Trong bối cảnh thị trường tài sản số đang phát triển nhanh chóng tại Việt Nam, việc định hình khung pháp lý cho lĩnh vực này được xem là một bước ngoặt quan trọng. Mục tiêu chính của việc thiết lập khung pháp lý này là nhằm chấn chỉnh thị trường và bảo vệ quyền lợi của các nhà đầu tư. Tuy nhiên, một thách thức lớn vẫn còn tồn tại đó là tâm lý “đổi đời sau một đêm” vẫn còn phổ biến trong cộng đồng đầu tư.

Giai đoạn 2020-2022, Việt Nam đã chứng kiến làn sóng đầu tư tài sản số lan rộng, đặc biệt là trong giới trẻ. Nhiều người đã xem tiền mã hóa như một kênh làm giàu mới. Tuy nhiên, sau những đợt tăng trưởng chóng mặt, thị trường đã trải qua chuỗi thua lỗ, các sàn giao dịch sụp đổ, và nhiều loại tiền mã hóa “rác” biến mất. Điều này đã khiến thị trường trở nên bối rối trong sự thiếu vắng của khung pháp lý.

Đến đầu năm 2025, tình hình đã bắt đầu thay đổi. Chỉ thị 05/CT-TTg đã giao Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan nhiệm vụ đề xuất khung quản lý tài sản số. Luật Công nghiệp Công nghệ số được Quốc hội thông qua đã lần đầu tiên định nghĩa rõ ràng về “tài sản số”. Qua đó, tài sản số không còn bị xem là một “vùng xám” mà đã dần tiến vào khuôn khổ pháp luật chính thức.

Despite những nỗ lực trong việc xây dựng khung pháp lý, nhiều nhà đầu tư vẫn tiếp tục mang nặng tâm lý “một đêm đổi đời”. Họ thường chạy theo cảm xúc, tin đồn, và các “kèo” từ các nhóm Telegram, thực hiện giao dịch chủ yếu qua sàn quốc tế hoặc qua trung gian OTC mà không có sự bảo hộ pháp lý rõ ràng.

Theo số liệu từ Triple-A, có hơn 17 triệu người Việt sở hữu tài sản mã hóa, đưa Việt Nam vào top 7 toàn cầu với tỷ lệ sở hữu 17% – vượt xa mức trung bình thế giới 6,5%. Điều này cho thấy sự cần thiết phải dẫn dắt thị trường này theo hướng minh bạch hơn.

Các chuyên gia cho rằng nếu không có khung pháp lý rõ ràng, niềm tin vào các sàn giao dịch chỉ còn phụ thuộc vào lời hứa của các sàn. Khi xảy ra sự cố, người dùng gần như không được bảo vệ. Nếu Việt Nam có khung kiểm soát, thậm chí chỉ cần buộc các sàn phải công khai chính sách bảo hiểm, đã là một bước tiến lớn.

Tuy nhiên, không phải ai cũng sẽ “đầu tư khôn ngoan” hơn chỉ vì có pháp luật. Hành vi đầu tư thường gắn chặt với tâm lý, mà tâm lý thì không thể thay đổi trong một sớm một chiều. Một khảo sát năm 2023 cho thấy gần 40% nhà đầu tư tiền số tại Việt Nam thừa nhận họ đầu tư theo cảm xúc hoặc tin đồn, dù biết rủi ro cao.

Để mô hình sàn giao dịch tài sản số được thử nghiệm hiệu quả, việc thiết lập cấu trúc thị trường minh bạch là yêu cầu bắt buộc. Các yêu cầu cụ thể như tài sản phải có nguồn gốc rõ ràng, hợp đồng thông minh cần được kiểm toán, đơn vị phát hành bắt buộc công khai whitepaper và luồng tiền phải được lưu vết.

Tại một diễn đàn kinh tế tháng 6/2025, ông Tô Trần Hòa – Phó Trưởng ban Phát triển thị trường Chứng khoán, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước – đã đề xuất cơ chế thử nghiệm (sandbox) là cách tiếp cận phù hợp để quản lý những mô hình đổi mới sáng tạo như tài sản mã hóa.

Câu hỏi hiện tại không chỉ là “Luật có giúp thị trường minh bạch hơn không?”, mà còn là “Nhà đầu tư đã sẵn sàng thay đổi để đi cùng một thị trường lành mạnh hơn chưa?”. Đây là một thách thức lớn đòi hỏi sự phối hợp và nỗ lực từ cả cơ quan quản lý và cộng đồng đầu tư.