Chính phủ Mỹ vừa công bố mức thuế mới đối với hàng hóa nhập khẩu, mang lại tin vui cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc phục hồi sản xuất và xuất khẩu. Trước đó, mức thuế cao từ Mỹ đã khiến nhiều doanh nghiệp Việt tạm ngừng sản xuất, dẫn đến mất đơn hàng xuất khẩu. Thông tin mới này đã giúp doanh nghiệp yên tâm tái sản xuất, và thị trường lao động cũng dần sôi động trở lại.

Các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa xuất khẩu sang thị trường Mỹ đã có thể tái khởi động sản xuất, đồng thời các doanh nghiệp cũng bắt đầu nhận được đơn hàng trở lại từ các đối tác Mỹ. Ông Vương Siêu Tín, Phó Chủ tịch Hiệp hội Gốm sứ Bình Dương, cho biết các doanh nghiệp trong hiệp hội đã có thêm nhiều đối tác liên hệ, ký hợp tác, đây là tín hiệu đáng mừng để ổn định sản xuất và lấy lại đà tăng trưởng.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp vẫn phải đối mặt với áp lực chia sẻ thuế và nỗi lo hạ tầng. Do đó, nhiều doanh nghiệp đã chủ động tìm kiếm và mở rộng sang các thị trường mới tiềm năng khác. Bên cạnh nỗ lực tự thân của doanh nghiệp, họ cũng mong muốn cơ quan chức năng hỗ trợ để có thể tìm kiếm được đơn hàng thông qua các hội nghị xúc tiến thương mại.

Bà Huỳnh Đinh Khánh Linh, Giám đốc Trung tâm Thương mại Thế giới Bình Dương, khẳng định trung tâm sẽ chủ động kết nối với các sở, ngành để tổ chức các hội nghị xúc tiến thương mại, giúp doanh nghiệp có thêm cơ hội mới, tiếp cận các thị trường mới. Hiêp Hôi Thương Mai Thê Gioi Binh Dương sẽ tiếp tục hỗ trợ doanh nghiệp trong việc tìm kiếm thị trường xuất khẩu mới.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp vẫn lo ngại về hạ tầng giao thông chưa đồng bộ và chi phí cảng biển cao, dẫn đến chi phí vận chuyển tăng cao. Ông Lê Văn Danh, Phó Giám đốc Sở Công Thương TP.HCM, thừa nhận hạ tầng giao thông đang là điểm nghẽn lớn nhất trong hoạt động phát triển logistics và đang phối hợp với các đơn vị liên quan để rà soát, đề xuất các giải pháp nhằm cải thiện hạ tầng giao thông.

Các doanh nghiệp đang kỳ vọng vào sự hỗ trợ từ cơ quan chức năng để tháo gỡ khó khăn và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động sản xuất và xuất khẩu. Đồng thời, họ cũng cần chủ động trong việc tìm kiếm thị trường mới và đa dạng hóa sản phẩm để tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng.

Thưa Bộ trưởng, chúng ta vừa bước vào năm Quý Mão 2023 với nhiều dự báo không thuận về kinh tế toàn cầu và Việt Nam. Chính Bộ trưởng cũng từng nói, đây là năm tiếp tục có những diễn biến bất định, khó lường. Vậy nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt với những khó khăn, thách thức gì?

Năm 2022 đã khó khăn, năm 2023, tình hình kinh tế thế giới dự báo tiếp tục biến động rất phức tạp, khó lường, thậm chí khó khăn hơn năm 2022. Đó là tình trạng lạm phát tiếp tục duy trì ở mức cao; chính sách tiền tệ thắt chặt, tăng lãi suất kéo dài kèm theo mất giá trị đồng tiền, giảm mạnh nhu cầu tiêu dùng tại nhiều quốc gia; thị trường bất động sản ở nhiều nước khó khăn hơn; khu vực doanh nghiệp bị ảnh hưởng nặng nề, thất nghiệp gia tăng dẫn đến nguy cơ bất ổn xã hội và chính trị ở một số nước…

Thậm chí, một số quốc gia có dấu hiệu rơi vào suy thoái kinh tế. Nguy cơ mất thanh khoản, rủi ro, bất ổn tài chính, tiền tệ, nợ công, an ninh năng lượng, an ninh lương thực trên toàn cầu gia tăng… sẽ tác động mạnh, kéo dài, trên phạm vi lớn tới hầu hết các nền kinh tế.

Bối cảnh, tình hình thế giới nêu trên đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp, tham mưu trong quá trình xây dựng Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023, trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ tư, cũng như trong xây dựng Nghị quyết 01 của Chính phủ. Bối cảnh đó sẽ ảnh hưởng lớn tới kinh tế – xã hội Việt Nam.

Năm 2022, kinh tế Việt Nam đã có sự phục hồi tích cực, đạt được nhiều kết quả quan trọng, khá toàn diện trên nhiều ngành, lĩnh vực, hoàn thành và vượt nhiều chỉ tiêu. Khi thiết kế và đề xuất các gói chính sách phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội, Bộ Kế hoạch và Đầu tư dự kiến sau 2 năm triển khai sẽ giúp nền kinh tế phục hồi và chuẩn bị được những điều kiện để tăng trưởng nhanh, mạnh trong những năm tiếp theo.

Tuy nhiên, những biến động bất lợi của bối cảnh thế giới đã và đang gây cản trở, khó khăn, thách thức rất lớn đối với quá trình phục hồi và phát triển của nền kinh tế. Với độ mở lớn, nhiều động lực tăng trưởng của kinh tế Việt Nam bị ảnh hưởng, nhiều việc có thể làm tốt hơn, nhưng do ngoại cảnh nên chưa đạt kết quả như mong muốn.

Chẳng hạn, chuyện chi phí nguyên, nhiên vật liệu tăng cao dẫn đến chi phí logicstics, chi phí sản xuất, giá thành các gói thầu xây dựng tăng cao là một trong những nguyên nhân gây khó khăn, cản trở việc đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công. Rồi tỷ giá biến động nhanh, lãi suất tăng cao, chi phí vốn tăng gây khó cho doanh nghiệp trong tiếp cận vốn.

Việc các nền kinh tế lớn trên thế giới suy giảm tăng trưởng làm cho cầu hàng hóa xuất khẩu giảm, ảnh hưởng lớn đến kế hoạch tham gia sâu rộng và nâng cấp chuỗi giá trị toàn cầu của doanh nghiệp. Bên cạnh đó, thành quả xây dựng và củng cố nền tảng ổn định kinh tế vĩ mô, cơ cấu lại hệ thống tín dụng, xử lý nợ xấu đang gặp nhiều thách thức lớn do doanh nghiệp khó khăn, nợ xấu gia tăng…

Vậy trong bối cảnh bất định và đầy khó khăn, thử thách đó, chúng ta phải “ứng vạn biến” ra sao?

Thời gian qua, chúng ta thường dùng các cụm từ như “bất định”, “phức tạp”, ‘khó lường” để nhận định về bối cảnh kinh tế thế giới. Để ứng phó với sự bất định này, điều quan trọng là chúng ta phải nâng cao năng lực phân tích và dự báo, đồng thời chủ động xây dựng các biện pháp cải cách và điều hành kinh tế vĩ mô.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong thời gian qua đã luôn nỗ lực để làm tốt nhiệm vụ này. Nhưng chúng tôi luôn tâm niệm rằng, không thể chỉ dừng ở tham mưu cách thức “ứng phó” với các thay đổi ở bối cảnh kinh tế quốc tế và trong nước, mà xác định phải đi trước một bước, với các tham mưu cải cách nhằm nâng cao năng lực nội tại, mức độ độc lập, tự chủ của nền kinh tế trong bối cảnh hội nhập quốc tế…

Phải nhìn nhận thẳng thắn, Việt Nam là một quốc gia đang trong hành trình đổi mới và hội nhập với thế giới, từng bước cố gắng thu hẹp khoảng cách và bắt kịp với các nước phát triển trong khu vực. Nền kinh tế của chúng ta có quy mô còn khá khiêm tốn, khả năng thích ứng, chống chịu trước những cú sốc đến từ bên ngoài còn hạn chế, nhưng lại có độ mở lớn, dễ bị ảnh hưởng từ các biến động, dù là nhỏ của thế giới.

Do đó, việc nâng cao năng lực chống chịu, tính tự cường của nền kinh tế, tạo tiền đề xây dựng một nền kinh tế độc lập, tự chủ gắn với chủ động, tích cực hội nhập quốc tế sâu rộng và hiệu quả có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với nước ta trong tình hình mới. Đây là một định hướng, chủ trương nhất quán, được xác định rõ trong các nghị quyết, chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội mà Đảng, Nhà nước đề ra.

Năm 2023 được dự báo có nhiều khó khăn, thách thức, nhưng Quốc hội đã quyết nghị mục tiêu tăng trưởng kinh tế 6,5%. Làm thế nào để chúng ta có thể đạt được mục tiêu này, thưa Bộ trưởng?

Ngay sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết về Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023 tại Kỳ họp thứ tư, Chính phủ đã khẩn trương chỉ đạo xây dựng các nghị quyết triển khai thực hiện kết luận của Ban Chấp hành Trung ương và Quốc hội về triển khai thực hiện kế hoạch năm 2023. Đầu tháng 1/2023, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 01/NQ-CP về Nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội, cải thiện môi trường kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia năm 2023.

Trong bối cảnh tình hình thế giới, trong nước dự báo tiếp tục diễn biến phức tạp, khó lường, khó khăn, thách thức nhiều hơn, để đạt được các mục tiêu phát triển kinh tế – xã hội, cần quyết liệt, tập trung đẩy mạnh và triển khai nhanh hơn các nhóm nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của năm 2023 trên tinh thần đoàn kết, kỷ cương; bản lĩnh, linh hoạt; đổi mới sáng tạo; kịp thời, hiệu quả.

Cần kiên định, nhất quán với với quan điểm, mục tiêu, định hướng chỉ đạo, điều hành của Đảng, Nhà nước. Đó là giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế; điều hành đồng bộ, linh hoạt, hiệu quả, phối hợp chặt chẽ giữa chính sách tài khóa với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô, phù hợp với thực tiễn.

Cùng với đó, tiếp tục chú trọng, nâng cao công tác hoàn thiện thể chế, thực thi pháp luật, tạo điều kiện khơi thông, huy động và sử dụng hiệu quả mọi nguồn lực cho phát triển; tạo chuyển biến rõ nét trong thực hiện các đột phá chiến lược về thể chế, nguồn nhân lực và hệ thống kết cấu hạ tầng.

Đồng thời, tập trung cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng, thúc đẩy khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số; bảo đảm hài hòa giữa phát triển kinh tế, văn hóa – xã hội, bảo vệ môi trường; củng cố quốc phòng, an ninh, giữ vững ổn định, trật tự, an toàn xã hội để phát triển đất nước…

Nghị quyết số 01/NQ-CP đã đề ra 11 nhóm giải pháp trọng tâm, trong đó có việc cải cách thể chế, thúc đẩy giải ngân vốn vốn đầu tư công, tháo gỡ các điểm nghẽn về nguồn lực, cải thiện sức cạnh tranh…

Đây là những nhiệm vụ, giải pháp cần tập trung thực hiện. Cùng với việc đẩy mạnh 3 đột phá chiến lược, 12 nhóm nhiệm vụ giải pháp trọng tâm tại Chiến lược 10 năm, chúng ta sẽ không chỉ hóa giải khó khăn, thách thức trước mắt, mà còn nâng cao năng lực sản xuất trong nước, năng suất lao động, hiệu quả hoạt động, sức cạnh tranh, khả năng tự chống chịu của nền kinh tế trước các yếu tố, thách thức mới từ bên ngoài trong trung và dài hạn.

Để kinh tế Việt Nam đạt mục tiêu đề ra, cũng như để tiếp tục tăng tốc, phát triển, nhiều ý kiến đã chỉ ra rằng, cần tiếp tục tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, hỗ trợ khu vực doanh nghiệp phát triển. Bộ trưởng nghĩ sao về điều này?

Có thể nói, những ngày cuối năm 2022 và những tháng đầu năm 2023 tiếp tục là giai đoạn khó khăn của cộng đồng doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp khu vực tư nhân trong nước. Hoạt động sản xuất – kinh doanh của khu vực này tiếp tục có khả năng bị thu hẹp, do áp lực về dòng tiền, lãi vay và thị trường xuất khẩu…

Thực hiện phương châm “Chính phủ đồng hành cùng doanh nghiệp”, để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp nói riêng, cho nền kinh tế nói chung, Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục kiến nghị Chính phủ giao các bộ, ngành liên quan tiếp tục triển khai quyết liệt, hiệu quả, thực chất, toàn diện Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội, trong đó có nhóm nhiệm vụ, giải pháp hỗ trợ phục hồi doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh; triển khai kịp thời các chính sách hỗ trợ có trọng tâm, trọng điểm cho doanh nghiệp.

Bên cạnh đó, Bộ cũng kiến nghị Chính phủ xem xét cho ý kiến và chỉ đạo đẩy mạnh thực hiện chính sách, rà soát, điều chỉnh nguồn lực từ các chính sách khó triển khai hoặc không thực hiện hết cho các chính sách còn dư địa, như chính sách hỗ trợ lãi suất 2%, chính sách hỗ trợ tiền thuê nhà…

Cùng với đó, tiếp tục phát triển lành mạnh thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu doanh nghiệp thành kênh huy động vốn quan trọng, an toàn cho doanh nghiệp…; hoàn thiện cơ chế, chính sách về trái phiếu doanh nghiệp, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, ổn định và phát triển lành mạnh, an toàn, hiệu quả thị trường trái phiếu doanh nghiệp; nghiên cứu, đề xuất giải pháp tiếp tục chính sách miễn, giảm, gia hạn thuế, phí, tiền sử dụng đất để giảm áp lực dòng tiền, hỗ trợ doanh nghiệp.

Đồng thời, tiếp tục phát triển và đa dạng hóa các kênh huy động vốn mới cho doanh nghiệp; phát triển những loại hình định chế tài chính trung gian mới; xem xét cho phép triển khai thí điểm tạo thêm lựa chọn cho nhà đầu tư và kênh hút vốn cho các doanh nghiệp.

Để tháo gỡ khó khăn cho khu vực doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang trình Chính phủ Dự thảo Nghị quyết về một số chính sách, giải pháp trọng tâm hỗ trợ và phát triển doanh nghiệp đến năm 2025, bao gồm nhóm nhiệm vụ, giải pháp cần thực hiện ngay trong ngắn hạn và nhóm giải pháp trong dài hạn.

Điều quan trọng là cần giải quyết các điểm nghẽn, bất cập làm cản trở doanh nghiệp phát triển; cởi trói, giải phóng tiềm lực của các doanh nghiệp khu vực tư nhân. Đồng thời, đổi mới các chính sách, chương trình hỗ trợ doanh nghiệp để đảm bảo phù hợp với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và thị trường.

Năm 2022, lần đầu tiên, kim ngạch xuất khẩu nhóm ngành nông – lâm – thủy sản đạt mức trên 53 tỷ USD. Ảnh: Đức Thanh

Các động lực đang chuyển theo hướng nội lực và thực chất hơn

Kết quả rất đáng phấn khởi của năm 2022 dù không thể che lấp những khó khăn mà nền kinh tế Việt Nam đang đối mặt, song ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội muốn phân tích sâu hơn những chuyển dịch mà ông gọi là nội lực và thực chất hơn trong các động lực đang góp sức vào tăng trưởng.

Theo ông Hiếu, bảng vàng thành tích kinh tế Việt Nam năm 2022 chắc chắn phải ghi danh khu vực nông – lâm – thủy sản, dù khu vực này chỉ tăng 3,36%, đóng góp 5,11% vào tốc độ tăng tổng giá trị tăng thêm của nền kinh tế, thấp hơn rất nhiều so với mức đóng góp của khu vực công nghiệp – xây dựng và khu vực dịch vụ. Lần đầu tiên, kim ngạch xuất khẩu nhóm ngành này đạt mức trên 53 tỷ USD, chiếm khoảng 14,2% tổng kim ngạch xuất khẩu, với 11 mặt hàng đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD. Quan trọng hơn, thặng dư thương mại của khu vực kinh tế này ước đạt 8,5 tỷ USD, chiếm hơn 75% tổng giá trị xuất siêu của toàn nền kinh tế.

“Điều đáng nói là, các doanh nghiệp Việt đang nắm vai trò chủ lực trong khu vực này. Trong lĩnh vực thủy sản, sản lượng nuôi trồng đã tăng khá nhanh, ở mức 6,3% so với cùng kỳ, trong khi khai thác giảm 1,8% cũng là những tín hiệu tích cực”, ông Hiếu làm rõ khi nhắc tới sự gia tăng yếu tố nội lực, khả năng chống chịu của các động lực tăng trưởng trong bối cảnh kinh tế thế giới tiếp tục ghi nhận những diễn biến mà giới phân tích kinh tế gọi là “rất đỏng đảnh”, khó dự báo.

Cách đây chừng 3 tháng, Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), Ngân hàng Thế giới (WB), hay các tổ chức tư vấn, tài chính hàng đầu thế giới và nhiều nhà kinh tế có tên tuổi đã đưa ra những dự báo rất bi quan về tình hình kinh tế thế giới. Lúc đó, TS. Huỳnh Thế Du, giảng viên Trường đại học Fulbright Việt Nam nhắc lại, gần như tất cả đều đinh ninh rằng, kinh tế thế giới năm 2023 sẽ suy thoái.

Tuy nhiên, góc nhìn và dự báo gần như quay ngoắt 180 độ trong 2 tuần đầu của năm 2023 với đỉnh điểm là thời gian diễn ra Diễn đàn Kinh tế thế giới tại Davos (Thụy Sỹ) kết thúc ngày 21/1. IMF tuyên bố sẽ tính toán lại khả năng tăng trưởng kinh tế toàn cầu vào năm 2023 với viễn cảnh lạc quan hơn. Ngay cả những người hết sức thận trọng như ông Larry Summers, chuyên gia kinh tế – chính trị của Mỹ cũng đã dịu giọng hơn về khả năng suy thoái trong năm 2023.

Tuy nhiên, giới chuyên gia thừa nhận, tình hình tuần sau hay tuần sau nữa cũng chưa biết như thế nào.

Vì vậy, cho đến thời điểm này, câu hỏi động lực nào cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam năm 2023 không dễ trả lời, nhất là khi tiêu dùng nội địa, xuất khẩu và đầu tư công – chân kiềng cho tăng trưởng năm ngoái đều đang gặp khó khăn ở những mức độ khác nhau.

Tiêu dùng nội địa đang gặp khó khi tình hình sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp khó khăn. Theo ông Hiếu, một số khảo sát về khó khăn mà doanh nghiệp đang đối mặt cho thấy, nhu cầu thị trường trong nước thấp đang là khó khăn hàng đầu, có tới 49,7% doanh nghiệp tham gia khảo sát lựa chọn; trong khi khó khăn về lãi suất tăng cao có 37,5% doanh nghiệp lựa chọn…

Tương tự, xuất khẩu cũng đang trong tình thế “ngã ba đường” khi Trung Quốc mở cửa lại với thế giới sau 3 năm áp dụng chính sách Zero Covid, trong khi hai thị trường xuất khẩu chính của Việt Nam là châu Âu và Mỹ vẫn chưa thể phục hồi nhanh trong năm nay, dù lạm phát toàn cầu được nhận định đã đạt đỉnh, nhưng khả năng vẫn ở mức cao trước khi giảm xuống vào cuối năm. Các chính sách tài khóa, tiền tệ của nhiều nền kinh tế khả năng cao vẫn ở xu hướng thắt chặt.

“Trong bối cảnh này, sức chống chịu, khả năng cầm cự của doanh nghiệp Việt có thể coi là một điều kiện cần để duy trì các động lực đã làm nên tăng trưởng kinh tế năm 2022 tiếp tục là động lực thúc đẩy tốc độ tăng trưởng kinh tế năm 2023”, ông Hiếu chia sẻ quan điểm.

Hóa giải thách thức từ vùng đệm

TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) cho rằng, sức chống chịu của doanh nghiệp, của nền kinh tế chính là vùng đệm cần phải được củng cố, vì đây sẽ là công cụ để giảm thiểu dư chấn khi kinh tế thế giới biến động bất lợi.

Câu hỏi động lực nào cho tăng trưởng kinh tế Việt Nam 2023 không dễ trả lời, nhất là khi chân kiềng cho tăng trưởng năm ngoái đều đang gặp khó khăn.

Việc củng cố vùng đệm này, theo ông Cung, đang có những điều kiện vô cùng thuận lợi, khi nền kinh tế có một thời gian dài giữ được ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bội chi ngân sách và tăng cường sức khỏe cho hệ thống ngân hàng.

“Đây là thời điểm cho tư duy chính sách theo hướng hỗ trợ doanh nghiệp, thúc đẩy giải ngân đầu tư công thực sự để tìm lại sự năng động cho nền kinh tế, từ góc độ thanh khoản, các tổ chức tín dụng, cách tiếp cận vốn của doanh nghiệp…”, ông Cung nói.

Vấn đề là, các khuyến nghị chính sách này không mới, giải pháp có nhiều, cả dài hạn – ở khía cạnh tái cơ cấu nền kinh tế, cải thiện môi trường đầu tư – kinh doanh và ngắn hạn, giải quyết các nút thắt hiện hữu, song đang đối mặt với nhiều thách thức không hề nhỏ.

Đơn cử, trong công văn gửi Ngân hàng Nhà nước để góp ý cho Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 31/2022/NĐ-CP ngày 20/05/2022 của Chính phủ về hỗ trợ lãi suất từ ngân sách nhà nước đối với khoản vay của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đã nhắc lại lý do chính khiến chính sách hỗ trợ 2% lãi suất từ ngân sách nhà nước chưa đi vào thực tế. Đó là thủ tục hậu kiểm, thanh tra, kiểm toán, kiểm tra của cơ quan nhà nước có thẩm quyền không rõ ràng, khiến cả doanh nghiệp và ngân hàng đều e ngại. Trong Dự thảo Nghị định sửa đổi, nội dung này cũng chưa được làm rõ.

Nhu cầu về hỗ trợ khó khăn cho doanh nghiệp là có, nhưng tiếp tục hỗ trợ thế nào cho phù hợp, cả cách thức hỗ trợ và nguồn lực hỗ trợ, cũng đang là câu hỏi khó.

Thị trường vốn tiếp tục tiềm ẩn nhiều rủi ro khi dư nợ trái phiếu doanh nghiệp đến hạn trong năm 2023-2024 ước tính lần lượt khoảng 317.500 tỷ đồng và 363.400 tỷ đồng, cao hơn mức 220.000 tỷ đồng năm 2022 và được coi là đỉnh điểm, theo thống kê của Công ty Chứng khoán BSC. Trong khi đó, các giải pháp hóa giải bất ổn cho thị trường này vẫn đang được nghiên cứu và một loạt yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng đến thanh khoản của các doanh nghiệp bất động sản như khả năng lãi suất tăng, tín dụng đổ vào bất động sản bị kiểm soát chặt chẽ hơn…

Tương tự, những khó khăn trong giải ngân vốn đầu tư công được nhắc nhiều, nói nhiều, nhưng chưa có giải pháp xử lý dứt điểm, vẫn phụ thuộc vào từng địa phương, bộ, ngành, trong khi áp lực giải ngân vốn tăng lên khi cộng thêm công việc từ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội.

“Đây là lý do tôi kỳ vọng nhiều hơn vào nguồn đầu tư công của Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội, khi về cơ bản, việc phân bổ vốn đã hoàn thành, nhiều dự án đã được khởi công. Ngay ngày đầu năm 2023, 12 dự án thành phần đường cao tốc Bắc – Nam giai đoạn II đã được đồng loạt khởi công với sự chứng kiến của Thủ tướng Phạm Minh Chính. Các thủ tục đã cơ bản hoàn thành và giờ chỉ tập trung vào làm một cách thực chất, bám sát thực tiễn để có điều chỉnh kịp thời”, ông Hiếu chia sẻ quan điểm.

Nhưng cũng chính vậy, các động lực tăng trưởng của nền kinh tế năm 2023 đều đòi hỏi nhiều điều kiện cần để thành công. Cùng với đó, ông Hiếu cho rằng, sự tham gia có trách nhiệm của doanh nghiệp vào sự phát triển kinh tế cũng là một điều kiện vô cùng quan trọng. “Hơn lúc nào hết, doanh nghiệp cần phát huy sự hợp tác, nâng cao quản trị doanh nghiệp, chứ đừng tranh giành quyền lực, đấu đá nội bộ”, ông Hiếu nói.

Nhiều doanh nghiệp đang gửi đi những kiến nghị, giải pháp trực tiếp liên quan đến ngành, lĩnh vực và cả dự án cụ thể, như đề xuất giữ nguyên nhóm nợ, cơ cấu lại thời hạn trả nợ cho doanh nghiệp bất động sản; đề nghị giảm lãi suất cho vay, đơn giản hóa thủ tục tiếp cận tín dụng; hỗ trợ để doanh nghiệp tồn tại nhằm trấn an nhà đầu tư trái phiếu…

Điều này là dễ hiểu, vì một khi doanh nghiệp không tồn tại được, buộc phải rút lui, thì việc quay trở lại sẽ vô cùng khó khăn, thậm chí là không thể. Đó là chưa kể những tác động rất lớn tới đời sống kinh tế – xã hội khi số lượng doanh nghiệp khó khăn, đóng cửa, giải thể gia tăng.

Nhưng đang có vấn đề phát sinh nếu các doanh nghiệp quá trông đợi các giải pháp hỗ trợ, can thiệp hành chính của Chính phủ vào hoạt động sản xuất – kinh doanh.

Đó là dễ xuất hiện thêm những doanh nghiệp “zombie” (doanh nghiệp xác sống, hoạt động không hiệu quả), sống nhờ các chính sách hỗ trợ, phụ thuộc vào tín dụng giá rẻ, dễ dãi…           

Thậm chí, đang xuất hiện lo ngại về tình trạng doanh nghiệp tìm cách “duy trì khó khăn” để hưởng lợi từ các chính sách hỗ trợ, thay vì đối mặt với sức ép cạnh tranh của thị trường, chấp nhận sự sàng lọc, đào thải, chấp nhận “cắt lỗ”… nếu như các nguyên tắc về hỗ trợ doanh nghiệp, quy trình xử lý các khó khăn của doanh nghiệp như vấn đề trái phiếu doanh nghiệp, các vướng mắc pháp lý trong kinh doanh bất động sản… không thực sự rõ ràng, minh bạch, có tính khả thi.

Sự tồn tại của những “doanh nghiệp zombie”, doanh nghiệp sống nhờ vào hỗ trợ không chỉ không công bằng với các doanh nghiệp chọn đầu tư làm mới, thay đổi phương thức kinh doanh và quản trị doanh nghiệp để cải thiện năng lực cạnh tranh, mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả của các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, nhất là khi nền kinh tế đang phải “thắt lưng buộc bụng”, tập trung tối đa nguồn lực cho sản xuất, kinh doanh.

Chưa kể, những “doanh nghiệp zombie” sẽ khiến nỗ lực tái cơ cấu doanh nghiệp, ngành hàng, lĩnh vực; các kế hoạch phát triển bền vững, chuyển đổi mô hình tăng trưởng của nền kinh tế bị chậm lại, bị các đòi hỏi trước mắt che khuất. Khi đó, rất có thể 5 – 10 năm nữa, doanh nghiệp Việt Nam sẽ vẫn loay hoay ngồi đợi những đơn hàng gia công đơn giản, đợi đón những dòng khách du lịch giá rẻ… thay vì có mặt ở nấc thang cao hơn trong chuỗi giá trị.

Đáng lo ngại hơn, niềm tin kinh doanh của doanh nghiệp, nhà đầu tư sẽ tiếp tục bị thử thách.

Có thể nhìn thêm ở số vốn đăng ký mới vào nền kinh tế trong tháng 1/2023, với khoảng 99.104 tỷ đồng, giảm 48,5% so với cùng kỳ năm 2022. Đây là mức vốn đăng ký mới thấp nhất trong tháng 1 kể từ năm 2019 đến nay. Tương tự, số vốn doanh nghiệp đăng ký tăng vốn và số vốn tăng thêm cũng giảm khoảng 18% so với cùng kỳ.

Cũng phải nói thêm, các số liệu của tháng có khoảng thời gian nghỉ dài do Tết sẽ không phản ánh đầy đủ xu hướng và vốn đăng ký cũng là do doanh nghiệp tự kê khai, chịu trách nhiệm, song con số này phần nào thể hiện kế hoạch, thậm chí là tham vọng của doanh nghiệp trong tương lai. Khi niềm tin của doanh nghiệp, nhà đầu tư với thị trường bấp bênh, thì nguồn lực và sức lực đổ vào đầu tư – kinh doanh sẽ bị hạn chế.

Thời điểm này, sự minh bạch, rõ ràng, nhất quán trong nguyên tắc hỗ trợ doanh nghiệp phát triển, tháo gỡ rào cản thể chế – thay vì cứu doanh nghiệp tồn tại – cần phải được xác định rất rõ.