Quá trình sáp nhập các đơn vị hành chính tại TPHCM đã và đang diễn ra, tạo ra nhiều thay đổi liên quan đến việc cập nhật bản đồ, địa danh, địa giới hành chính, đường, khu phố. Điều này cũng ảnh hưởng đến các chủ doanh nghiệp và cơ sở kinh doanh, đòi hỏi họ phải linh hoạt và thích ứng để dần quen với những thay đổi này.

Việc sáp nhập các đơn vị hành chính tại TPHCM nhận được sự quan tâm của người dân và doanh nghiệp về những thay đổi liên quan đến thủ tục giấy tờ, địa chỉ kinh doanh hay giao dịch hành chính. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi đang diễn ra khá thuận lợi, đặc biệt là đối với cộng đồng doanh nghiệp, nơi mà sự ổn định và thông suốt của hoạt động sản xuất, kinh doanh luôn được đặt lên hàng đầu.

Các doanh nghiệp tại đây đã phải cập nhật thông tin mới và thông báo đến khách hàng, đối tác để tránh nhầm lẫn khi tìm kiếm hoặc gửi hồ sơ chứng từ. Mặc dù việc thay đổi về địa chỉ có thể gây ra một số khó khăn ban đầu, nhưng nhiều doanh nghiệp cho biết rằng việc này không khiến họ xáo trộn, trái lại còn tạo điều kiện giúp khách hàng dễ dàng nhận diện vị trí doanh nghiệp hơn trong hệ thống hành chính mới.

Một số doanh nghiệp đã thích ứng với thay đổi bằng cách cập nhật địa chỉ mới trên các nền tảng trực tuyến và thông báo đến khách hàng. Điều này giúp giảm thiểu sự nhầm lẫn và đảm bảo hoạt động kinh doanh diễn ra thông suốt.

Ngoài ra, một số hộ kinh doanh và đơn vị cung ứng dịch vụ trong vùng sáp nhập cũng kiến nghị cải thiện hệ thống để đồng bộ, rút ngắn thời gian tiếp nhận, giải quyết và trả kết quả. Hiện nay, trên địa bàn TPHCM có hàng trăm nghìn hộ kinh doanh và việc cập nhật lại địa chỉ trên bảng hiệu, giấy tờ cá nhân được chính quyền hỗ trợ và hướng dẫn chu đáo.

Chính quyền TPHCM đã có các kế hoạch và hướng dẫn cụ thể để hỗ trợ các hộ kinh doanh và doanh nghiệp trong việc cập nhật địa chỉ mới. Qua đó, đảm bảo quá trình chuyển đổi diễn ra thuận lợi và không gây ra nhiều khó khăn cho các bên liên quan.

Nửa đầu năm 2025 đã kết thúc với nhiều tín hiệu tích cực cho nền kinh tế Việt Nam, nhưng cộng đồng doanh nghiệp vẫn bước vào 6 tháng cuối năm với tâm thế vừa kỳ vọng, vừa dè chừng. Tại webinar “Dự báo kinh tế 6 tháng cuối năm 2025 – Cơ hội và thách thức cho doanh nghiệp”, Phó Cục trưởng Cục Phát triển Doanh nghiệp tư nhân và Kinh tế tư nhân Trịnh Thị Hương đã chia sẻ về tình hình doanh nghiệp hiện nay.

Theo bà Hương, số lượng doanh nghiệp thành lập mới đã đạt mức kỷ lục với hơn 24.000 doanh nghiệp được đăng ký, phản ánh làn sóng khởi nghiệp mạnh mẽ trong thời gian qua. Tuy nhiên, quy mô của các doanh nghiệp mới thành lập phần lớn còn nhỏ. Số lượng doanh nghiệp rút lui khỏi thị trường vẫn ở mức cao, với hơn 63% trong số đó chỉ tạm ngừng hoạt động có thời hạn để tái cấu trúc, chờ thị trường khả quan hơn.

Bà Hương cũng lưu ý rằng bối cảnh kinh tế quốc tế nhiều biến động, chính sách thuế thay đổi, thương mại điện tử phát triển nhanh và hành vi tiêu dùng biến chuyển đang khiến doanh nghiệp phải thích nghi liên tục. Để nắm bắt được cơ hội, doanh nghiệp cần đầu tư vào nội lực – từ công nghệ, quản trị đến tối ưu vận hành.

Đồng quan điểm, Phó giám đốc chuyên môn, Văn phòng Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân Bùi Thanh Minh đánh giá rằng dù các chính sách hỗ trợ đã được ban hành, vẫn còn khoảng cách trong khả năng tiếp cận của các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Các doanh nghiệp lớn tỏ ra “phấn khởi và mạnh mẽ hơn” khi mở rộng kinh doanh, còn các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang chịu áp lực chi phí từ thuế, cạnh tranh khốc liệt trên nền tảng số, và chưa đủ lực để chuyển đổi số hoặc chuyển đổi xanh.

Một khảo sát mới đây cho thấy mức độ lạc quan về triển vọng kinh doanh năm nay đã giảm so với năm ngoái, với 63,7% doanh nghiệp vẫn tỏ ra thận trọng trước tình hình hiện tại. Tuy vậy, nhiều doanh nghiệp vẫn lạc quan về triển vọng 6 tháng cuối năm, với 37,3% doanh nghiệp chế biến chế tạo dự báo tình hình sẽ cải thiện, 43,5% cho rằng sẽ ổn định. Riêng khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, 81% doanh nghiệp kỳ vọng hoạt động sản xuất kinh doanh sẽ tốt hơn hoặc giữ ổn định.

Trong bối cảnh hiện nay, các doanh nghiệp cần phải tăng cường năng lực cạnh tranh, đổi mới và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh. Việc đầu tư vào công nghệ, chuyển đổi số và phát triển bền vững sẽ là những yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp vượt qua khó khăn và tận dụng cơ hội trong 6 tháng cuối năm.

Đại diện Cục Phát triển Doanh nghiệp tư nhân và Kinh tế tư nhân cũng khuyến nghị các doanh nghiệp cần theo dõi sát sao các chính sách và quy định mới của Nhà nước để có thể tận dụng các cơ hội và hỗ trợ từ phía Chính phủ. Bên cạnh đó, việc nâng cao năng lực quản trị, phát triển nguồn nhân lực và tạo dựng hệ thống đối tác cũng là những yếu tố quan trọng giúp doanh nghiệp tăng cường khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững.

Nhìn chung, triển vọng kinh tế 6 tháng cuối năm 2025 vẫn còn nhiều thách thức nhưng cũng mang lại nhiều cơ hội cho các doanh nghiệp. Bằng cách tăng cường năng lực cạnh tranh, tận dụng các cơ hội và hỗ trợ từ phía Chính phủ, các doanh nghiệp hoàn toàn có thể vượt qua khó khăn và đạt được mục tiêu tăng trưởng.

Vietnamnet.vn cũng có một số thông tin liên quan, xin vui lòng tham khảo: Nhiều doanh nghiệp vẫn chọn giữ thực chất trước tình hình kinh tế 2025

Chuyên gia kinh tế Vũ Quốc Tuấn mong muốn, doanh nghiệp Việt Nam lớn mạnh hơn nữa, để phát huy vai trò động lực của nền kinh tế.

Đặt dân, đặt nước lên trên, thì mọi quyết định đều thanh thoát

“Không đâu trên đất nước mình nghèo cả, ở đâu cũng có thể làm giàu, kể cả vùng sâu, vùng xa. Dân mình cũng thế, không ai muốn ngồi không và nghèo đói, chỉ cần một môi trường phù hợp, chính sách phù hợp… Tôi nhắc lại câu nói của Thủ tướng Võ Văn Kiệt đấy!”.

Ông Vũ Quốc Tuấn, trợ lý của Thủ tướng Võ Văn Kiệt từ năm 1985 đến 1994, thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Phan Văn Khải bắt đầu câu chuyện với âm giọng rành rọt.

Năm Quý Mão 2023, ông bước vào tuổi 97, trải qua gần như mọi chuyện ở đời, nhưng ông chưa muốn nghỉ ngơi. Ông đọc nhiều, nghe nhiều, trao đổi thường xuyên với các chuyên gia thành viên Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, Thủ tướng Phan Văn Khải…

Những ngày cuối năm 2022, họ đã có dịp gặp nhau trong lễ ra mắt cuốn sách “Võ Văn Kiệt – Trăm năm trong một chữ Dân”, lại có dịp nhớ về một thời mà ông Tuấn nói gì, làm gì, nghĩ gì cũng hăng say, dù việc nào cũng khó, cũng mới.

“Chúng tôi nói với nhau, hơn 20 năm trước, sau khi đi thực tế, nghe doanh nghiệp kêu ca, chúng tôi đề xuất Thủ tướng Phan Văn Khải cắt bỏ cả trăm giấy phép con, doanh nghiệp tư nhân bừng nở như nấm sau mưa. Vậy mà giờ đây, vẫn thấy doanh nghiệp kêu bị bó tay, bó chân vì điều kiện kinh doanh…, nhưng không thấy lãnh đạo lên tiếng. Chúng tôi chỉ mong, dân cần gì, doanh nghiệp cần gì, thì lãnh đạo chia sẻ và gỡ vướng, như thời Thủ tướng Kiệt vì Dân dám làm, dám chịu; hay Thủ tướng Khải vì doanh nghiệp mà xóa giấy phép con…”, ông Vũ Quốc Tuấn tâm tư.

Hồi đó, có bao giờ các ông ngại động chạm, ngại vi phạm quy định hiện hành không?

Nếu đặt lợi ích của người dân, của doanh nghiệp, của đất nước lên trên hết, trước hết, thì quyết định dù khó thế nào, thậm chí là va chạm về tư duy, ý thức hệ… cũng sẽ thanh thoát, kể cả người đề xuất cũng như lãnh đạo quyết định.

Như thời chúng tôi đề xuất làm kế hoạch 3 phần cho doanh nghiệp nhà nước những năm đầu Đổi mới, có kinh nghiệm gì về kinh tế thị trường đâu, nhưng đi thực tế, thấy doanh nghiệp có thể làm hơn kế hoạch Nhà nước giao, thì sao không làm, trong khi nhu cầu của người dân thì có, hàng thì thiếu. Vậy là viết ra kế hoạch lập trên nhu cầu có khả năng thanh toán, thay vì doanh nghiệp cứ sản xuất, phân phối, còn người dân cứ “phát gì, nhận nấy”…

Cũng có tranh luận, phản đối,  lo chệch hướng xã hội chủ nghĩa, song chúng tôi rất hào hứng, nói thẳng, nói thật vì được lắng nghe, được tranh luận không hạn chế, kể cả thời Thủ tướng Kiệt, Thủ tướng Khải…

Ông đã từng viết về Ban Nghiên cứu “5 không” của Thủ tướng Võ Văn Kiệt…

Không biên chế, không chức quyền, không lương, không có trên dưới và không bị hạn chế khi phát biểu với Thủ tướng. Năm không, nhưng là tất cả những gì đội ngũ chuyên gia, tư vấn cần.

Thời đó, nhiều vị lãnh đạo hay ngắt lời người khác khi không đúng ý, nên không phải ai cũng sẵn sàng có ý kiến, nhưng ông Kiệt thì khác. Ông ấy chịu học, chịu nghe, không ngắt lời, không quy chụp ai cả… Đó là lý do các chuyên gia trong nước, nước ngoài được mời tham gia Ban Nghiên cứu của Thủ tướng, trước đó là Tổ Chuyên gia tư vấn cải cách kinh tế và cải cách hành, nhóm chuyên gia độc lập… đều hồ hởi, tin tưởng. 

Tôi vẫn nhớ câu nói của ông Kiệt rằng, không phải cứ gắn cái mũ cấp ủy vào là có thể hiểu biết tất cả, có thể phát biểu chỉ đạo mọi việc, ngồi ở vị trí nào cũng phải học. Việc dám làm, dám chịu của ông ấy cũng dựa trên sự lắng nghe, học hỏi và nắm bắt yêu cầu thực tiễn, kể từ việc nhỏ, đến việc lớn, việc nhạy cảm.

Những việc lớn, như việc ông quyết thực hiện Dự án Đường dây 500 kV, đường Bắc Thăng Long – Nội Bài, ngọt hóa bán đảo Cà Mau, hay trước đó là xóa bỏ phân phối lương thực ở Hà Nội, tổ chức ngân hàng hai cấp…, thì đã được nhiều người kể. Cả việc tưởng như đơn giản như tổ chức lễ đón lãnh đạo các nước đến thăm ở Phủ Chủ tịch, thay vì ở sân bay Nội Bài, cũng bị nhiều người phản đối, lo chệch hướng xã hội chủ nghĩa…

Nhưng mọi việc đều được giải quyết khi mọi người đặt lợi ích của dân, của nước trước hết, chứ không phải lợi ích của phe nhóm, của anh, của tôi hay vì cái ghế của ai…

Sau này, khi chúng tôi đề xuất cắt giảm giấy phép con với Thủ tướng Phan Văn Khải, các bộ, ngành phản đối nhiều lắm, chủ yếu lo không biết quản lý thế nào, sợ rối loạn xã hội…, nhưng khi chúng tôi phản biện bằng thực tiễn hoạt động của doanh nghiệp, của người dân, các bộ, ngành cũng đồng thuận.

Bây giờ có vẻ khác, nhiều khi ý kiến không nhất trí, không đồng thuận vì lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm; thậm chí, có khi tôi đồng ý cho anh cơ chế này, thì anh cũng không được động đến lãnh địa kia của tôi…

Hôm tôi đọc tin về việc tổ chức thi cấp chứng chỉ tiếng Anh IELTS phải trình hồ sơ để Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt, khiến nhiều đơn vị phải tạm dừng, đợi giấy phép, tôi tự hỏi, tại sao lại làm khó như vậy? Chỉ là hoàn thiện thủ tục hành chính, mà sao không có cách nào thuận tiện hơn, đỡ khó cho doanh nghiệp và cả người dân hơn không? Sao không có lãnh đạo nào lên tiếng…

Nói thời kỳ xưa khó vì khác ý thức hệ, giờ thì khác lợi ích là vậy.

Không đâu trên đất nước mình nghèo cả

Khi nhắc lại câu nói của Thủ tướng Võ Văn Kiệt về tiềm năng phát triển của đất nước, ông Vũ Quốc Tuấn đã trầm ngâm rất lâu.

Ông kể, hồi mới ra nhận nhiệm vụ Phó chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Kế hoạch Nhà nước, ông Kiệt xin dành 1 năm để đi nghiên cứu thực tiễn, vì mới ở miền Nam ra, chưa hiểu nhiều về miền Bắc, miền Trung; giao trách nhiệm cho ông Vũ Đại, khi đó là Bộ trưởng, Phó chủ nhiệm điều hành công việc của Ủy ban trong năm đó.

Một năm sau, ông về, triệu tập cán bộ cốt cán, họp một ngày về các vấn đề kinh tế của đất nước và công tác kế hoạch hóa. Ông đưa ra 2 kết luận. Một là, không đâu trên đất nước mình nghèo cả, ở đâu cũng có thể làm giàu. Hai là, công tác kế hoạch hóa của mình là áp đặt hình thức, quan liêu, triệt tiêu sáng kiến…

Giai đoạn nào cũng có khó khăn, có thách thức phải đối mặt, nhiều khi đòi hỏi phải thay đổi cả ý thức hệ, nhưng chỉ cần vì dân, vì nước, thì sẽ vượt qua.

– Chuyên gia kinh tế Vũ Quốc Tuấn

Đầu thập kỷ 80 của thế kỷ trước, khi kinh tế kế hoạch tập trung là dòng chính trong quản lý kinh tế, nghe những kết luận đó, ông thấy thế nào?

Tôi thực sự ấn tượng, cả tư duy và cách làm. Trong 1 năm đi thực tế đó, ông Kiệt xuống tận huyện, tận xã, tới các hợp tác xã, gặp người dân để hỏi, để học. Sau này, ông cũng đi thực tế nhiều như vậy, còn yêu cầu chúng tôi về cơ sở nghiên cứu trước, có báo cáo riêng, chứ không chỉ nghe báo cáo ở hội nghị… 

Ông ấy còn nói, dân mình chịu thương, chịu khổ, nhưng vẫn nghèo, vì họ không có không gian, không có cơ hội để làm giàu… Giống như bây giờ, doanh nghiệp cũng xoay xở, sáng tạo, nhưng chưa lớn lên được, cứ bé li ti vì nhiều rào cản. Nhiều doanh nghiệp hay nói chỉ cần cơ chế, môi trường là vậy, vì tiềm năng phát triển của đất nước rất lớn, hút vốn đầu tư của cả thế giới đổ về.

Nhờ đi nhiều, học nhiều, nghe nhiều, nên ngay từ những năm 90, ông Kiệt đã nói đến nguy cơ tụt hậu, đặt nguy cơ tụt hậu lên trên nguy cơ chệch hướng xã hội chủ nghĩa…

Hồi đó, có dư luận nói ông Kiệt chệch hướng xã hội chủ nghĩa, nhưng ông ấy trả lời, những gì chúng ta cần làm là đáp ứng nhu cầu của dân. Người dân, doanh nghiệp sản xuất ra hàng hóa thì phải được bán hàng, chứ sao cứ phải bán cho Nhà nước hay cứ phải để bán trong tỉnh nhà; việc người Việt ở nước ngoài có đô la muốn gửi cho người nhà sao lại khó thế…

Sau này, các việc trên là phi thị trường, là ngăn sông, cấm chợ…, nhưng hồi đó, quyết định xóa bỏ trạm kiểm soát hàng hóa giữa các địa bàn để lưu thông hàng hóa tự do, xóa độc quyền nhà nước về xuất – nhập khẩu hay cho phép kinh doanh ngoại tệ với thị trường tư bản chủ nghĩa… đều bị quy chệch hướng.

Nhưng nhờ kiên quyết làm theo những gì người dân, doanh nghiệp cần, để phát huy sức dân, phát huy ý thức làm giàu của người dân mà sản xuất bung ra, Việt Nam từ chỗ thiếu đói thành quốc gia xuất khẩu, doanh nghiệp tư nhân phát triển mạnh…

Cũng trong quá trình cởi trói sức dân, tinh thần hòa giải dân tộc của ông được lan tỏa, dù thẳng thắn thì đến giờ, mọi việc vẫn chưa xong, dù đất nước đã thống nhất gần 50 năm, dù chúng ta đang kêu gọi người Việt khắp thế giới góp công, góp sức xây dựng đất nước…

Thưa ông, như câu nói của Thủ tướng Võ Văn Kiệt mà ông nhắc đến, đất nước mình không chỗ nào nghèo cả, nhưng để thực sự phát huy được tiềm lực của đất nước, dường như chúng ta vẫn thiếu điều gì đó?

Tư duy và cách làm là chìa khóa. Nếu từng người, nhất là người lãnh đạo đất nước chọn đất nước, chọn lợi ích của đất nước lên trên, thì sẽ có những quyết sách để phát huy tiềm lực của đất nước.

Giai đoạn nào cũng có thách thức phải đối mặt, nhiều khi đòi hỏi phải thay đổi cả ý thức hệ, nhưng chỉ cần vì dân, vì nước, thì sẽ vượt qua.

Thủ tướng Võ Văn Kiệt có một câu nói cũng rất hay, đó là làm thế nào nâng cao quan trí, nâng cao tầm trí tuệ của bộ máy nhà nước, để Đảng ta phải là lãnh đạo bằng tư tưởng, đường lối, chứ không phải là cai trị bằng quyền lực. Đây là điều thế hệ chúng tôi đã theo đuổi với tất cả tấm lòng, nhiệt huyết.

Một điều nữa tôi thấy cần nói thẳng, đó là cách đây 30 năm, chúng tôi đã rất cố gắng để đặt nền tảng cho sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân, kể cả việc phải gọi chệch đi là doanh nghiệp dân doanh, chỉ mong xác định rõ doanh nghiệp tư nhân là động lực quan trọng của nền kinh tế, nhưng đến giờ vẫn chưa xong. Đáng ra, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam phải lớn hơn, mạnh hơn nữa.

Năm nay, đất nước ta có nhiều thành tích, nhưng câu hỏi tôi muốn đặt ra là đã phát huy hết năng lực, sức sáng tạo của dân chưa, còn gò bó những gì? Mỗi người sẽ có câu trả lời của riêng mình, nhưng tôi cho rằng, dựa vào sức dân chính là quy luật của sự phát triển.

GS. Trần Văn Thọ (Đại học Waseda – Nhật Bản)

1.

“Chúng ta cần những con người Việt Nam có tinh thần dân tộc”, GS. Trần Văn Thọ chia sẻ sau một vài phút trầm tư bởi những câu hỏi dồn dập về việc làm thế nào để Việt Nam có thể xoay chuyển tình thế, vượt qua thách thức để đạt được mục tiêu đầy khát vọng của năm 2030-2045.

Trước cuộc trò chuyện riêng với phóng viên Báo Đầu tư, GS. Trần Văn Thọ đã tham gia buổi giới thiệu cuốn sách “Võ Văn Kiệt – Trăm năm trong một chữ Dân” vào tuần đầu tháng 12/2022. Ông từng tham gia Tổ tư vấn cải cách kinh tế và hành chính của Thủ tướng Võ Văn Kiệt, cộng tác với Ban Nghiên cứu chính sách của Thủ tướng Phan Văn Khải. Sau này, ông là thành viên Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc…

Chia sẻ tại phần giao lưu, ông đã nhắc lại 2 ý kiến của Thủ tướng Võ Văn Kiệt mà theo ông, đã thể hiện tầm nhìn chiến lược của một người có trách nhiệm phải lo nghĩ về con đường phát triển của đất nước. Một là nguy cơ tụt hậu. Hai là sự lệ thuộc một chiều vào thế giới bên ngoài.

“Ba chục năm đã qua, kinh tế Việt Nam đã phát triển khá xa, hội nhập tốt hơn, nhưng còn nhiều việc phải làm để phát triển hơn nữa, hội nhập hơn nữa và đặc biệt là để đạt được mục tiêu là nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2045. Điều tôi muốn nói là nỗi lo tụt hậu và hội nhập một chiều vẫn còn”, GS. Trần Văn Thọ trao đổi.

Thưa Giáo sư, lần nào trở về Việt Nam, ông cũng có những cuộc làm việc với doanh nghiệp Nhật Bản đang hoạt động tại Việt Nam. Chuyến đi lần này ông đã có được những thông tin gì?

Tôi vừa đến làm việc với Canon Việt Nam ở Khu công nghiệp Thăng Long (Đông Anh, Hà Nội). Tôi muốn tìm hiểu xem sự hội nhập của Việt Nam thông qua việc tham gia của doanh nghiệp Việt vào chuỗi sản xuất của doanh nghiệp Nhật Bản.

Tình hình cải thiện vẫn chậm, nếu nhìn vào tỷ lệ nội địa hóa của Canon Việt Nam. Họ nói, số doanh nghiệp Việt trở thành nhà cung ứng đầu vào có tăng, nhưng chưa nhiều.

Doanh nghiệp Nhật Bản có nói vì sao không, thưa ông?

Vẫn là doanh nghiệp Việt Nam chưa đáp ứng yêu cầu.

Nhiều năm trước, khi nói về việc đáp ứng chuỗi giá trị toàn cầu, chúng ta nói về chất lượng, giá cả và các điều khoản giao nhận. Hiện tại, ngoài các điều kiện trên, chuỗi giá trị toàn cầu đòi hỏi nhiều hơn. Đó là yêu cầu về môi trường, về sản xuất thân thiện, sản xuất xanh… Nhưng khi tôi hỏi về khả năng đáp ứng của doanh nghiệp Việt, thì ngay các tiêu chuẩn cũ, nhiều doanh nghiệp vẫn chưa đạt được, chưa nói đến tiêu chuẩn mới.

Ngoài ra, doanh nghiệp cung ứng linh kiện và các sản phẩm trung gian khác phải có tính bền vững về tài chính, về quản lý. Các tập đoàn đa quốc gia thường không bắt tay với doanh nghiệp mà họ nhìn thấy khả năng tiếp cận tài chính không ổn định hoặc năng lực quản lý yếu kém. Không doanh nghiệp lớn nào muốn thay nhà cung ứng giữa đường cả.

Thứ nữa, doanh nghiệp rất thiếu lao động, cả lao động có đào tạo và đội ngũ quản lý. Một mặt, họ khó tuyển dụng lao động có tay nghề, nhưng mặt khác, khi tuyển được lao động để đào tạo, thì đa số lại không chuyên tâm, làm việc được một thời gian thì nghỉ việc, chuyển sang doanh nghiệp khác.

Việt Nam cần phải xác định rõ sự ổn định trong thị trường lao động, sự thay đổi về giáo dục, đào tạo là rất quan trọng…, vì con người, chất lượng nguồn nhân lực đang là thách thức lớn nhất của doanh nghiệp trong hội nhập quốc tế.

Theo tôi, các bộ, ngành có trách nhiệm như Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cần có kế hoạch cụ thể để cả cơ sở đào tạo và người lao động nhìn thấy cơ hội của mình. Cũng cần phải có chế tài để đảm bảo các cơ chế, chính sách được thực thi, tuân thủ đúng.

Năng lực của người Việt Nam không kém, nhưng chế tài và kỷ luật yếu khiến nhiều công chức thiếu trách nhiệm. Đây là điểm khác với người Nhật…

2.

Cách đây vài năm, GS. Trần Văn Thọ từng kể, ông đã hai lần mơ về một nước Việt Nam công nghiệp hiện đại, nhưng cả hai lần, giấc mơ đều chưa thành, vì nhiều lý do.

Lần đầu là khi ông nhìn thấy chân dung của Thủ tướng Phạm Văn Đồng được in cùng với Tổng thống Mỹ, Pháp, Thủ tướng Nhật Bản, Anh, Tây Đức… trên bìa số báo đặc biệt đón năm mới 1976 của Tuần báo Economisuto (Kinh tế). Thế giới đánh giá rất cao tiềm năng của Việt Nam, vì dân tộc này đã thể hiện sự kiên cường, dũng cảm trong chiến tranh chống ngoại xâm; giờ là thời bình, Việt Nam sẽ có vị trí xứng đáng trên vũ đài kinh tế và chính trị thế giới.

Lần thứ hai là đầu thập niên 1990, khi điều kiện trong nước và bên ngoài đã hội tụ để Việt Nam khởi động lại quá trình công nghiệp hóa. Sau Đổi mới năm 1986, kinh tế vĩ mô dần ổn định, Việt Nam lập lại quan hệ bình thường với các nước tư bản tiên tiến và các tổ chức quốc tế như WB, IMF, ADB. Đây cũng là thời điểm Việt Nam gia nhập ASEAN và bình thường hóa quan hệ với Mỹ…

Lần này, ông đã nói về những cơ hội mới cho Việt Nam. “Thời đại đã thay đổi rất nhiều, cơ hội đã khác và mở ra nhiều cách đi mới. Tôi vẫn mong doanh nghiệp Việt sẽ mạnh lên để đất nước chủ động hội nhập và đạt được mục tiêu phát triển…”, GS. Trần Văn Thọ nói.

Khi nói về mục tiêu công nghiệp hóa của Việt Nam, ông thường nhắc tới giai đoạn phát triển thần kỳ của Nhật Bản vào những năm 60 của thế kỷ trước. Tuy nhiên, bối cảnh hiện tại đã thay đổi,  cách đi truyền thống có thể không còn là  duy nhất…

Thời nào cũng sẽ có nhiều con đường, cách làm, tùy theo nguồn lực đang có, điều kiện công nghệ và bối cảnh thị trường thế giới, nhưng kinh nghiệm của các nước đi trước vẫn có nhiều điểm đáng tham khảo.

kinh tế Việt Nam đã phát triển khá xa, hội nhập tốt hơn, nhưng còn rất nhiều việc phải làm để phát triển hơn nữa, hội nhập hơn nữa và đặc biệt là để vượt qua bẫy thu nhập trung bình, nhằm đạt được mục tiêu là nước có thu nhập trung bình cao vào năm 2045.

GS. Trần Văn Thọ

Nhật Bản thập niên 1960 cũng vậy. Cách nước này củng cố nội lực để hội nhập có hiệu quả vào thị trường thế giới, phương thức hoạch định và thực thi chính sách… là những kinh nghiệm vẫn còn giá trị.

Công nghiệp hóa ngày nay diễn ra trong bối cảnh toàn cầu hóa, khu vực hóa và sự phân công quốc tế triển khai trên cơ sở của các chuỗi cung ứng và chuỗi giá trị toàn cầu. Tùy ngành công nghiệp mà có thể sản xuất ngay cho thị trường thế giới, không nhất thiết phải bắt đầu bằng thị trường trong nước, như trường hợp Denso, một công ty linh kiện ô tô của Nhật Bản tại Việt Nam.

Trường hợp VinFast cũng đặc biệt, kết hợp nội lực và ngoại lực một cách sáng tạo và xuất phát từ tinh thần dân tộc. VinFast bắt đầu đi từ hạ nguồn, sản xuất ngay xe nguyên chiếc, cung cấp cho thị trường thế giới để tận dụng tính quy mô kinh tế, bắt đầu bằng công nghệ nước ngoài, nhưng tự làm chủ một phần thiết kế và tự marketing để có ngay sản phẩm với thương hiệu của mình. Đặc biệt, họ có kế hoạch dần dần dịch chuyển sâu xuống (tăng dần nội địa hóa linh kiện, bộ phận xe ô tô) và lên thượng nguồn (nhắm đến việc làm chủ công nghệ, tự chủ thiết kế hoàn toàn…).

Cách đi của VinFast gần giống với Nhật Bản thập niên 1950-1960 và Hàn Quốc thập niên 1980-1990; khác với Thái Lan, Indonesia ngày nay (hầu như dựa hoàn toàn vào ngoại lực để sản xuất ô tô). Chúng ta mong là những thương hiệu Việt như thế sẽ thành công.

Nghĩa là cần một nền kinh tế tự chủ, không hội nhập một chiều?

Kinh tế Việt Nam đã hội nhập rất sâu, rộng, buôn bán với cả thế giới. Nhưng thẳng thắn, nền kinh tế đang phụ thuộc vào một số thị trường. Vì vậy đến giờ, ngành công nghiệp của Việt Nam khá mỏng, vẫn nặng gia công, muốn tự chủ, cần phải thực hiện bằng được chuyển dịch nấc thang cao hơn của giai đoạn phát triển, cải thiện nhanh hơn vị trí của mình trên thị trường thế giới.

Nghĩa là sẽ phải giải quyết các điều kiện cần mà Việt Nam đang yếu, như tôi đã chia sẻ. Đó là doanh nghiệp nội địa phải mạnh lên, chuyển dịch được các hộ kinh doanh sang doanh nghiệp để tiếp cận nguồn lực đất đai, tín dụng, khoa học – công nghệ tốt hơn, nhằm có sự tin tưởng từ tập đoàn lớn, các doanh nghiệp đầu chuỗi sản xuất. Khu vực doanh nghiệp nhà nước cần mạnh hơn trong các ngành chế biến, chế tạo ở khía cạnh thiết kế sản phẩm, gây dựng thương hiệu…

Khi đó, cơ cấu xuất khẩu sẽ dịch chuyển dần lên hướng có hàm lượng công nghệ cao hơn, giá trị gia tăng lớn hơn. Ở đây, lại phải bàn đến môi trường kinh doanh, thủ tục hành chính vẫn còn nhiêu khê, làm khó doanh nghiệp, khiến nhiều doanh nghiệp cứ thích ẩn sau các mô hình phi chính thức…

Ông nghĩ thế nào về doanh nghiệp Việt Nam?

Doanh nghiệp Việt, nhất là doanh nghiệp trẻ, rất năng động. Tôi có dịp gặp nhiều doanh nghiệp ở TP.HCM, nhiều người rất thành công.

Nhưng không ít doanh nghiệp khởi nghiệp thành công được vài năm thì bán lấy tiền, thu về triệu đô… Người lao động cũng có tâm lý “ăn xổi ở thì”, cứ làm chỗ này vài tháng, thấy chỗ khác có vẻ tốt hơn lại đi… Như vậy thì làm sao tích lũy được kinh nghiệm, năng lực kỹ thuật và công nghệ, để nâng mình lên các vị trí cao hơn trong công việc…

Đây cũng là điều khác với Nhật Bản. Các doanh nghiệp như Sony, Honda đều đi từ những doanh nghiệp nhỏ, lớn dần lên, cũng có nhiều cơ hội để họ bán đi, làm giàu, nhưng họ muốn đóng góp cho đất nước của họ.

Đây chỉ là một vài ví dụ, nhưng tôi nghĩ, trên hành trình phát triển, Việt Nam cần những người chọn con đường đi cùng với sự phát triển của đất nước. Đó chính là tinh thần dân tộc.