Dư địa chính sách tiền tệ giảm dần

Năm 2022 đã khép lại với nhiều biến động lớn trong lĩnh vực ngân hàng. Năm 2023, theo dự báo của TS. Phạm Chí Quang, Vụ trưởng Vụ Chính sách tiền tệ (NHNN), kinh tế toàn cầu có khả năng đi vào suy thoái lớn. Tuy vậy, dự báo Fed còn tiếp tục xu hướng tăng lãi suất trong năm 2023 và duy trì lãi suất ở mức cao cho đến cuối 2024.

“Dù mức độ và tác động do Fed tăng lãi suất sẽ không còn dữ dội, nhanh, mạnh như năm 2022 nhưng mức độ tác động đến nền kinh tế còn dai dẳng trong năm 2023. Ngoài ra, trong nước, lạm phát lõi có dấu hiệu đáng quan ngại, mức tăng liên tục, mạnh khiến điều hành chính  sách tiền tệ đối với 2023 không thể chủ quan”, TS. Quang nhận định.

Trong khi đó, nhận định về thách thức chính sách điều hành năm 2023, TS. Cấn Văn Lực, Thành viên Hội đồng Tư vấn – Chính sách Tiền tệ Quốc gia cũng cho rằng, với khả năng FED tiếp tục tăng lãi suất, áp lực lãi suất và tỷ giá trong nước vẫn còn khá lớn. Trong khi đó, dư địa điều hành chính sách tiền tệ giảm dần do các công cụ đã được NHNN sử dụng gần hết, đặc biệt lãi suất điều hành đã tăng 2 lần với mức độ lớn.

Ngoài ra, thanh khoản ngân hàng không còn dồi dào, hệ số an toàn vốn (CAR) mỏng và nợ xấu có nguy cơ tăng cũng là những thách thức lớn trong điều hành chính sách tiền tệ năm nay, theo nhận định của TS. Cấn Văn Lực.

Giảm lãi suất phải là trọng tâm chính sách tiền tệ năm 2023

Trao đổi với Báo Đầu tư, TS. Lê Xuân Nghĩa lại cho rằng, áp lực lạm phát, tỷ giá toàn cầu năm 2023 sẽ giảm dần. Kinh tế Mỹ và Trung Quốc đang có dấu hiệu phục hồi mạnh hơn dự báo. Tuy  nhiên, thách thức lớn nhất với nền kinh tế nước ta chính là các yếu tố nội tại. 

Riêng với chính sách tiền tệ, TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, thách thức lớn nhất năm tới chính là vấn đề lãi suất.

Mặc dù NHNN cho rằng, mặt bằng lãi suất ở Việt Nam vẫn thấp hơn nhiều nước trong khu vực, song TS. Lê Xuân Nghĩa cho rằng, lãi suất thực ở Việt Nam hiện nay đang quá cao.

Cụ thể, lãi suất tiền gửi trung bình kỳ hạn 1 năm hiện nay khoảng 9,4%, nếu trừ đi lạm phát bình quân (3,15%) thì đang ở thực dương 6,25%. Còn lãi suất cho vay 1 năm hiện nay trung bình 12,5%, trừ đi lạm phát thì đang trên 9,3%, nếu cộng với biên độ biến động tỷ giá USD 3,81% thì đang dương 13%. Lãi suất thực (cho vay) trên 13%, theo TS. Lê Xuân Nghĩa, là mức lãi suất cho vay “cao nhất nhì thế giới”, khiến doanh nghiệp khó cạnh tranh.

Với mặt bằng lãi suất này, theo TS. Lê Xuân Nghĩa, doanh nghiệp nội địa sẽ đuối sức, nhường chỗ cho doanh nghiệp nước ngoài – vốn không phải chịu lãi suất cao của hệ thống ngân hàng Việt Nam.  

Chính vì vậy, theo chuyên gia này, trọng tâm chính sách của NHNN và Chính phủ năm 2023 cần phải đi theo hướng giảm lãi suất để hỗ trợ nền kinh tế. Muốn giảm lãi suất, đồng nghĩa cung tiền phải tăng lên.  

Liên quan đến câu chuyện lãi suất và tăng cung tiền, TS. Phạm Chí Quang cho biết, thời gian qua, Việt Nam liên tục nhận được nhiều cảnh báo từ các Tổ chức quốc tế như World Bank, IMF về mức độ rủi ro an toàn hoạt động ngân hàng do tỷ lệ đòn bẩy tài chính quốc gia (tổng dự nợ tín dụng trong GDP) thuộc nhóm cao nhất trong các nước có thu nhập trung bình thấp. Tỉ lệ này ở Việt Nam là 124%. Với tốc độ tăng trưởng tín dụng trên 12%/năm thời gian tới, tỷ lệ này sẽ còn gia tăng.

Trong bối cảnh năng lực tài chính của Việt Nam chưa đáp ứng được chuẩn mực quốc tế (nhiều ngân hàng chưa đáp ứng đầy đủ quy định về Basel II mà vẫn còn trong lộ trình triển khai) thì tỷ lệ đòn bẩy này tăng dẫn tới nhiều rủi ro.

“Xu hướng lãi suất quốc tế còn tăng, Việt Nam khó đi ngược dòng chảy chung của thế giới. Việc giảm lãi suất thời gian tới là nỗ lực lớn để duy trì ổn định mặt bằng lãi suất thị trường… Đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng xuyên suốt của ngành ngân hàng”, TS. Phạm Chí Quang nhận định.

Tăng chậm trong năm qua

Theo Công ty Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV), tăng trưởng tổng phương tiện thanh toán (cung tiền M2) trong cả năm 2022 ước chỉ đạt 6 – 7%, so với mức bình quân 14%/năm cho giai đoạn 2012- 2021.

Theo báo cáo tình hình kinh tế – xã hội quý IV/2022 do Tổng cục Thống kê vừa công bố, tổng phương tiện thanh toán tính đến ngày 21/12/2022 tăng 3,85% so với cuối năm 2021. Con số trên thấp hơn nhiều mức tăng trưởng cùng thời điểm năm 2021 (8,31%). Tuy nhiên, cung tiền đã cải thiện đáng kể so với cuối quý III/2022.

TS. Cấn Văn Lực, chuyên gia tài chính – ngân hàng cho biết, cung tiền trong năm 2022 tăng trưởng thấp bởi nhiều lý do.

Cụ thể, Ngân hàng Nhà nước thận trọng trong việc kiểm soát lạm phát, có lúc Ngân hàng Nhà nước bán ngoại tệ, sau đó lại hút tiền về. Thị trường trái phiếu doanh nghiệp và các kênh dẫn vốn khác bị tắc, nên doanh nghiệp bị thiếu vốn và do lạm phát toàn cầu, chi phí đầu vào tăng nhanh cũng đòi hỏi doanh nghiệp phải có vốn để bù đắp phần tăng thêm. Trong khi đó, hạn mức tăng trưởng tín dụng của ngân hàng chỉ ở mức 14 – 15%, những kênh dẫn vốn khác bị ách tắc.

Đáng chú ý, giải ngân đầu tư công còn chậm, dẫn tới việc ách tắc vốn. Doanh nghiệp nợ đọng lẫn nhau khá nhiều, nhất là trong lĩnh vực xây dựng và thi công xây lắp.

Thêm vào đó, vòng quay tiền trong năm vừa qua bị chậm lại, do tồn kho bất động sản và các lĩnh vực khác khiến tiền bị đọng lại. Đồng thời, nhiều nhà đầu tư, doanh nghiệp bị mất niềm tin, nên họ lưỡng lự và có xu hướng găm tiền.

Tình hình sẽ cải thiện trong năm nay

Theo TS. Cấn Văn Lực, năm 2023, nếu như các kênh dẫn vốn cho nền kinh tế được tháo gỡ, đặc biệt là đầu tư công được đẩy mạnh, thì niềm tin của các nhà đầu tư và doanh nghiệp được khôi phục trở lại, dẫn đến vòng quay tiền nhanh hơn và lượng cung tiền sẽ nhiều hơn. Người dân cũng gửi tiền vào ngân hàng nhiều hơn.

KBSV dự báo tăng trưởng cung tiền sẽ hồi phục dựa trên nền cơ sở thấp của năm 2022, song sẽ chịu những tác động trái chiều.

Ngân hàng Nhà nước cho biết, huy động vốn đến cuối tháng 12/2022 tăng khoảng 6%. Mức huy động cao hơn những tháng cuối năm cho thấy, dòng tiền gửi tiết kiệm đã quay trở lại hệ thống. Sau khi lãi suất huy động tăng mạnh, tiền gửi tại hệ thống ngân hàng cũng có diễn biến tích cực. Tuy nhiên, mức tăng trưởng 6% của huy động vốn cả năm 2022 vẫn thấp hơn nhiều so với những năm trước.

Năm 2023, KBSV dự báo tăng trưởng cung tiền sẽ hồi phục dựa trên nền cơ sở thấp của năm 2022, song sẽ chịu những tác động trái chiều.

Trong đó, tác động tích cực là Ngân hàng Nhà nước sẽ có dư địa để nới lỏng chính sách hơn trong năm 2023 khi áp lực tỷ giá và lạm phát được dự báo bớt căng thẳng, các đứt gãy chuỗi cung ứng dần được cải thiện và nhu cầu tiêu thụ toàn cầu sụt giảm giúp giá hàng hoá hạ nhiệt, trong khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) được dự báo sẽ sớm kết thúc chu kỳ tăng lãi suất vào cuối quý I/2023.

Các chuyên gia cho rằng, Ngân hàng Nhà nước có thể thực hiện lại nghiệp vụ mua USD, trong bối cảnh nguồn cung ngoại tệ tốt đến từ thặng dư thương mại, kiều hối và vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), vay nợ ròng nước ngoài, qua đó giúp tăng dự trữ ngoại hối và hỗ trợ thanh khoản hệ thống, kéo giảm mặt bằng lãi suất huy động cũng như cải thiện tăng trưởng cung tiền. Tỷ lệ thực hiện giải ngân vốn đầu tư công được dự báo đạt trên 80% kế hoạch, so với mức 75% của năm 2022, nên hỗ trợ thanh khoản nền kinh tế.

Ngược lại, tác động tiêu cực đến cung tiền có thể kể đến như nhu cầu vay vốn mới của các doanh nghiệp và hộ gia đình được dự báo suy giảm do mặt bằng lãi suất ở mức cao, trong khi điều kiện kinh doanh dự báo kém thuận lợi hơn trong năm 2023. Thanh khoản hệ thống dù được dự báo bớt căng thẳng, nhưng khó có thể sớm quay trở về mức ổn định. Rủi ro liên quan đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng đáng chú ý, khi áp lực đáo hạn vào năm 2023 là rất lớn, nên một lượng tín dụng đáng kể sẽ được sử dụng để phục vụ mục đích tất toán trái phiếu doanh nghiệp, khiến nguồn cung tín dụng thực tế bị thu hẹp…

Ông Trần Ngọc Báu, Tổng giám đốc WiGroup cho rằng, năm 2023 sẽ là năm bắt đầu chu kỳ thanh khoản mở rộng. Theo đó, mọi thứ dễ thở hơn, cũng có thể gọi là ánh sáng cuối đường hầm khi khó khăn về tiền đi qua. Bên cạnh đó, tín dụng năm 2023 được dự báo tăng chậm hơn năm 2022, trong khi huy động vốn được kỳ vọng tích cực hơn và tăng trưởng cung tiền sẽ phục hồi nhờ đầu tư công cải thiện.