Ông Vũ Hồng Thanh, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội

Giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô trong mọi tình huống

Thưa ông, bước sang năm mới, trong bối cảnh tình hình kinh tế thế giới có nhiều biến động khó lường, những vấn đề gì cần được đặc biệt quan tâm trong thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023 đã được Quốc hội thông qua?

Tại Kỳ họp thứ tư, Nghị quyết về Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023 đã được Quốc hội thông qua vào chiều 10/11/2022, với 465/466 đại biểu Quốc hội tham gia biểu quyết tán thành. Mức độ nhất trí rất cao thể hiện sự đồng tình gần như tuyệt đối với mục tiêu tổng quát tiếp tục ưu tiên giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Phát biểu kết luận Kỳ họp thứ tư, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ một lần nữa nhấn mạnh mục tiêu “phải giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô trong mọi tình huống”. Đặc biệt, trong bối cảnh thế giới đang có nhiều biến động bất lợi, khó lường; trong nước đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, thì càng khẳng định “ổn định kinh tế vĩ mô” chính là vấn đề cần được đặc biệt quan tâm, không chỉ để thực hiện cho được mục tiêu tổng quát, đạt chỉ tiêu tăng trưởng khoảng 6,5% và kiểm soát lạm phát dưới 4,5%, mà còn là cơ sở cho việc thực hiện, đạt được các mục tiêu, nhiệm vụ theo Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội 5 năm 2021-2025.

Đấy là về tổng thể, còn đi vào các vấn đề cụ thể hơn, với nhiều biến động, thị trường vốn, thị trường tài chính đã trải qua nhiều phen sóng gió, niềm tin của nhà đầu tư trong năm 2022 cũng ít nhiều bị ảnh hưởng. Tại Kỳ họp thứ tư, Quốc hội khóa XV, các đại biểu Quốc hội đã dành nhiều thời gian, tập trung thảo luận, đưa ra nhiều kiến nghị, giải pháp để Chính phủ điều hành, ổn định thị trường, ổn định tâm lý nhà đầu tư, phát triển thị trường lành mạnh và bền vững.

Trên cơ sở đó, Nghị quyết đã đưa ra giải pháp để Chính phủ triển khai, đó là tăng cường năng lực thích ứng, chống chịu, bảo đảm sự ổn định của hệ thống tài chính, ngân hàng trong mọi tình huống, đồng thời kịp thời điều chỉnh, tháo gỡ những khó khăn, hạn chế, bất cập trong các cơ chế, chính sách, pháp luật để phát triển đồng bộ, an toàn, lành mạnh, bền vững và hội nhập, bảo đảm hoạt động thông suốt, lành mạnh, chất lượng các thị trường tiền tệ, chứng khoán, bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp.

Năm 2023, Quốc hội giao chỉ tiêu tăng trưởng kinh tế 6,5%, kiềm chế lạm phát ở mức 4,5%, GDP bình quân đầu người khoảng 4.400 USD. Đây là mục tiêu thách thức trong bối cảnh bức tranh triển vọng tăng trưởng kinh tế toàn cầu vẫn màu xám. Hơn nữa, đạt tốc độ tăng trưởng cao trên nền tăng trưởng khoảng 8% của năm 2022 cũng là thách thức lớn.

Bài học thành công cho năm 2023 là giữ vững ổn định vĩ mô, đồng thời tăng cường năng lực thích ứng, chống chịu, bảo đảm sự ổn định của hệ thống tài chính, ngân hàng trong mọi tình huống, lấy duy trì ổn định vĩ mô là yếu tố “bất biến” để ứng phó với “vạn biến” khó lường của tình hình quốc tế.

Để đạt mục tiêu tăng trưởng, kiềm chế lạm phát, song vẫn tháo gỡ được những khó khăn hiện tại cho doanh nghiệp, theo ông, điều hành chính sách tài khóa – tiền tệ trong bối cảnh của năm 2023 cần có những thay đổi gì?

Để đạt được mục tiêu, thực hiện các nhiệm vụ được Nghị quyết về Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023 đặt ra, chúng ta phải có chiến lược, giải pháp cụ thể nâng cao sức chịu đựng, tính tự chủ, tự cường của nền kinh tế, của các ngành, lĩnh vực và doanh nghiệp Việt Nam. Trong đó, trước hết là tiếp tục tâm thế điều hành chính sách tài khóa, tiền tệ kết hợp với các chính sách khác một cách chủ động, hài hòa như thời gian vừa qua; tập trung chú trọng chất lượng tăng trưởng, phát triển cân bằng thị trường tài chính, tăng mức độ tham gia sâu hơn chuỗi giá trị toàn cầu, tăng nội lực, nội địa hóa các yếu tố đầu vào; chú trọng nâng cao chất lượng thể chế (gồm cả thể chế cho các mô hình kinh doanh mới, kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn), giải quyết các điểm yếu về xã hội – môi trường (năng lực y tế, chất lượng giáo dục, giảm khí phát thải và tăng năng lực thích ứng biến đổi khí hậu…).

Cụ thể hơn, về chính sách tiền tệ, cần phải linh hoạt hơn và chú trọng hơn đến việc hướng dòng vốn vào lĩnh vực ưu tiên của nền kinh tế, đồng thời thận trọng với rủi ro lạm phát; việc sử dụng các công cụ chính sách tiền tệ hiện hành như lãi suất, tăng trưởng tín dụng và các biện pháp điều hành thị trường ngoại hối phải nhất quán để kiểm soát lạm phát, hạn chế rủi ro tài chính.

Trong bối cảnh hiện nay, cần điều hành tăng trưởng tín dụng hợp lý, chú trọng đến cơ cấu và chất lượng tín dụng, hướng dòng vốn vào các lĩnh vực ưu tiên của nền kinh tế. Ngân hàng Nhà nước cần nghiên cứu, tính toán kỹ lưỡng cơ cấu tín dụng hợp lý trong năm 2023 và có các giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc để thúc đẩy triển khai có hiệu quả gói hỗ trợ lãi suất 2%…

Đối với chính sách tài khóa, thực hiện chính sách tài khóa mở rộng, nhưng có trọng tâm, trọng điểm gắn với hiệu quả của đầu tư công. Trong chi ngân sách nhà nước, cần tăng cường kỷ luật tài chính, chống thất thu, triệt để tiết kiệm, chống lãng phí. Bên cạnh đó, cần rà soát để sớm đưa các nguồn lực chưa khai thác hiệu quả vào phục vụ phát triển kinh tế – xã hội. Chính sách tài khóa phải phối hợp hài hòa, chặt chẽ với chính sách tiền tệ và các chính sách vĩ mô khác với liều lượng phù hợp để bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát và bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Theo ý kiến Ủy ban Kinh tế của Quốc hội cũng như nhiều chuyên gia, cần nghiên cứu để tiếp tục duy trì các chính sách hỗ trợ, như hỗ trợ doanh nghiệp gia hạn nộp thuế, giảm 2% thuế giá trị gia tăng với một số mặt hàng; rà soát cụ thể lại các chính sách quan trọng ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động của doanh nghiệp…

Nghị quyết về Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023 đã được Quốc hội thông qua vào chiều 10/11/2022. Ảnh: Duy Linh

Năm 2023, các chính sách tài khóa, tiền tệ sẽ phát huy hiệu quả sâu rộng hơn

Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội vốn được kỳ vọng sẽ tạo năng lực mới cho nền kinh tế, đến nay đã hơn nửa chặng đường, ông nhìn nhận như thế nào về quyết sách lớn này của Quốc hội?

Tại  bất thường lần đầu tiên trong lịch sử vào đầu năm 2022, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội với quy mô, chính sách chưa có tiền lệ để hỗ trợ kịp thời cho phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội, chủ động trong công tác phòng, chống dịch Covid-19.

Chương trình được thực hiện trong 2 năm 2022 và 2023, tập trung cho một số ngành, lĩnh vực với các nhóm nhiệm vụ, giải pháp rất cụ thể; trong đó có các giải pháp hỗ trợ doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh, các chính sách an sinh xã hội, lao động, việc làm…; đồng thời xem xét, quyết định cho phép áp dụng một số cơ chế, chính sách đặc thù về lựa chọn nhà đầu tư, phân cấp, ủy quyền… đối với các dự án quan trọng quốc gia, các dự án hạ tầng quan trọng, có quy mô lớn khác trong lĩnh vực giao thông và y tế.

Đến nay, Chương trình đã đi được gần nửa chặng đường, Chính phủ đã quyết liệt triển khai, đã đạt được kết quả rất tích cực và có thể nói, Nghị quyết 43/2022/QH15 cùng các quyết sách quan trọng khác của Đảng, Nhà nước đã góp phần để Việt Nam có kết quả toàn diện và nổi bật trong phát triển kinh tế – xã hội năm 2022.

Bên cạnh những kết quả đã đạt được, việc thực hiện Nghị quyết 43/2022/QH15 cũng cho thấy còn một số hạn chế. Việc thực hiện chính sách hỗ trợ vẫn còn một số điều kiện bất cập dẫn tới doanh nghiệp khó tiếp cận và thụ hưởng; các thủ tục hành chính, điều kiện để được hưởng chính sách tại một số thời điểm còn chưa rõ ràng, làm giảm hiệu quả của chính sách.

Bên cạnh đó, tỷ lệ giải ngân các chính sách hỗ trợ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội còn khá thấp, theo thống kê sơ bộ từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư đến đầu tháng 12/2022, giải ngân các chính sách hỗ trợ thuộc Chương trình mới đạt hơn 71.500 tỷ đồng. Giải ngân gói đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng, điều hòa vốn dành cho các dự án thuộc Chương trình và Kế hoạch đầu tư công trung hạn triển khai còn chậm; ước giải ngân kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước đến ngày 30/11/2022 mới đạt 58,33%.

Đáng chú ý là, đối với chính sách hỗ trợ 2% lãi suất cho các khoản vay thông qua ngân hàng thương mại của doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ gia đình, đến cuối tháng 10/2022, các ngân hàng thương mại mới giải ngân được dư nợ gần 21.000 tỷ đồng, số tiền thực hiện hỗ trợ lãi suất gần 45 tỷ đồng.

Nguyên nhân của kết quả hạn chế này được Ngân hàng Nhà nước lý giải là do các ngân hàng thương mại gặp khó khăn trong xác định đối tượng được hưởng hỗ trợ lãi suất đối với trường hợp khách hàng hoạt động sản xuất, kinh doanh đa ngành, xác định đối tượng khách hàng “có khả năng phục hồi”. Bên cạnh đó, khách hàng có tâm lý e ngại công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán.

Rõ ràng, khi ban hành chính sách hỗ trợ lãi suất này, nhiều doanh nghiệp rất khó khăn về vốn. Đến nay, qua những biến cố lớn trên thị trường vốn, thì khó khăn này thậm chí còn có phần trầm trọng hơn. Chính sách kịp thời, nguồn cũng đã bố trí, nhưng doanh nghiệp không tiếp cận hoặc không muốn tiếp cận thì cần phải xem xét lại.

Ủy ban Kinh tế cũng đồng quan điểm với một số chuyên gia cho rằng, bối cảnh hiện nay đã có nhiều điểm khác so với thời điểm xây dựng và ban hành Nghị quyết 43/2022/QH15, cần thiết phải xem xét điều chỉnh, hoàn chỉnh một số chính sách trong quá trình thực thi, bảo đảm tính hợp lý, bao gồm cả gói hỗ trợ lãi suất 2%. Việc đánh giá các chính sách của Nghị quyết 43/2022/QH15 để kịp thời báo cáo điều chỉnh nguồn lực giữa các chính sách để phát huy tối đa hiệu quả là điều cần thực hiện càng sớm càng tốt.

Tuy nhiên, về tổng thể, tôi tin rằng, bên cạnh những khó khăn, thách thức, năm 2023 sẽ là năm các chính sách tài khóa, tiền tệ theo Nghị quyết 43/2022/QH15 của Quốc hội phát huy hiệu quả sâu rộng hơn, nhất là việc giải ngân các dự án trong danh mục dự án thuộc Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội. Ủy ban Kinh tế cũng như các cơ quan khác của Quốc hội sẽ tiếp tục giám sát việc triển khai thực hiện Nghị quyết này cũng như các nghị quyết khác của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội… để nhìn nhận rõ được hạn chế, nguyên nhân, từ đó rút ra bài học kinh nghiệm, đề xuất những giải pháp hiệu quả để có thể triển khai trong thực tế một cách tốt hơn.

Xin ông chia sẻ dự cảm của mình về năm mới 2023. Theo ông, các nhà đầu tư có thể sớm lấy lại niềm tin sau những cú sốc lớn từ các thị trường chứng khoán, trái phiếu, bất động sản… của năm cũ hay không?

Với những biến động khó lường của tình hình thế giới cùng với đà suy giảm tăng trưởng kinh tế toàn cầu trở nên rõ rệt hơn trong khi lạm phát được dự báo vẫn duy trì ở mức cao, với tính chất nền kinh tế Việt Nam có độ mở lớn trong khi khả năng tự chủ của nền kinh tế, năng lực sản xuất trong nước còn hạn chế, thì thách thức tới tăng trưởng kinh tế, ổn định kinh tế vĩ mô của nước ta trong năm 2023 là hiện hữu.

Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) hồi đầu tháng 10/2022 đã hạ dự báo tăng trưởng toàn cầu cho năm 2023 xuống còn 2,7% so với mức dự báo 2,9% được đưa ra hồi tháng 7/2022, trong bối cảnh xung đột Nga – Ukraine có thể kéo dài; cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn khốc liệt hơn sẽ ảnh hưởng tiêu cực đến giá hàng hóa thế giới, chi phí vận tải, logistics, chuỗi cung ứng sản xuất, tiêu dùng, cũng như tiềm ẩn rủi ro đến ổn định thị trường tài chính, tiền tệ, an ninh lương thực và các vấn đề địa chính trị khu vực, toàn cầu.

Đầu tháng 12/2022, khi phát biểu tại Hội nghị Reuters NEXT, Chủ tịch IMF cũng đề cập nguy cơ kinh tế toàn cầu tăng trưởng chậm lại trong năm 2023, dưới mức 2% và bày tỏ quan ngại nguy cơ này có thể gia tăng. 

Với Việt Nam, giống như nhận định của nhiều đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ tư, kết quả thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2022 là rất đáng ghi nhận. Tuy nhiên, như tôi đã phát biểu ở Phiên họp tháng 12/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa qua, doanh nghiệp vẫn đang còn gặp rất nhiều khó khăn; thị trường tài chính, tiền tệ diễn biến phức tạp, tiềm ẩn rủi ro. Lãi suất, tỷ giá phải điều chỉnh tăng để ứng phó với những áp lực bên ngoài trong khi thị trường chứng khoán, bất động sản suy giảm, thị trường trái phiếu doanh nghiệp còn nhiều bất cập…, dù muốn hay không cũng ảnh hưởng đến niềm tin của các nhà đầu tư.

Trong Nghị quyết về Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023, Quốc hội đã yêu cầu tăng cường năng lực thích ứng, chống chịu, bảo đảm sự ổn định của hệ thống tài chính, ngân hàng trong mọi tình huống. Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo lập các tổ công tác để giải quyết tháo gỡ vướng mắc, khó khăn cho các dự án bất động sản, thị trường tín dụng, thị trường lao động. Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ đều hết sức quan tâm và đã sớm có những chủ trương, định hướng chính sách để sớm ổn định thị trường tài chính, tiền tệ, trong đó có những giải pháp điều hành, có những giải pháp về tiếp tục hoàn thiện thể chế…

Tôi hy vọng, các giải pháp khi được triển khai, sẽ giúp tháo gỡ hiệu quả để lấy lại niềm tin của các nhà đầu tư, mang lại sức sống mới cho doanh nghiệp ngay từ đầu năm 2023.

“Chúng tôi vẫn rất bận rộn”

Nếu có thể, xin ông chia sẻ một số công việc trọng tâm của Ủy ban Kinh tế trong năm mới?

Như thường lệ, chúng tôi vẫn rất bận rộn. Năm 2022, ngay từ khi Quốc hội đang họp kỳ cuối năm, chúng tôi đã được giao nhiệm vụ vô cùng khó, chưa có tiền lệ là thẩm tra Quy hoạch Tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 – 2030, tầm nhìn đến năm 2050. Đây là một trong những nội dung quan trọng nhất của Kỳ họp bất thường lần thứ hai của Quốc hội, sẽ được đại biểu Quốc hội cho ý kiến, dự kiến diễn ra ngay đầu tháng 1/2023 tới đây.

Cũng ở thời điểm đầu năm 2023, Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) sẽ được lấy ý kiến nhân dân. Là cơ quan chủ trì thẩm tra dự án luật này, Ủy ban Kinh tế sẽ phải theo sát việc lấy ý kiến để tiếp tục hoàn thiện dự thảo luật, trình Quốc hội tiếp tục xem xét tại Kỳ họp thứ năm (tháng 5/2023). Đồng thời, chuẩn bị thẩm tra một dự án luật hết sức quan trọng với thị trường bất động sản là Luật Kinh doanh bất động sản (sửa đổi) và tham gia thẩm tra các dự án luật khác khi có yêu cầu…

Đó chỉ là những việc lớn cần được tập trung triển khai ngay những ngày đầu của năm mới, còn để thực hiện toàn diện các mặt công tác của Ủy ban Kinh tế thì rất nhiều đầu việc. Chúng tôi sẽ tiếp tục theo dõi, giám sát việc thực hiện mục tiêu giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế; giám sát việc thực hiện Nghị quyết về kế hoạch kinh tế – xã hội năm 2023.

Bên cạnh nội dung thẩm tra về kinh tế – xã hội theo thông lệ, năm 2023, Ủy ban Kinh tế còn thẩm tra Báo cáo giữa kỳ của Chính phủ về thực hiện Nghị quyết số 31/2021/QH15 ngày 12/11/2021 của Quốc hội về Kế hoạch cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021 – 2025; đồng thời tiếp tục phối hợp với các cơ quan Quốc hội trong việc giám sát việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội; giám sát việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025, phát triển kinh tế – xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030.

Bên cạnh đó, Ủy ban Kinh tế sẽ tiến hành khảo sát, giám sát các nghị quyết của Quốc hội về nhiều công trình trọng điểm quốc gia như Dự án Đầu tư xây dựng một số đoạn đường bộ cao tốc trên tuyến Bắc – Nam phía Đông giai đoạn 2017 – 2020; Dự án Đầu tư xây dựng Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn I…

Cơ chế thưởng là động lực lớn để nhà thầu dồn lực hoàn thành sớm công trình. Ảnh: Đức Thanh

Thu hẹp phạm vi áp dụng

Theo thông tin của Báo Đầu tư, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và đầu tư Nguyễn Chí Dũng vừa ký Tờ trình số 9472/TTr-BKHĐT gửi Chính phủ về việc ban hành Nghị định quy định chế độ thưởng hợp đồng đối với gói thầu xây lắp thuộc các dự án giao thông trong Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội.

Đây là bản dự thảo đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp thu, chỉnh sửa và giải trình kỹ sau khi nhận được các ý kiến góp ý của 26/30 bộ, ngành liên quan, trong đó có các ý kiến thẩm định của Bộ Tư pháp.

Mặc dù vậy, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, vẫn còn 2 vấn đề liên quan đến chế độ thưởng hợp đồng cần xin ý kiến của Chính phủ, đó là danh mục dự án và loại gói thầu được áp dụng.

Cụ thể, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang được giao nhiệm vụ chủ trì xây dựng các cơ chế, chính sách liên quan đến Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội, trong đó có cơ chế chỉ định thầu (tiết kiệm tối thiểu 5% dự toán). Đối với các dự án giao thông nằm trong Chương trình (15 dự án), khi áp dụng cơ chế chỉ định thầu, thì số tiền dư sau đấu thầu là rõ ràng, đủ lớn để xem xét thưởng hợp đồng. Trong khi đó, số tiền dư sau đấu thầu của các dự án thường rất thấp, dẫn đến số tiền thưởng (nếu có) là không đáng kể, nên việc áp dụng quy định thưởng hợp đồng sẽ không khả thi.

Ngoài ra, nghị định này được ban hành lần đầu, cần thời gian tổng kết và sửa đổi hoàn thiện, nên trước mắt, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị chỉ áp dụng cho các dự án giao thông nằm trong Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội.

“Việc áp dụng cho các dự án đầu tư khác, bao gồm các ngành, lĩnh vực khác sẽ được Bộ Xây dựng tổng hợp, báo cáo Chính phủ xem xét, ban hành quy định chung để áp dụng đồng bộ, rộng rãi”, Tờ trình số 9472/TTr-BKHĐT nêu rõ.

Trước đó, phổ áp dụng chế độ thưởng hợp đồng là khá rộng khi ngoài các dự án nằm trong Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội, cơ quan chủ trì soạn thảo còn đề xuất áp dụng cho các dự án nằm trong phạm vi Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình, dự án quan trọng quốc gia, trọng điểm ngành giao thông – vận tải (GTVT).

Liên quan loại gói thầu được áp dụng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, thông thường, việc thực hiện các dự án giao thông sẽ có 3 loại loại thầu chính, ảnh hưởng trực tiếp đến tiến độ công trình, gồm gói thầu xây lắp; gói thầu tư vấn giám sát; gói thầu của các dự án đền bù, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư.

Do các gói thầu tư vấn giám sát có thời gian thực hiện phụ thuộc vào thời gian thực hiện gói thầu xây lắp, nên việc đánh giá tiến độ để xác định tiền thưởng thường khó đảm bảo chính xác. Trong khi đó, các gói thầu của các dự án đền bù, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ tái định cư thường phức tạp, kéo dài, liên quan trực tiếp tới trách nhiệm của cơ quan nhà nước, người dân, nên rất khó xác định được mức thưởng cho từng đối tượng hợp lý.

“Do vậy, để thuận lợi cho việc tính toán, xác định số tiền thưởng, chỉ nên áp dụng cho các gói thầu xây lắp. Đây cũng là ý kiến tương tự của Bộ Giao thông – Vận tải, Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam”, người đứng đầu Bộ Kế hoạch và đầu tư cho biết.

Động lực đủ lớn

Một điểm nhấn quan trọng tại Tờ trình số 9472/TTr-BKHĐT là việc Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp thu ý kiến của Bộ Tư pháp, cơ quan chủ trì soạn thảo đã chỉnh lý lại Dự thảo theo hướng bỏ trường hợp “thưởng hợp đồng do áp dụng các giải pháp, công nghệ mới, điều chỉnh biện pháp thi công mang lại hiệu quả cao hơn” và chỉ áp dụng cho một trường hợp duy nhất là rút ngắn thời gian thực hiện gói thầu. Khi đó, nguồn tiền thưởng hợp đồng chỉ còn là số tiền dư sau đấu thầu (bao gồm cả chỉ định thầu).

Đây là nguồn tiền nằm trong phạm vi gói thầu, nên không phát sinh nguồn tiền mới để thưởng hợp đồng, không điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư Dự án.

Cùng với việc xây dựng được phương pháp tính tiền thưởng khoa học, dễ thực hiện, Bộ Kế hoạch và Đầu tư còn kiến nghị cho phép các gói thầu xây lắp thuộc các dự án nằm trong danh mục đã ký hợp đồng trước thời điểm nghị định này có hiệu lực thi hành được áp dụng quy định về thưởng hợp đồng. Chủ đầu tư và nhà thầu sẽ ký kết bổ sung phụ lục hợp đồng về nội dung thưởng hợp đồng theo quy định tại nghị định này.

Ông Trần Quang Tuyến, Phó tổng giám đốc Công ty Liên hợp xây dựng Vạn Cường cho biết, trong trường hợp lý tưởng, các nhà thầu có thể được thưởng hợp đồng với giá trị tối đa lên tới 5% giá trị hợp đồng (không bao gồm dự phòng). Với quy mô gói thầu xây lắp thuộc Dự án Cao tốc Bắc – Nam giai đoạn 2021 – 2025 nằm trong danh mục dự án được hưởng chế độ thưởng hợp đồng có thể lên tới 8.000 tỷ đồng/gói thầu và các nhà thầu có thể nhận tối đa 40 tỷ đồng.

“Đây là động lực đủ lớn để các nhà thầu có thể huy động thêm máy móc, thiết bị và nhân công để hoàn thành sớm công trình”, ông Tuyến nói.

Năm 2023, phân bổ dự toán chi thường xuyên đảm bảo khớp đúng dự toán Thủ tướng Chính phủ giao

Theo Thông tư số 78/2022/TT-BTC do Bộ Tài chính mới ban hành hướng dẫn về tổ chức thực hiện dự toán ngân sách nhà nước năm 2023, việc phân bổ dự toán chi thường xuyên phải đảm bảo khớp đúng dự toán Thủ tướng Chính phủ giao.

Thông tư quy định rõ về phân bổ và giao dự toán chi thường xuyên như sau: Các bộ, cơ quan trung ương và các địa phương phân bổ, giao dự toán chi thường xuyên cho các đơn vị sử dụng ngân sách phải đảm bảo khớp đúng dự toán được Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính giao, Hội đồng nhân dân quyết định, Ủy ban nhân dân giao; bảo đảm về thời gian theo quy định, đúng chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quy định, đảm bảo bố trí đủ kinh phí thực hiện các chính sách, chế độ đã ban hành, những nhiệm vụ quan trọng theo quy định của pháp luật, những nhiệm vụ đã được cấp có thẩm quyền quyết định.

Đối với sự nghiệp giáo dục – đào tạo và dạy nghề: Phân bổ, giao dự toán chi ngân sách cho các cơ quan, đơn vị trực thuộc, chính quyền cấp dưới không thấp hơn mức dự toán Thủ tướng Chính phủ giao.

Ưu tiên bố trí kinh phí bảo đảm cho công tác xây dựng, hoàn thiện pháp luật, tổ chức thi hành pháp luật và theo dõi thi hành pháp luật theo quy định, kinh phí thực hiện các hoạt động của Chương trình phòng, chống tai nạn, thương tích trẻ em, kinh phí triển khai, tuyên truyền về Chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, tuyên truyền quảng bá ASEAN.

Căn cứ dự toán ngân sách giao năm 2023, các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thực hiện các nội dung sau: Bố trí đủ kinh phí để đảm bảo thực hiện các chính sách, chế độ Trung ương ban hành đến thời điểm giao dự toán ngân sách năm 2023 (bao gồm cả kinh phí phát sinh tăng thêm để thực hiện các chế độ, chính sách do điều chỉnh chuẩn nghèo theo tiêu chí chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2021-2025, thực hiện các chính sách theo mức lương cơ sở 1,49 triệu đồng/tháng) và các chính sách mới phát sinh (nếu có), nhất là kinh phí thực hiện các chính sách an sinh xã hội, để các đối tượng được hưởng chính sách ngay từ đầu năm 2023.

Bố trí đủ vốn cho các dự án đã hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng trước năm 2023

Đối với phân bổ và giao dự toán chi đầu tư phát triển, Thông tư nêu rõ, căn cứ tổng mức vốn và cơ cấu vốn được Thủ tướng Chính phủ giao, các bộ, cơ quan trung ương và địa phương phân bổ vốn đầu tư ngân sách nhà nước bảo đảm tập trung, có trọng tâm, trọng điểm, tuân thủ điều kiện, thứ tự ưu tiên quy định trong Luật Đầu tư công, Nghị quyết của Quốc hội, Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; bố trí đủ vốn cho các nhiệm vụ, dự án thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội theo quy định tại tiết đ điểm 1.2 khoản 1 Điều 3 của Nghị quyết số 43/2022/QH15; bố trí đủ vốn cho các dự án đã hoàn thành bàn giao đưa vào sử dụng trước năm 2023, vốn đối ứng các dự án ODA và vốn vay ưu đãi nước ngoài, vốn ngân sách nhà nước tham gia vào các dự án PPP, nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư, nhiệm vụ quy hoạch; các dự án chuyển tiếp phải hoàn thành năm 2023; bố trí vốn theo tiến độ cho các dự án quan trọng quốc gia, dự án kết nối, có tác động liên vùng có ý nghĩa thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội nhanh, bền vững.

Các bộ, cơ quan trung ương và địa phương thực hiện phân bổ và kiểm tra việc phân bổ theo đúng quy định tại Điều 8 Nghị định số 99/2021/NĐ-CP ngày 11 tháng 11 năm 2021 của Chính phủ quy định về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công, gửi kết quả phân bổ về Bộ Kế hoạch và Đầu tư để tổng hợp báo cáo Chính phủ và theo dõi thực hiện, đồng gửi Bộ Tài chính để kiểm soát việc giải ngân theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước, Luật Đầu tư công và các văn bản hướng dẫn thực hiện.

Bên cạnh đó, các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương cần căn cứ dự toán chi đầu tư phát triển Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính giao, các địa phương bố trí dự toán chi trả nợ lãi các khoản vay và dành nguồn tương ứng số bội thu ngân sách cấp tỉnh (nếu có) để trả nợ gốc các khoản vay của ngân sách địa phương đến hạn phải trả trong năm 2023 (trong đó ưu tiên trả hết nợ gốc các khoản vay của ngân sách địa phương đã quá hạn); phần còn lại mới phân bổ vốn cho các công trình, dự án, trong đó bố trí, cân đối đủ vốn cho các dự án, chương trình được ngân sách trung ương hỗ trợ một phần để thực hiện các mục tiêu theo quy định.

Ưu tiên bố trí kinh phí thực hiện Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội

Ngoài các nội dung nêu trên, khi phân bổ dự toán chi ngân sách năm 2023, các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương cần chú ý một số nội dung sau: Bố trí đủ vốn đối ứng từ ngân sách địa phương cho các dự án ODA do địa phương quản lý theo quy định.

Ưu tiên bố trí kinh phí thực hiện 03 Chương trình mục tiêu quốc gia, Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế xã hội thuộc trách nhiệm bố trí vốn của ngân sách địa phương; ưu tiên bố trí kinh phí thực hiện các nhiệm vụ ứng phó với biến đổi khí hậu.

Bố trí ngân sách cho y tế dự phòng, y tế cơ sở, bệnh viện vùng khó khăn, biên giới, hải đảo, các lĩnh vực phong, lao, tâm thần và các lĩnh vực khác theo quy định.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ.

Giải quyết đúng và trúng nhiều vấn đề nổi cộm của cuộc sống

Thưa Chủ tịch Quốc hội, trong dòng chảy tiếp tục đổi mới hoạt động của Quốc hội, điều gì trong năm 2022 khiến ông hài lòng, tâm đắc nhất?  

Mặc dù đất nước tiếp tục chịu nhiều ảnh hưởng, tác động của đại dịch Covid-19 và các bất ổn kinh tế, chính trị của thế giới từ cuộc xung đột giữa Nga và Ukraine, nhưng dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Đảng, sự vào cuộc quyết liệt của Quốc hội, Chính phủ và cả hệ thống chính trị, nên năm 2022, kinh tế – xã hội đã phục hồi, phát triển và tạo nền tảng quan trọng cho năm 2023 – năm bản lề của nhiệm kỳ 2021-2026.

Có thể nhận thấy rằng, năm 2022, Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, các cơ quan thuộc Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) và mỗi vị đại biểu Quốc hội đã tích cực, nỗ lực, đoàn kết, không ngừng đổi mới phương thức hoạt động, đóng góp quan trọng vào công cuộc đẩy lùi đại dịch Covid-19 và phục hồi, phát triển kinh tế. Theo đó, mỗi chương trình, kế hoạch hoạt động của Quốc hội đều được UBTVQH, các cơ quan hữu quan chuẩn bị từ sớm, từ xa, kỹ lưỡng trên cơ sở phát huy trí tuệ của các đại biểu Quốc hội, các chuyên gia hàng đầu ở trong và ngoài nước. Điều này được thể hiện qua những hoạt động nổi bật như sau:

Thứ nhất, việc tổ chức thành công kỳ họp bất thường lần thứ nhất; thông qua Nội quy kỳ họp Quốc hội sửa đổi vào kỳ họp thứ tư; ban hành Nghị quyết của UBTVQH hướng dẫn giám sát văn bản pháp luật và hướng dẫn công tác giám sát của HĐND các cấp… đã góp phần củng cố hành lang pháp lý, tạo điều kiện phát huy vai trò, trách nhiệm của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội, HĐND các cấp và đáp ứng yêu cầu tăng cường quản lý nhà nước, thúc đẩy sự phát triển của xã hội và nguyện vọng chính đáng của Nhân dân.

Thứ hai, năm 2022 cũng đã đánh dấu Quốc hội ngày càng đổi mới mạnh mẽ về tư duy và cách làm trong công tác giám sát. Việc xem xét báo cáo của các cơ quan đã dần đi vào thực chất, trách nhiệm, hiệu quả. Hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp Quốc hội, phiên họp UBTVQH có nhiều đổi mới.

Theo đó, giám sát không nhất thiết nhằm  hậu kiểm các vấn đề chất vấn, mà còn bao gồm những vấn đề đang diễn ra như nội dung giám sát tại kỳ họp thứ ba, thứ tư; hoặc tập trung giám sát việc thực hiện các vấn đề khó, phức tạp như giám sát tối cao thực hiện pháp luật về quy hoạch để giúp Chính phủ tháo gỡ vướng mắc trực tiếp trước mắt, đưa ra những định hướng lâu dài và tạo được sự đồng thuận trong nhận thức từ Trung ương đến địa phương về công tác quy hoạch.

Hoạt động giám sát chuyên đề được chú trọng, có nhiều đổi mới trong công tác tổ chức thực hiện và phương pháp giám sát, huy động nhiều chủ thể tham gia giám sát, gồm Đoàn đại biểu Quốc hội, HĐND, Mặt trận Tổ quốc (MTTQ) Việt Nam cấp tỉnh, các tổ chức chính trị – xã hội nhằm bảo đảm luận chứng, luận cứ đối với vấn đề giám sát, đáp ứng mong đợi của cử tri và Nhân dân.

Như vậy, với kết quả đạt được của năm 2022, tiếp tục khẳng định nỗ lực đổi mới về tổ chức và phương thức hoạt động của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội và sự ủng hộ của mạng lưới chuyên gia; qua đó, góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội; xây dựng hình ảnh, vị thế Quốc hội ngày càng gắn bó, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của cử tri và Nhân dân, giải quyết đúng và trúng nhiều vấn đề nổi cộm của cuộc sống.

“Gạn đục, khơi trong” để tìm kiếm dư địa hoạt động mới

Thưa Chủ tịch Quốc hội, từ đầu năm 2022 đến đầu năm 2023, chỉ trong khoảng 13 tháng, Quốc hội đã họp 4 kỳ, gấp đôi số lượng kỳ họp bình thường hằng năm. Xin Chủ tịch Quốc hội cho biết, thông điệp quan trọng nhất của sự thay đổi này?

Việc tổ chức các kỳ họp bất thường phải đảm bảo các điều kiện: cần có những quyết sách lớn, giải quyết các vấn đề cấp bách, đã “chín”, được chuẩn bị kỹ lưỡng, nhận được đồng thuận cao, và bây giờ cần Quốc hội thống nhất khung khổ pháp lý để triển khai trên thực tiễn. Kỳ họp bất thường lần thứ nhất được tổ chức đã đáp ứng kịp thời, hiệu quả yêu cầu phục hồi và phát triển kinh tế, không chỉ có ý nghĩa cho năm 2022, mà cả giai đoạn 2021-2025 và các năm tiếp theo; được đồng bào, cử tri, dư luận trong và ngoài nước, cộng đồng doanh nghiệp hết sức quan tâm, đặc biệt là gói hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế có quy mô 360.000 tỷ đồng, tương ứng hơn 8% GDP và việc ban hành 1 luật sửa đổi 8 luật về thủ tục đầu tư, là nguồn lực và căn cứ pháp lý quan trọng để Chính phủ, các địa phương triển khai thực hiện, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát theo kế hoạch và thúc đẩy tăng trưởng GDP năm 2022 cao nhất trong 10 năm qua.

Kỳ họp bất thường cũng cho thấy quyết tâm của Quốc hội Khóa XV tiếp tục kế thừa và “gạn đục, khơi trong” để tìm kiếm dư địa hoạt động mới, thực sự đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống và mong muốn của cử tri cả nước, thể hiện đúng tinh thần Quốc hội của dân, do dân, vì dân, cũng như thông điệp về một Quốc hội đổi mới, hành động quyết liệt vì lợi ích của Nhân dân. Tôi tin rằng, cử tri, Nhân dân cả nước và cả hệ thống chính trị sẽ đồng tình với cách làm này của Quốc hội.

Qua tổng hợp ý kiến của cử tri trước mỗi kỳ họp và sự ghi nhận trực tiếp, Chủ tịch Quốc hội cảm nhận về sự quan tâm của Nhân dân với hoạt động của Quốc hội như thế nào? Có ý kiến, kiến nghị nào của cử tri mà Chủ tịch Quốc hội thấy có giá trị đặc biệt với yêu cầu tiếp tục đổi mới hoạt động của cơ quan dân cử?

Thông qua Báo cáo Tổng hợp ý kiến, kiến nghị cử tri của Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam tại kỳ họp; Báo cáo Công tác dân nguyện của UBTVQH; các cuộc tiếp xúc cử tri, các cuộc gặp và làm việc với các tổ chức, hiệp hội ở trong nước và kiều bào ta ở nước ngoài, tôi luôn cảm nhận thấy tình cảm, trách nhiệm rất lớn của cử tri, Nhân dân, kiều bào đối với sự nghiệp bảo vệ và xây dựng Tổ quốc nói chung cũng như các vấn đề liên quan tới xây dựng Đảng, bộ máy Nhà nước trong sạch vững mạnh nói riêng. Những ý kiến, kiến nghị của cử tri đã phản ánh về những hoàn cảnh, sự việc cụ thể gắn với một bộ phận người dân trong xã hội; qua đó, cũng phần nào đòi hỏi Quốc hội, Chính phủ và các cơ quan nhà nước không ngừng đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động về xây dựng và thực thi chính sách, pháp luật, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng chính đáng của Nhân dân, xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Từ ý kiến, kiến nghị của cử tri và đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống, tôi thấy cử tri và Nhân dân ngày càng quan tâm đến hoạt động của Quốc hội. Vì vậy, Quốc hội cần tiếp tục đổi mới hoạt động, vào cuộc từ sớm, từ xa, nghiêm túc nghiên cứu, dự báo sát tình hình, xây dựng kế hoạch, chương trình nội dung hoạt động phù hợp, phát huy vai trò cơ quan đại biểu dân cử, kịp thời thể chế hóa chủ trương của Đảng thành chính sách, pháp luật của Nhà nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân.

Năm 2023, Quốc hội sẽ tiếp tục cụ thể hóa chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng nhằm hoàn thiện thể chế pháp luật, tạo điều kiện phát triển đồng bộ các thị trường, khơi thông nguồn lực.

Điều này được thể hiện qua kết quả nổi bật của Quốc hội, đó là ban hành kịp thời 2 nghị quyết quan trọng, gồm: Nghị quyết số 30/2021/QH15 với nhiều giải pháp cấp bách, trao quyền cho Chính phủ, các địa phương kiểm soát nhanh chóng đại dịch Covid-19 và Nghị quyết số 43/2022/QH15 với nhiều cơ chế về tài chính, tiền tệ hỗ trợ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội, đáp ứng yêu cầu cấp thiết của đất nước, của doanh nghiệp, sinh kế và đời sống của Nhân dân. Các nghị quyết này nhận được sự quan tâm đặc biệt, được cử tri, doanh nghiệp và Nhân dân đánh giá cao.

Ngoài ra, Quốc hội, UBTVQH đã tiếp thu ý kiến của cử tri để nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội bằng việc ban hành Nghị quyết số 560/NQ-UBTVQH15 hướng dẫn về giám sát chất lượng, việc ban hành và tổ chức thực thi các văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội. Đảng đoàn Quốc hội ban hành Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 về tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động giám sát của Quốc hội, UBTVQH ban hành Kế hoạch số 370/KH-UBTVQH15 để triển khai thực hiện, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động giám sát nhằm đáp ứng kỳ vọng của cử tri.

Dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo sát sao của Đảng, sự vào cuộc quyết liệt của Quốc hội, Chính phủ và cả hệ thống chính trị, năm 2022, kinh tế – xã hội của đất nước đã phục hồi, phát triển và tạo nền tảng quan trọng cho năm 2023 – năm bản lề của nhiệm kỳ 2021-2026.

Trong năm qua, Đảng đoàn Quốc hội cũng phối hợp với Ban Nội chính Trung ương trong công tác phòng, chống tham nhũng, chỉ đạo UBTVQH, các cơ quan của Quốc hội phối hợp chặt chẽ với các đơn vị của Ban Nội chính triển khai công tác tham mưu, xử lý các vụ việc liên quan tới tham nhũng, tiêu cực.

Thách thức với ổn định kinh tế vĩ mô còn hiện hữu

Là một nhà kinh tế, Chủ tịch Quốc hội dự cảm thế nào về tình hình kinh tế Việt Nam năm 2023? Theo Chủ tịch Quốc hội, điều gì cần đặc biệt quan tâm trong điều hành kinh tế vĩ mô thời gian tới, trong bối cảnh thế giới có nhiều biến động khó lường và doanh nghiệp Việt vẫn đối mặt với nhiều khó khăn?

Hiện nay, đà suy giảm tăng trưởng kinh tế toàn cầu trở nên rõ rệt hơn, trong khi lạm phát được dự báo vẫn duy trì ở mức cao, tính bất định gia tăng vì các xung đột địa chính trị, cạnh tranh khốc liệt giữa các nước lớn… đặt ra nhiều thách thức về tăng trưởng, ổn định kinh tế vĩ mô và lựa chọn chính sách đối với các nước.

Trong khi đó, nền kinh tế Việt Nam có độ “mở” lớn, kim ngạch xuất nhậu khẩu gần gấp 2 lần GDP, nhưng năng lực sản xuất, sức cạnh tranh của doanh nghiệp nội địa còn nhiều hạn chế, thách thức với ổn định kinh tế vĩ mô còn hiện hữu, các thị trường tài chính, bất động sản, lao động và khoa học – công nghệ vẫn còn nhiều điểm nghẽn… cần có những giải pháp mạnh mẽ hơn để khơi thông nguồn lực.

Tuy nhiên, bên cạnh khó khăn, thách thức, năm 2023 cũng là năm các chính sách tài khóa, tiền tệ theo Nghị quyết số 43/2022/QH15 của Quốc hội phát huy hiệu quả sâu rộng hơn, nhất là việc giải ngân các dự án trong danh mục dự án thuộc Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội.

Trong giai đoạn tới, bên cạnh tiếp tục giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế, cần giữ ổn định thị trường tiền tệ, thị trường vốn, thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản, khơi thông dòng vốn cho doanh nghiệp, chính sách tài khóa cần tập trung, mở rộng hợp lý, có trọng tâm, trọng điểm, thu đúng, thu đủ, thu kịp thời, tiết kiệm chi tối đa, nghiên cứu tiếp tục miễn, giảm, gia hạn thuế, lệ phí.

Điều hành lãi suất, tỷ giá, dự trữ ngoại hối, cung tiền sát thực với diễn biến tình hình kinh tế – xã hội của đất nước; biên độ, thời gian điều chỉnh phải được tính toán, dự báo phù hợp, có tầm nhìn, không gây sốc cho nền kinh tế. Đặc biệt lưu ý mối quan hệ mật thiết, tính liên thông giữa tín dụng, thị trường trái phiếu, thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản để phối hợp điều hành các chính sách đồng bộ, hài hòa, phù hợp, bảo đảm hiệu quả tổng thể.

Ngoài ra, cần có giải pháp mạnh mẽ, quyết liệt, đột phá để khơi thông nguồn vốn cho sản xuất – kinh doanh của doanh nghiệp, góp phần tạo thêm việc làm, giảm thất nghiệp, tăng thu nhập cho người dân, người lao động; đồng thời, cần thúc đẩy đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh, kinh tế tuần hoàn, an ninh năng lượng, an ninh lương thực, an ninh thông tin. Đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công, Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội, 3 chương trình mục tiêu quốc gia…

Năm 2023, Quốc hội sẽ tiếp tục cụ thể hóa chủ trương, đường lối, nghị quyết của Đảng nhằm hoàn thiện thể chế pháp luật, tạo điều kiện phát triển đồng bộ các thị trường, khơi thông nguồn lực.

Trong đó, Quốc hội sẽ xem xét, thông qua một số dự án luật quan trọng, đánh giá, tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 43/2022/QH15 về chính sách tài khóa, tiền tệ hỗ trợ phục hồi và phát triển kinh tế – xã hội; đánh giá giữa kỳ việc thực hiện Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội 5 năm 2021-2025, Kế hoạch Cơ cấu lại nền kinh tế giai đoạn 2021-2025; giám sát việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội; xem xét Quy hoạch Tổng thể quốc gia được UBTVQH cho ý kiến tại phiên họp ngày 21/12/2022 để trình Quốc hội xem xét, quyết định tại Kỳ họp bất thường lần thứ hai vào tháng 1/2023.

Những nội dung này sẽ là cơ sở quan trọng định hình không gian, lộ trình và nguồn lực phát triển của quốc gia trong thời gian tới.

Khơi thông dòng vốn, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội

Năm 2022, với biến động của thị trường vốn (chứng khoán, trái phiếu…), niềm tin của nhà đầu tư cũng ít nhiều chao đảo. Bước sang năm mới, Chủ tịch Quốc hội muốn gửi gắm thông điệp gì tới các nhà đầu tư để niềm tin được vực dậy?

Năm 2022 là năm biến động lớn của thị trường chứng khoán, thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Khối lượng phát hành trái phiếu doanh nghiệp và giá trị giao dịch chứng khoán sụt giảm mạnh, nhiều thời điểm giảm rất sâu, nhất là sau các vụ án “thao túng thị trường chứng khoán” xảy ra tại Công ty cổ phần Tập đoàn FLC và “lừa đảo chiếm đoạt tài sản” xảy ra tại Công ty TNHH Thương mại và Dịch vụ khách sạn Tân Hoàng Minh, Tập đoàn Vạn Thịnh Phát…; đồng thời, kết hợp với những diễn biến phức tạp trên thị trường tài chính, tiền tệ quốc tế, đã gây tác động tiêu cực đến thị trường tài chính, tiền tệ trong nước và làm giảm niềm tin của nhà đầu tư. Điều này dẫn đến những khó khăn trong huy động vốn, nhất là nguồn vốn trung và dài hạn để phục vụ sản xuất, kinh doanh, đóng góp vào sự phát triển kinh tế.

Với sự đồng lòng của cơ quan nhà nước, các định chế trên thị trường và các nhà đầu tư, tôi tin tưởng, chúng ta sẽ sớm thiết lập được thị trường chứng khoán, thị trường vốn phát triển minh bạch, ổn định, phục vụ thiết thực cho quá trình phát triển kinh tế của đất nước. Cùng với đó, Quốc hội sẽ tiếp tục giám sát việc Chính phủ triển khai các biện pháp cụ thể để bảo đảm an toàn thị trường tài chính, tiền tệ, khơi thông dòng vốn, phục vụ sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Tại Diễn đàn Kinh tế – Xã hội năm 2022, các chuyên gia đã tham vấn cho Quốc hội kiên trì mục tiêu giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô trong mọi tình huống. Tại Kỳ họp thứ tư vừa qua, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 68/2022/QH15 về Kế hoạch Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023, đã khẳng định mục tiêu tiếp tục ưu tiên giữ vững ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn của nền kinh tế.

Vừa qua, Chính phủ cũng đã có nhiều giải pháp quyết liệt để kịp thời ổn định thị trường tài chính, tiền tệ, như: bên cạnh việc điều hành các công cụ chính sách tiền tệ linh hoạt, đã khẩn trương tháo gỡ khó khăn cho thị trường. Cho đến nay, tình hình thị trường tiền tệ cơ bản ổn định, thị trường chứng khoán bắt đầu có dấu hiệu phục hồi ở một số phiên, thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng đã ghi nhận các đợt phát hành tăng so với tháng 10/2022.

Qua đây, có thể thấy rằng, Đảng, Quốc hội và Chính phủ luôn quan tâm và đặt mục tiêu ổn định, phát triển các thị trường lành mạnh, an toàn, bền vững. Với sự đồng lòng của cơ quan nhà nước, các định chế trên thị trường và các nhà đầu tư, tôi tin tưởng, chúng ta sẽ sớm thiết lập được thị trường chứng khoán, thị trường vốn phát triển minh bạch, ổn định, phục vụ thiết thực cho quá trình phát triển kinh tế của đất nước. Cùng với đó, Quốc hội sẽ tiếp tục giám sát việc Chính phủ triển khai các biện pháp cụ thể để bảo đảm an toàn thị trường tài chính, tiền tệ, khơi thông dòng vốn, phục vụ sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước.

Thưa Chủ tịch Quốc hội, nhân dịp Xuân mới, ông có điều gì muốn gửi gắm tới cử tri và Nhân dân cả nước?

Trong thời gian qua, tiếp tục thực hiện chủ trương của Đảng về đổi mới tổ chức và hoạt động của Quốc hội, được sự quan tâm, động viên của cử tri và Nhân dân, Quốc hội đã có đổi mới, cải tiến cách thức làm việc và đã đạt được những kết quả đáng ghi nhận trong công tác lập pháp, giám sát, quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước.

Nhiều vấn đề có ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống, sản xuất, phục hồi và phát triển nền kinh tế của đất nước được đông đảo cử tri và Nhân dân quan tâm, kiến nghị đã được Quốc hội, UBTVQH kịp thời tiếp thu.

UBTVQH đã quyết liệt vào cuộc, kịp thời tổ chức phiên họp bất thường ngày 6/7/2022 để xem xét, thông qua Nghị quyết về mức thuế bảo vệ môi trường đối với xăng, dầu, mỡ nhờn theo đề nghị của Chính phủ, theo đó đã giảm thuế bảo vệ môi trường với xăng, dầu, mỡ nhờn về mức sàn, góp phần tháo gỡ khó khăn cho người dân và doanh nghiệp, trong bối cảnh giá xăng dầu trong nước đang tăng cao.

Tại kỳ họp thứ ba, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết yêu cầu thiết kế môn Lịch sử trong chương trình giáo dục cấp trung học phổ thông, bao gồm cả phần bắt buộc và phần lựa chọn một cách hợp lý, khoa học, đảm bảo hiệu quả cao nhất trong việc giáo dục truyền thống và phát triển nhân cách cho học sinh; kiểm soát chặt chẽ việc biên soạn và xuất bản sách giáo khoa, bổ sung sách giáo khoa vào Danh mục hàng hóa, dịch vụ do Nhà nước định giá khi sửa đổi Luật Giá.

Tại kỳ họp thứ tư, Quốc hội thông qua Nghị quyết về dự toán ngân sách nhà nước năm 2023, trong đó quy định từ ngày 1/7/2023 thực hiện tăng lương cơ sở cho cán bộ, công chức, viên chức lên mức 1,8 triệu đồng/tháng; tăng 12,5% lương hưu, trợ cấp bảo hiểm xã hội cho đối tượng do ngân sách nhà nước đảm bảo và hỗ trợ thêm đối với người nghỉ hưu trước năm 1995 có mức hưởng thấp, tăng mức chuẩn trợ cấp người có công bảo đảm không thấp hơn mức chuẩn hộ nghèo khu vực thành thị…

Trong thời gian tới, tôi mong muốn, cử tri và Nhân dân sẽ tiếp tục đồng hành cùng Quốc hội, đóng góp thêm nhiều ý kiến, kiến nghị đối với hoạt động của Quốc hội. Quốc hội, UBTVQH xin trân trọng tiếp thu nhằm hoàn thiện, nâng cao hiệu quả hoạt động của Quốc hội, đáp ứng được mong mỏi của cử tri và Nhân dân, củng cố vững chắc niềm tin của Nhân dân vào Đảng, Nhà nước.

Đáng chú ý là nhiều nhà thầu thi công các dự án thành phần đường cao tốc Bắc – Nam phía Đông và sân bay Long Thành đã tự tổ chức thi công xuyên Tết Nguyên đán Quý Mão nhằm tránh đánh mất nhịp độ thi công khẩn trương mà họ đã rất vất vả nhen lại trong suốt 2 năm vừa qua.

Cần phải nói thêm rằng, ngoài việc động viên các cán bộ, kỹ sư, công nhân đã vì sự nghiệp chung, tạm gác lại niềm vui đoàn viên khi Tết đến, Xuân về, lãnh đạo các đơn vi thi công còn chấp nhận bỏ ra khoản chi rất lớn để duy trì hoạt động trên công trường. Đây là điều cần thiết trong bối cảnh sức ép tiến độ nhiều dự án giao thông hiện rất căng thẳng, gần như không còn quỹ thời gian dự phòng. Đó là chưa kể việc duy trì những bước nước rút ngay từ đầu năm được coi là yếu tố quyết định khả năng giải ngân toàn bộ 94.000 tỷ đồng vốn đầu công mà Bộ Giao thông – Vận tải được phân bổ năm 2023, trong đó một phần rất lớn là vốn từ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội.

Đây cũng chính là yêu cầu được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính liên tục đưa ra trong chuyến kiểm tra xuyên Tết, xuyên Việt vừa qua, cũng như trong Chỉ thị số 03/CT-TTg, ngày 27/1/2023 về việc đôn đốc thực hiện nhiệm vụ sau kỳ nghỉ Tết Nguyên đán Quý Mão 2023.

Trong bối cảnh tình hình thế giới, khu vực và trong nước năm 2023 còn nhiều khó khăn, phức tạp, Việt Nam tiếp tục đối diện với những khó khăn, thách thức, cơ hội đan xen, nhưng khó khăn, thách thức nhiều hơn, thì yêu cầu đặt ra lúc này là phải nhanh chóng tập trung vào công việc ngay sau kỳ nghỉ Tết. Theo đó, ưu tiên hàng đầu là giải ngân vốn đầu tư công dù đó là con đường đầy khó khăn, nhưng lại là con đường ngắn nhất để thúc đẩy phát triển kinh tế, bởi đây là một trong 3 động lực tăng trưởng.

Để hoàn thành mục tiêu được đánh giá là chưa từng có tiền lệ, ngoài nỗ lực tự thân của các nhà thầu, các cơ quan đơn vị trong ngành giao thông, thì sự vào cuộc quyết liệt nhằm tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của các bộ, ngành liên quan đến giải phóng mặt bằng, giải quyết bài toán cung ứng vật liệu, kiểm soát giá cả… được cho là yếu tố then chốt duy trì bước nước rút liên tục trên các công trường trong suốt 12 tháng của năm 2023.

Đối với các dự án đường cao tốc nằm trong Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội năm 2023, yêu cầu đặt ra lúc này là phải khẩn trương hoàn tất công tác lựa chọn nhà thầu, sớm triển khai công trình trên thực địa.

Đây là công việc quan trọng, buộc các chủ đầu tư phải bảo đảm tính khách quan, công khai, minh bạch, đặt lợi ích quốc gia, dân tộc lên trên hết để lựa chọn nhà đầu tư, nhà thầu tốt, đủ năng lực, tâm huyết, nói là làm, tránh tình trạng nhà đầu tư, nhà thầu đã có công trình tốt trong thực tế, nhưng lại không được tham gia dự án.

Tinh thần là phải quán triệt sâu sắc yêu cầu của Thủ tướng: “Không cài cắm, lợi ích nhóm, làm sao để người làm được ngẩng cao đầu mà làm, công khai, minh bạch, không phải chạy vạy gì cả”. Ngoài ra, phải tập trung cắt giảm tối đa khâu trung gian, tránh đội giá, giảm thời gian, thủ tục, hài hòa lợi ích giữa Nhà nước, người dân, doanh nghiệp.

Các địa phương có dự án đi qua và các bộ, ngành liên quan phải tăng cường kiểm tra, rà soát, chấn chỉnh việc cấp các mỏ nguyên vật liệu, xử lý nghiêm sai phạm, không để tình trạng tài nguyên là của đất nước, nhưng nhiều mỏ đất, đá… lại giao tư nhân quản lý và họ lợi dụng để “bắt chẹt”, nâng giá, gây khan hiếm nguyên vật liệu, ảnh hưởng tới tiến độ dự án. Bên cạnh đó, các chủ công trình cần sẵn sàng thay thế những nhà thầu yếu kém khi xét thấy tiến độ và chất lượng thi công không đảm bảo yêu cầu với tinh thần “Không để dự án chậm một ngày, thêm một ngày mắc nợ với nhân dân”.

Thi công Dự án thành phần cao tốc Bắc – Nam đoạn Vĩnh Hảo – Phan Thiết.  Ảnh: Đức Thanh

Không dùng hết, nguy cơ mất vốn

Hơn 80.800 tỷ đồng là số tiền được giải ngân từ Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội 2022-2023 sau gần 1 năm triển khai. Con số này được Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 1/2023.

Cho rằng đây là một kết quả đáng ghi nhận, góp phần hỗ trợ người dân, doanh nghiệp và nền kinh phục hồi, song Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cũng thừa nhận, tình hình triển khai một số chính sách hỗ trợ người dân và doanh nghiệp đã hết thời gian thực hiện, một số chính sách có kết quả thực hiện còn hạn chế, chưa đạt yêu cầu đề ra.

“Việc phân bổ vốn chi đầu tư phát triển thuộc Chương trình còn chậm. Số vốn dự kiến bố trí cho một số dự án có thể không được phân bổ, nếu không báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội đúng thời hạn, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng nguồn lực của Chương trình”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.

Tại báo cáo của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, không quá khó để nhận ra, việc triển khai hỗ trợ lãi suất rất chậm so với yêu cầu đề ra. Cụ thể, tại Nghị quyết số 43/2022/QH15, Quốc hội đã quyết nghị cho sử dụng tối đa 40.000 tỷ đồng từ ngân sách nhà nước để hỗ trợ lãi suất (2%/năm) cho doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh thông qua hệ thống ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, với con số đạt được là hơn 134 tỷ đồng, thì mới có khoảng 0,3% tổng nguồn lực được thực thi.

Thông tin cho biết, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đang phối hợp với các cơ quan liên quan sửa đổi Nghị định số 31/2022/NĐ-CP ngày 20/5/2022 của Chính phủ để tạo điều kiện triển khai thuận lợi hơn. Tuy nhiên, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nguồn lực còn lại để thực hiện chính sách còn rất lớn, khả năng đến hết năm 2023 sẽ không giải ngân hết.

“NHNN cần nhanh chóng tính toán, xác định số tiền dự kiến không sử dụng hết và đề xuất phương án xử lý để báo cáo Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị.

Không chỉ với chính sách hỗ trợ lãi suất 2%, ngay cả nguồn tăng thu, tiết kiệm chi ngân sách trung ương năm 2021 sau khi sử dụng để hỗ trợ tiền thuê nhà cho người lao động, cũng vẫn còn dư hơn 2.856 tỷ đồng.

Chưa kể, theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, vẫn còn khoảng 14.151 tỷ đồng kế hoạch vốn của Chương trình chưa được báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Trong số này, 9.605 tỷ đồng của các dự án đã hoàn thiện thủ tục đầu tư, đang lấy ý kiến để trình Thủ tướng Chính phủ; 1.214 tỷ đồng của 9 dự án chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư; và 3.332 tỷ đồng của các dự án chưa được thông báo vốn.

Đồng Nai, Bình Dương, Khánh Hòa, TP.HCM, Bình Thuận, Quảng Ngãi, Điện Biên, Bình Phước, Ninh Thuận là những địa phương chưa hoàn thiện thủ tục đầu tư các dự án thuộc Chương trình. Bộ Y tế và Bộ Giao thông – Vận tải (chủ quản của Dự án Nâng cấp đoạn Km18-Km80, Quốc lộ 4B) được nhắc tới vì chưa có phương án phân bổ chi tiết đối với các dự án của mình.

Hiềm một nỗi, theo quy định của Quốc hội về dự toán ngân sách nhà nước năm 2023, sang ngày 31/3/2023, số vốn đầu tư phát triển thuộc Chương trình còn lại chưa được Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến sẽ không thực hiện phân bổ tiếp. Nguy cơ “mất vốn”, gây lãng phí nguồn lực vì thế là không nhỏ.

Gấp rút… tiêu tiền 

Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội đã dành 176.000 tỷ đồng cho đầu tư phát triển. Trong số này, Thủ tướng đã giao 147.138 tỷ đồng cho 94 nhiệm vụ, dự án. Riêng số tiền của kế hoạch năm 2022 là 38.155 tỷ đồng.

Số vốn trên đã được giải ngân bao nhiêu vẫn chưa được Bộ Tài chính thống kê và thực tế, chắc chắn giải ngân cũng không lớn, bởi phải tới gần tới cuối năm ngoái, nguồn vốn này mới được phân bổ. Chính vì thế, nếu tính gộp vào hơn 707.000 tỷ đồng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước năm 2023 (bao gồm hơn 100.000 tỷ đồng của Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội), thì số tiền “phải tiêu” trong năm 2023 là rất lớn.

Có một điểm tích cực, đó là ngay từ đầu năm nay, Chính phủ đã rất quyết liệt trong thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công, đặc biệt đối với các dự án trọng điểm. Ngày đầu năm mới 2023, đồng loạt 12 dự án thành phần của Dự án cao tốc Bắc – Nam phía Đông đã được khởi công. Tại sự kiện đó, Bộ trưởng Bộ Giao thông – Vận tải đã phát động Phong trào thi đua “Xuân Quý Mão trên các công trường giao thông”, còn Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng phát động Tháng cao điểm giải ngân đầu tư công, thi công “xuyên Tết” tại các dự án giao thông chiến lược, quan trọng.

Nhờ nỗ lực đó, tính đến hết niên hạn ngân sách năm 2022 (ngày 31/1/2023), giải ngân vốn đầu tư công năm 2022 đạt 92,97% kế hoạch Thủ tướng giao. Tuy nhiên, giải ngân vốn đầu tư công của tháng đầu năm 2023 vẫn chậm, chỉ đạt 1,81% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, trong khi cùng kỳ năm 2022 đạt 2,% kế hoạch. Đáng chú ý, giải ngân vốn nước ngoài là “0” đồng.

Có lý do tháng 1 là tháng Tết, cũng có lý do tháng đầu năm, các bộ, ngành, địa phương vẫn đang tập trung triển khai phân bổ chi tiết kế hoạch vốn cho các dự án và đang hoàn thiện thủ tục đầu tư để giải ngân kế hoạch vốn. Nhưng tăng tốc tiêu tiền, gấp rút tiêu tiền vẫn luôn là yêu cầu hàng đầu.

Tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 1/2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo, phải tăng cường quản lý chặt chẽ nguồn vốn đầu tư công hơn 700.000 tỷ đồng, thúc đẩy tiến độ dự án lớn, quan trọng, có tính lan tỏa cao, nhất là công trình giao thông trọng điểm.

“Phải đẩy nhanh tiến độ giải ngân ngay từ đầu năm; khẩn trương phân bổ chi tiết toàn bộ kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước năm 2023 theo đúng nguyên tắc, tiêu chí quy định; làm tốt công tác chuẩn bị đầu tư, chuẩn bị thực hiện dự án, kiểm tra, rà soát từng dự án, bố trí kế hoạch vốn”, Thủ tướng chỉ đạo.

Trong khi đó, với Chương trình Phục hồi và Phát triển kinh tế – xã hội, Thủ tướng yêu cầu khẩn trương hoàn thành kế hoạch phân bổ vốn còn lại (14.100 tỷ đồng), đồng thời đánh giá khả năng thực hiện chính sách hỗ trợ lãi suất 2%; đề xuất phương án xử lý, điều chỉnh trước ngày 15/2/2023.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, năm nay, số vốn cần giải ngân hơn 700.000 tỷ đồng, nên sức ép phía trước là rất lớn. “Công tác chỉ đạo điều hành, giám sát, triển khai thực hiện cần phải đồng bộ để giải ngân hết được số vốn này”, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nói.

Cũng theo Thứ trưởng Trần Quốc Phương, điểm thuận lợi là năm nay, trong công tác chuẩn bị dự án, việc thẩm định và phê duyệt dự án sẽ giảm sức ép hơn năm 2022. “Đây là điều kiện tốt để bước vào thi công giải ngân ngay những tháng đầu năm”, Thứ trưởng nhấn mạnh.