suy thoái nhẹ vào giữa năm nay.

Tàu chở khí hóa lỏng MV Excelsior neo tại cảng Texas, Mỹ. Ảnh: Bloomberg/TTXVN

Trong báo cáo Triển vọng năng lượng ngắn hạn tháng 2, EIA dự báo sản lượng khí tự nhiên khô của Mỹ sẽ tăng lên 100,27 tỷ feet khối/ngày (2,8 tỷ mét khối) trong năm nay và 101,68 tỷ feet khối/ngày vào năm 2024, từ mức kỷ lục 98,09 tỷ feet khối/ngày vào năm 2022.

EIA cho biết tăng trưởng sản xuất khí đốt tự nhiên của Mỹ đã vượt xa tốc độ tăng trưởng nhu cầu trong vài tháng qua, giúp hạ nhiệt giá khí đốt tự nhiên.

Cơ quan này dự báo trong năm nay, giá khí đốt tự nhiên giao ngay tại Trung tâm phân phối khí đốt tự nhiên Henry Hub ở bang Louisiana sẽ ở mức trung bình 3,4 USD/MMBtu (1 triệu Btu – đơn vị nhiệt của Anh, thường được sử dụng ở Mỹ). Mức giá này giảm gần 50% so với năm ngoái do thời tiết “ấm hơn thường lệ” vào tháng 1 năm nay, dẫn đến mức tiêu thụ khí đốt tự nhiên ít hơn và lượng hàng tồn kho tăng trên mức trung bình trong 5 năm qua (2018-2022).

Tuy nhiên, EIA cho rằng giá khí đốt tự nhiên vẫn rất biến động. Báo cáo nêu rõ: “Các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt và tình trạng gián đoạn sản xuất vẫn có thể khiến giá khí đốt tự nhiên tăng đột biến ở cả Henry Hub và các thị trường khu vực. Tuy nhiên, nguy cơ này sẽ giảm dần khi bước vào mùa Xuân, đặc biệt là khi lượng tồn kho hiện đã tăng trở lại trên mức trung bình trong 5 năm qua”.